راهنمای تفسیر نتایج آزمایش خون

[GOLDEN_BOY]

قند و چربی های خون



برای اغلب ما این اتفاق افتاده است که نسبت به تفسیر نتایج آزمایش خون خود یا نزدیکان مان حساس شده باشیم، البته اغلب نتایج آزمایشات خون همراه با مقادیر مرجع و رفرانس هستند که کار را بسیار راحت نموده است.
با وجود این، در بعضی موارد، علامت هایی اختصاری و یا در برخی موارد اطلاعات مختصر ما در مورد نقش بعضی مواد شیمیایی در بدن، ممکن است ما را گیج کنند که البته همین اتفاق، ما را به دانستن سریع تر نتیجه آزمایش حساس تر می کند.
در اغلب موارد، به دنبال بروز مشکل یا بیماری مکلف به انجام تست خون می شویم، اما در موارد بسیاری هم تغییراتی در اجزاء خونی ما رخ می دهد که بدون انجام آزمایش هیچ موقع متوجه آن نمی شویم و این تغییرات در درازمدت بر روی سلامتی ما اثر سوء خود را نشان می دهند.

امروزه، نتایج آزمایشات خون در قسمت های هماتولوژی، بیوشیمی، ایمونولوژی و ارزیابی هورمون ها به تفکیک ارائه می شوند. می توان گفت بیشترین تأثیر تغذیه در قسمت بیوشیمی خون قابل مشاهده است، چون مواردی نظیر قند خون، چربی خون، اوره و... در این بخش اندازه گیری می شوند.

در این مقاله سعی شده است اطلاعات مختصری راجع به اجزاء تفکیک شده در قسمت بیوشیمی خون آورده شود. این توضیحات فقط به عنوان یک راهنمای اولیه ارائه می شوند تا شما با مکانیسم عمل مواد شیمیایی حمل شده در خون بیشتر آشنا شوید. هر گونه تفسیر دقیق نیاز به تداخل و دقت پزشک مورد نظر دارد و خارج از حوصله این بحث است.

گلوکز یا قند خون (Fasting Blood Sugar = FBS):


این ماده منبع اصلی تأمین انرژی در تمام موجودات زنده است. برای اندازه گیری قند خون فرد حتما باید ناشتا باشد، به همین دلیل واژه Fasting به کار می رود، یعنی بعد از مدت کوتاهی گرسنگی قند خون اندازه گیری شده است. این مدت حدود 10 تا 12 ساعت می باشد.
اگر سطح قند خون فردی بعد از 12 ساعت ناشتا بیشتر از 105 میلی گرم در دسی لیتر باشد، نشان دهنده استعداد ابتلاء وی به دیابت در طی ده سال آینده است.
میزان نرمال قند خون بین حداقل 65 تا 70 و حداکثر 100 تا 110 در محدوده بالا می باشد، البته افزایش خفیف قند خون ممکن است در اثر دریافت اخیر فرد باشد، اما اگر در آزمایشات مکرر میزان آن تغییری نکرد، فرد نیاز به توصیه های رژیمی برای پیش گیری از ابتلا به دیابت در آینده دارد.

کلسترول (chol):
ماده چرب زرد رنگی است که در خون جریان دارد و افزایش سطح آن با افزایش ریسک بیماری های قلبی رابطه مستقیم دارد.
وجود کلسترول برای بدن حیاتی است، زیرا اعمال مهی در بدن انجام می دهد، مثلا برای عملکرد فیبرهای عصبی، تشکیل نمک های صفراوی، حفظ ساختمان غشاء سلول ها و به عنوان پیش ساز هورمون های جنسی در بدن کاربرد دارد.
میزان بالای آن در آزمایش نشان دهنده افزایش مصرف قند و کربوهیدرات و چربی در رژیم است و سطوح پایین آن نشان دهنده چربی کم در رژیم، سوء تغذیه و ... می باشد.
تقریبا 40 درصد کلسترول از منابع غذایی تأمین می گردد(بقیه توسط خود بدن ساخته می شود)، بنابراین با رژیم کم کلسترول می توان آن را به راحتی تنظیم نمود.
بیشتر منشا کلسترول رژیم، چربی های اشباع موجود در محصولات گوشتی حیوانی و فرآورده های لبنی پُرچرب هستند.
کلسترول خود شامل دو نوع HDL و LDL است.


