مقدمه
اسپرس گیاهی است از تیره Leguminosae زیر تیره Papilionaceae و قبیله Hedysareae و جنسOnobrychis كه دارای مقاومت چندین صد ساله در كشور می باشد . در گزارش های مختلف تعداد 50 الی 70 گونه از این جنس را در ایران گزارش نموده اند كه در بین این گونه ها گونه D.viciifoliae از نظر خصوصیات زراعی مطلوب ترین بوده و عموما منظور از اسپرس این گونه
می باشد .

گیاهشناسی
اسپرس گیاهی است چند ساله بدون تیغ كه دارای ریشه عمیق به قطر یك متر تا پنج سانتی متر و عمق چند متر با انشعابات جانبی بسیار (تقریبا دو برابر یونجه)می باشد. ساقه های این گیاه قائم , تو خالی با ارتفاع حدود یك متر كه از قسمت طوقه برخاسته است. برگ های اسپرس شانه ای متقابل كه معمولا دارای 7 تا10جفت برگچه به شكل بیضی می باشند .
اسپرس دارای گل آذین خوشه ای منفرد و قائم به طول 10 تا 15 سانتی متر كه واجد دست كم ده گل صورتی یا سرخابی( Pink) با رگه های قدری تیره است . هر گل آذین دارای پنج گلبرگ شامل 2 بال, ناو و یك درفش می باشد كه اندام نر و ماده گیاه در داخل دو گلبرگ ناو بوده و با اندك فشار به این گلبرگ ها آزاد می شوند. میوه این گیاه به صورت غلافی تا شكوفا به شكل عدس سطح خارجی آن مشبك و بر جسته می باشد . درون هر غلاف یك دانه منفرد قلوه ای شكل, با سطح صاف به رنگ قهوای, زیتونی روشنیا تیره به طول 3 میلی متر كه ناف آن در میانه مقعر می باشد.

امتیازات اسپرس
امتیازات این گیاه را می توان در موارد مختلفی جستجو نمود كه از آن جمله می توانیم به موارد زیر اشاره نمائیم :
عدم ایجاد نفخ در دام كه به همین دلیل به عنوان یك گیاه علوفه ای برای ایجاد چراگاه ایده آل می باشد.

مقاومت به آفاتی نظیر سر خورطومی ساقه, برگ و ریشه یونجه باعث گردیده كه در بعضی از مناطق دنیا از جمله امریكا به علت حمله شدید آفات مذكور در غرب این كشور از این گیاه به عنوان یك گیاه مقاوم استفاده شود .
مقاومت به سرما از جمله مواردی است كه باعث شده تا اسپرس در پاییز به مدت طولانی تر از یونجه به رشد خود ادامه بدهد و در بهار زود تر فعالیت رویشی خود را آغاز نماید. موضوع اخیر در بررسی های مشاهده ای در مناطق سردسیر كشور رویت گردید.

بهبود كیفیت فیزیكی و شیمیایی خاك را باعث می گردد چون از طرفی به دلیل داشتن ریشه های عمیق باعث شكسته شدن لایه های نفوذ ناپذیر زیرین خاك و از طرفی دیگر به دلیل غدد تثبیت ازت, باروری خاك را باعث می شود . ضمنا به علت داشتن همین ریشه های عمیق و قدرت استقرار بالا , جهت جلوگیری از فرسایش آبی و بادی خاك در شیب های تند قابل استفاده است .

جذابیت گل های این گیاه برای زنبور عسل باعث شده تا در افزایش تولید عسل زنبور داران در مناطق زنبور داری از این گیاه استفاده شود .

تهیه زمین و كاشت اسپرس

نوع خاك
اسپرس در اراضی آهكی و خشك و نسبتا سبك به خوبی رشد می كند و بر عكس در زمین ها زهدار كه دارای سفره زیر زمینی بالا و اراضی شور و اسیدی محصول چندان خوبی تولید نمیكند . بطور كلی نباید اسپرس و یونجه را از نظر تناسب استفاده در یك منطقه با یكدیگر مقایسه نمود و معمولا در مناطق مناسب برای یونجه كمتر به كشت اسپرس مبادرت می شود .

زمان كاشت
مناطق مهم كشت و كار اسپرس در ایران : اردبیل, كردستان , شهر كرد , آذربایجان شرقی و غربی , اصفهان , دماوند و فیروزكوه , قزوین , زنجان , طالقان و بعضی دیگر از مناطق سردسیری كشور می باشد و در تمامی مناطق فوق الاشاره به علت مقاومت گیاهچه به سرما می توان این گیاه را به صورت پاییزه وبهاره كشت نمود البته در ایتن ارتباط بهتر است در پاییز قبل از فرا رسیدن سرمای زمستانه و یخبندان گیاه به مرحله 2 تا 3 برگی رسده باشد و در بهار احتمال یخبندان زمین وجود نداشته باشد .

میزان بذر مصروفی
به طور كلی صورت رعایت نحوه و تاریخ كاشت میزان بذر مورد نیاز برای كاشت در دامنه 30 تا 50 كیلو گرم در هكتار می باشد كه مقدار دقیق توصیه شده به كیفیت بذر و شرایط میكرو و ماكرو كلیمایی بر می گردد .

كوددهی
در رابطه با نیاز كودی اسپرس ذكر این مساله ضروری است كه این گیاه به دلیل داشتن غدد تثبیت در ریشه های فرعی خود توانایی استفاده از ازت آزاد هوا را دارد و به همین دلیل بعد از رشد و توسعه كامل ریشه و شرایط مناسب برای فعالیت غده های ریزوبیوم نیاز به تامین ازت از طریق كود ازته متصور نیست ولی در سال اول كاشت به دلیل عدم تكامل ریشه ها و غدد مذكور نیاز به حدود 150 تا 200 كیلوگرم در هكتار اوره همزمان با كاشت و 200 تا 250 كیلوگرم در هكتار فسفات آمونیوم قبل از كاشت می باشد .

كنترل علف هرز
برای كنترل علف هرز پهن برگ و نازك برگ یكساله مزرعه اسپرس بهتر است در سال اول . چین اول زود تر از موعد تعیین شده برای برداشت اسپرس انجام شود . ترجیحا بایستی این برداشت زمانی انجام شود كه علف های هرز تولید بذر ننموده باشند و برای كنترل علف های هرز چند ساله به طریق مكانیكی عمل می شود و در اینمورد استفاده از كولتیواتور در فاصله بین ردیف ها موثر می باشد .
از انجا كه اسپرس در دام ایجاد نفخ نمی كند امكان استفاده گیاه در چراگاه ها و مراتع می باشد و برای اینكه به دوام و قدرت رشد بعدی گیاه لطمه وارد نشود دام را در مرحله تولید جوانه گل و ارتفاع 20 سانتی متری در مزرعه رها نمائیم .