LDL:
LDL به نام " کلسترول بد " هم خوانده می شود و در واقع برای بدن ضروری است، چون کلسترول ساخته شده در کبد را برای نیازهای ساختمانی سلول حمل می نماید. اما مقادیر اضافی آن در دیواره رگ های و بافت ها رسوب می کند.
توصیه پزشکان کاهش سطح LDL به کمتر از 130 میلی گرم در دسی لیتر است که البته در افرادی که دچار بیماری های قلبی هستند، بهتر است حتی به کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر هم برسد.
HDL:
HDL به " کلسترول خوب " معروف است، زیرا وظیفه آن برداشت کلسترول اضافی از دیواره رگ ها و انتقال آن به کبد برای دفع کلسترول می باشد.
میزان کم HDL در آزمایش، نشان دهنده دریافت رژیم غنی از کربوهیدرات تصفیه شده است. میزان HDL حدود 20 درصد کل کلسترول است. در بعضی آزمایشات نسبت کلسترول به HDL نیز آورده می شود که بهتر است کمتر از 5 باشد. مناسب ترین میزان آن در مردان بزرگسال بیشتر از 40 و در زنان بزرگسال بیشتر از 50 است. هر چقدر این مقادیر بیشتر باشند از نظر سلامتی مناسب تر است.
در واقع نسبت LDL به HDL ارزش تشخیصی زیادی دارد و بهتر است این نسبت کمتر از 3 باشد. در افرادی که این نسبت در آن ها بین 3 تا 6 قرار دارد، جزو گروه ریسک متوسط هستند و اگر این نسبت بیشتر از 6 باشد، در گروه پُر خطر برای ابتلا به بیماری های قلبی قرار می گیرند.

چربی خون( TG = تری گلیسیرید):
تری گلیسیریدها در واقع دسته ای از چربی های بدن هستند که به عنوان سوخت و تامین انرژی برای متابولیسم بدن به کار می روند.
افزایش سطح آن ها در خون معمولاً نشانه دریافت زیاد کربوهیدرات است و کاهش آن در هیپوتیروئیدی، سوء تغذیه و سوء جذب مشاهده می شود و در مقایسه با کلسترول، ارتباط ضعیف تری با بیماری های قلبی دارد.
سطح آن به دریافت اخیر غذایی بسیار حساس است(خوردن غذای سبک قبل از آزمایش و حتی الامکان مصرف آن عصر روز قبل به طوری که 12 ساعت ناشنا رعایت شود، یکی از همین دلایل است).
میزان مناسب تری گلیسیرید، معمولاً زیر 150 تا 200 بوده و در شرایط سنی مختلف متفاوت است. اگر میزان اندازه گیری شده، ضمن رعایت رژیم غذایی مناسب، بالاتر از 200 بود، توصیه جدی به انجام تمرینات ورزشی منظم روزانه می شود.

[GOLDEN_BOY]

تفسیر اجزای آزمایش خون (2)

مقدار هموگلوبین و هماتوکریت

Hgb یا (Hemoglobin)



در برگه*های آزمایش مختلف ممکن است به صورت*های مختلف HGB،Hg، یا Hgb نوشته شود. همه این ها مخفف کلمه هموگلوبین، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده گلبول های* قرمز است که با اکسیژن ترکیب می شود و آن را در خون حمل می کند.
این ماده که در آن آهن به کار رفته، جایگاه*های مختلفی برای ترکیب با اکسیژن دارد. هموگلوبین در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب می*شود و در محیط کم اکسیژن، آن را آزاد می*کند.
اندازه*گیری مقدارکلی هموگلوبین، به نوعی نشان*هنده تعداد گلبول*های قرمز است.
مقادیر اصلی مقدار طبیعی : برای آقایان 14 تا 18 گرم در دسی*لیتر و برای خانم*ها مقادیر 12 تا 16 گرم در دسی*لیتر.
محدوده خطر: هموگلوبین زیر 5 و بالای 20 مقادیر خطرزا به حساب می*آیند و حتما نیازمند رسیدگی فوری هستند.
چه چیزهایی باعث کاهش هموگلوبین می*شود؟
همان دلایلی که باعث کاهش گلبول*های قرمز می شوند، با تخریب هموگلوبین، مقدار آن را هم کم می کنند. کم*خونی، خون*ریزی شدید، سرطان، سوءتغذیه، بیماری لوپوس، بیماری*های کلیوی و بزرگی طحال باعث کاهش هموگلوبین می*شوند. مصرف آنتی*بیوتیک*ها، آسپیرین و ایندومتاسین و همچنین داروهای ضدسرطان هم مقدار هموگلوبین خون را کم می*کنند.
چه چیزهایی باعث افزایش هموگلوبین می*شود؟
مشکلات ریوی، سوختگی شدید، نارسایی مزمن ریه و از دست دادن زیاد آب بدن (دهیدراسیون*) مقدار این ماده حیاتی را افزایش می*دهند. داروهای جنتامایسین و متیل*دوپا هم هموگلوبین را افزایش می دهند.
نکته:
- مقدار هموگلوبین در بارداری کاهش می*یابد، چون با اینکه خون*سازی کمی بیشتر شده است، اما حجم مایع بدن و خون بالا رفته و مقدار کلی هموگلوبین در هر دسی*لیتر کاهش می*یابد.
- زندگی در ارتفاعات هم به خاطر نیاز بیشتر بدن به اکسیژن و کمبود اکسیژن محیط، باعث تولید بیشتر هموگلوبین می*شود.
- در طحال اغلب سلول*های پیر خون تخریب می*شوند. بزرگ شدن طحال، یعنی تخریب بیشتر سلول*ها و به دنبال آن کاهش گلبول های قرمز و هموگلوبین رخ می*دهد.
HCT یا (Hematocrit)



هماتوکریت یا HCT هم یکی از مقادیر اندازه*گیری گلبول قرمز است. به طور کلی «هِم» (heme) به معنای آهن است و هر جا در هر کلمه*ای آمد، حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد.
هماتوکریت درصدی از حجم کل خون است که شامل گلبول های قرمز می باشد و با اندازه*گیری قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمایش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه*گیری می*شود.
به خاطر بیماری*ها و شرایط مختلفی که می*توانند اندازه*گیری هموگلوبین و گلبول قرمز را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه*گیری می*شود تا به طور مستقیم نشان*دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز باشد. این عدد معمولا با درصد نشان داده می*شود.
مقادیر طبیعی : 42 تا 52 درصد برای آقایان و 37 تا 47 درصد برای خانم*ها. در خانم*های باردار درصد بالاتر از 33 طبیعی است.
محدوده خطر : HCT بالاتر از 60 درصد و پایین*تر از 15 درصد.
چه چیزهایی باعث کاهش آن می*شود؟
تقریبا همان عواملی که باعث کاهش هموگلوبین و گلبول های قرمز خون می شوند. شرایطی مثل پرکاری تیروئید، سیروز کبدی، نارسایی مغز استخوان و میلوم مولتیپلMultiple) (myeloma نیز باعث کاهش هماتوکریت می*شوند.
چه چیزهایی باعث افزایش آن می*شود؟
سوختگی، اسهال شدید، بیماری*های انسدادی ریوی، از دست دادن زیاد آب بدن، تولید بیش از حد گلبول قرمز از عوامل افزایش دهنده ی HCT هستند.
نکته:
- بیماری*هایی که باعث به وجود آمدن شکل*های غیرطبیعی گلبول قرمز می*شوند (مثل بیماری گلبول قرمز داسی**شکل) مقدار HCT را تغییر می*دهند.
- وقتی مقدار گلبول سفید خیلی بالا باشد، بر مقدار HCT موثر است.
- در صورت طبیعی بودن اندازه*های گلبول قرمز، مقدار هماتوکریت، سه برابر هموگلوبین است.
- هماتوکریت را نباید بلافاصله بعد از خون*ریزی شدید اندازه*گیری کرد.

[GOLDEN_BOY]

تفسیر اجزای آزمایش خون (3)


مقدار پلاکت ها و سایر اجزای خون


Plt یا پلاکت ها


پلاکت*ها، اجزای کوچک مسطحی هستند که در خون وجود دارند و از بقیه سلو*ل*های خونی بسیار کوچک ترند. این ساختارها حاوی آنزیم*هایی هستند که باعث انعقاد خون می*شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خون*ریزی و خارج شدن گلبول*قرمز از داخل رگ است.

علامت Plt در آزمایش خون نشان*دهنده تعداد پلاکت*ها در هر میلی*لیتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ ترین عدد برگه آزمایش خون است.
غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری*های خونی هم استفاده می*شود.
مقادیر طبیعی : پلاکت بین 150 هزار تا 400 هزار در هر میلی*مترمکعب خون برای بزرگسالان طبیعی است. در نوزادان این مقدار کمی بیشتر است.
محدوده خطر : پلاکت زیر 50 هزار یا بیشتر از یک میلیون غیر طبیعی است و نیازمند توجه خاص است.
چه چیزهایی پلاکت را کاهش می*دهد؟


بزرگ شدن طحال، خون*ریزی شدید و مصرف پلاکت، لوسمی یا سرطان خون، ترومبوسیتوپنی، انواع وراثتی کمبود پلاکت، انعقاد منتشر خون در داخل رگ*ها، شیمی*درمانی بعد از سرطان، عفونت و نارسایی مغز استخوان باعث کاهش پلاکت می*شوند. عدم تولید پلاکت می*تواند به خاطر مشکلات استخوانی نیز باشد.
چه چیزهایی پلاکت را افزایش می*دهد؟


بیماری* آرتریت روماتویید، کم*خونی فقر آهن، مشکلات بعد از برداشتن طحال، بعضی سرطان*ها و بیماری*های ژنتیکی خاص باعث افزایش مقدار پلاکت می*شوند.
نکاتی در رابطه با پلاکت خون

- ورزش شدید و قدرتی باعث افزایش میزان پلاکت می*شود.
- در هنگام قاعدگی مقدار پلاکت خون کمی کاهش پیدا می*کند.
- قرص*های ضد بارداری باعث بالا رفتن مقدار پلاکت می*شوند.
- داروی استامینوفن پلاکت را کاهش می*دهد.
اجزای دیگر آزمایش خون


به غیر از اجزای اصلی آزمایش خون مثل مقدار پلاکت، گلبول*سفید و قرمز، هموگلوبین، مقادیر دیگری مثل:
MCV یا mean corpuscular volume و
MCH یا mean corpuscular hemoglobin و
MCHC یا mean corpuscular hemoglobin concentration وجود دارند که همه مربوط به گلبول*قرمز و اندازه و شکل و مقدار هموگلوبین آن هستند. مقادیر متفاوت هر کدام از این ها می*تواند نشان*دهنده ی نوع خاصی از کم*خونی باشد.
چگونگی انجام آزمایش خون


آزمایش خون یکی از ساده*ترین روش*های آزمایشی است. با پیشرفت تکنولوژی و وجود دستگاه*های جدید معمولا پس از چند دقیقه می**توان پاسخ این آزمایش را دریافت کرد.

برای انجام این آزمایش حدود 5 تا 7 میلی*لیتر از خون وریدی (سیاهرگی) لازم است که معمولا آن را در یک لوله آزمایش که با ماده ضدانعقاد خون پوشیده شده است جمع*آوری می*کنند.
برای ترکیب شدن بهتر ماده ضدانعقاد با خون، موقع* خون*گیری و کمی بعد از آن، لوله را تکان می*دهند. در طی انجام آزمایش باید از هر اتفاقی که موجب تخریب سلول*های خونی می*شود جلوگیری کرد. بعد از انجام آزمایش باید مدتی روی محل خون*گیری فشار آورد تا خون بند بیاید.
در موارد کم**خونی شدید هم، خون*گیری برای انجام آزمایش خون مشکلی ایجاد نمی*کند. برای کسانی که از سوزن یا مشاهده ی خون ترس دارند، باید تمهیدات ویژه در نظر گرفت.

بهترین زمان برای انجام آزمایش خون صبح و در شرایط طبیعی بدن است. استرس، فعالیت بدنی شدید و یا خون*ریزی حاد می*تواند نتایج آزمایش را کمی تغییر دهد.

[GOLDEN_BOY]

کليه، کارخانه تصفيه بدن است. هر ميلي*متر از خون در روز چند بار از اين کارخانه عبور مي*کند و فيلترهاي تصفيه کننده يا همان گلومرول*هاي کليوي سموم، ذرات و املاح اضافه و مواد زايد حاصل از سوخت و ساز سلول*ها را از خون جمع*آوري مي*کنند و خون تازه و تميز دوباره وارد چرخه گردش خون مي*شود اما اين سموم چه مي*شوند؟ قسمت اعظم اين مواد تصفيه شده مواد حاوي نيتروژني هستند که از متابوليسم مواد غذايي به وجود آمده*اند. آب يا مايع اضافي خون، سديم و پتاسيم و مواد حاصل از تخريب اسيدهاي آمينه بعد از جمع*آوري به داخل حالب ترشح مي*شوند و حالب، مثل يک ناودان اين مايع را به منبعي منتقل مي*کند تا بعد از رسيدن به مقدار مناسب تخليه شوند. اين منبع همان مثانه و مايع داخل آن هم همان ادرار است.

ستجو و تحقيق کارآگاهان و بازرسان را ديده*ايد؟ وقتي بخواهند در مورد اتفاقاتي که داخل يک کارخانه و يا حتي يک خانه رخ مي*دهد بررسي کنند، يکي از کارهاي آنها تحقيق و بررسي فضولات کارخانه و يا سطل آشغال خانه*هاست. مواد دور ريختني، باقي*مانده مواد غذايي، ضايعات توليد و چيزهايي مثل اينها مي*تواند تا حدودي به کارشناسان بگويد که داخل کارخانه چه خبر است. آناليز ادرار در واقع مشابه همين کار است. تحليل و بررسي محتويات ادرار براي تعيين وضعيت بدن و علي*الخصوص کليه*ها و مجاري ادرار، از راه تفسير اين آزمايش انجام مي*شود. هر کدام از شما ممکن است در طول زندگي*تان مجبور شويد چند بار آزمايش ادرار بدهيد. خواندن مطلب زير به شما کمک مي*کند تا حدودي از چگونگي تفسير اين آزمايش به ظاهر ساده سر در بياوريد.

شرح آزمايش

به طور کلي بيش از 100 تست آزمايشگاهي مختلف مي*توان روي ادرار انجام داد که هر کدام از آنها به منظور خاص و براي تعيين علت*هاي مختلف بيماري*هاي گوناگون انجام مي*شوند. بين اين تست*ها مي*توان آزمايش*هاي بسيار اختصاصي را هم پيدا کرد که نيازمند دستگاه*هاي پيشرفته و براي تعيين حالات بسيار خاصي از بعضي بيماري*ها هستند اما آناليز ادرار يا آزمايش ادرار که ساده*ترين نوع آزمايش است معمولا براي عفونت*هاي دستگاه ادرار (کليه*ها، حالب و مثانه)، تعيين وجود قند و ادرار در بيماران ديابتي، وجود سنگ کليه، فشار خون بالا و بعضي بيماري*هاي کليوي و کبدي خاص انجام مي*شود. در بسياري از بررسي*هاي روتين هم آناليز ادرار براي تعيين سلامت عمومي بدن درخواست مي*شود.

اجزاي مختلف تست ادرار

رنگ (color): رنگ ادرار يکي از اجزاي اصلي آناليز ادرار است و بسته به شرايط مختلف بدن تغيير مي*کند. غلظت ادرار، ميزان مايع بدن، رنگدانه*هاي موجود در ادرار که از تخريب گلبول*هاي قرمز و رنگدانه*اي به نام اوروکروم به وجود مي*آيند و همچنين رژيم غذايي روي رنگ ادرار تاثير دارند. بعضي بيماري*ها هم رنگ ادرار را تغيير مي*دهند.

حالت طبيعي: طيف رنگ زرد کمرنگ تا پررنگ

حالت غيرطبيعي: ادرار قرمز رنگ مي*تواند به خاطر وجود خون در آن باشد. رنگ نارنجي مي*تواند به خاطر وجود ويتامين B اضافه در ادرار باشد. بعضي داروهاي خاص مثل ريفامپين هم مي*توانند ادرار را نارنجي مي*کنند. رنگ نارنجي تيره تا قهوه*اي ممکن است علامت بيماري*هاي کبدي مثل زردي و يا رابدوميوليز (تخريب سلول*هاي عضلاني) باشد. مصرف لبو و چغندر به ادرار رنگ صورتي ملايم مي*دهند. گاهي اوقات مصرف بعضي مواد خوراکي* حاوي رنگ*هاي مصنوعي هم باعث تغيير رنگ ادرار مي*شوند. ديابت هم مي*تواند موجب تغيير رنگ ادرار شود. تعريق زياد و از دست دادن مايع هم باعث مي*شود رنگ ادرار زرد تيره شود.

شفافيت (Clarity)

ادرار به طور طبيعي شفاف است و بايد بتوان از پشت شيشه* حاوي آن نوشته*هاي يک متن را خواند اما مسايل مختلف باعث تغيير اين حالت مي*شوند.

حالت طبيعي: شفاف

حالت غيرطبيعي: غيرشفاف

عفونت، چرک، باکتري*هاي موجود در ادرار به خاطر عفونت* ادراري، کريستال*ها، گلبول*هاي قرمز خون، گلبول*هاي سفيد، اسپرم، قارچ، موکوس و يا حتي عفونت*هاي انگلي مي*توانند باعث غيرشفاف شدن ادرار شوند البته بعضي مواقع در حالت*هاي طبيعي و بدون بيماري* هم ممکن است ادرار غيرشفاف باشد. مصرف بعضي غذاهاي حاوي چربي زياد، فسفات يا اورات اين حالت را ايجاد مي*کنند.

بو (odor)

تعيين بوي ادرار هم يکي از اجزاي تفسير اين آزمايش است. بوي طبيعي و معمول ادرار به خاطر وجود اسيد وولاتايل است و بوي شبيه به فندق دارد اما مواد غذايي مختلف و بعضي بيماري*ها اين بو را تغيير مي*دهند.

حالت غيرطبيعي: ادرار بيماران ديابتي معمولا بويي قوي و شيرين شبيه به بوي استن دارد. بوي شيرين و ميوه*اي هم گاهي از ادرار اين بيماران به مشام مي*رسد. بوي بسيار بد ادرار نشان*دهنده عفونت مجاري ادراري و وجود چرک در ادرار است. افرادي که ادرارشان بوي مدفوع مي*دهد ممکن است دچار فيستول روده به مثانه شده باشند. ادرار داراي بوي شربت افرا (بوي شبيه به چاي شيرين) در بيماران فنيل کتون اوري ديده مي*شود. نارسايي کبدي هم باعث تغيير بوي ادرار مي*شود.

وزن مخصوص ادرار (Specific Gravity)

وزن مخصوص ادرار که به شکل عدد بيان مي*شود معمولا حاصل اندازه*گيري اجزاي مختلف ادرار شامل مواد دفعي و املاح است. وزن مخصوص بالا نشان*دهنده ادرار غليظي شده است. از اين عدد براي تعيين قدرت تغليظ و ترشح کليه*ها استفاده مي*شود.

حالت طبيعي: اعداد بين 005/1 و 03/1

حالت غيرطبيعي: بيماري*هاي کليوي باعث کاهش وزن مخصوص ادرار مي*شوند. همچنين مصرف بيش از اندازه مايع هم باعث کاهش اين عدد مي*شود. غليظ شدن ادرار و کمبود مايع در بدن (هنگام روزه*داري يا تعريق زياد) وزن مخصوص را افزايش مي*دهد. عدد وزن مخصوص به تنهايي شاخص خوبي براي تعيين سلامت نيست و بايد حتما در کنار ديگر اجزاي آزمايش تفسير شود. تب، استفراغ و اسهال باعث بالا رفتن و کاهش دماي بدن، ادرار زياد و ديابت بي*مزه باعث کاهش آن مي*شود.

PH

مثل همه آزمايش*هاي شيميايي، PH نشان*دهنده اسيدي يا باز بودن ادرار است. بعضي اوقات ميزان اسيدي يا بازي بودن ادرار در روند درمان يک بيماري موثر است و پزشک ممکن است به شما آموزش دهد که ميزان PH ادرارتان را تغيير دهيد. ميزان دفع املاح در ادرار و وجود يون هيدروژن PH ادرار را تعيين مي*کند. اسيدي يا باز بودن ادرار در شکل*گيري بعضي سنگ هاي کليه هم موثر است.

حالت طبيعي: 6/4 تا 8

حالت غيرطبيعي: بعضي غذاها مثل مرکبات و يا لبنيات و همچنين بعضي داروها مثل آنتي*اسيدهاي معده روي PH تاثير دارند. استفراغ، آلکالوز تنفسي، عفونت مجاري ادراري PH ادرار را بالا مي*برد و در ديابت، اسهال، گرسنگي طولاني*مدت و هنگام خواب PH پايين مي*آيد و ادرار اسيدي مي*شود.

پروتئين

(Prt يا Protein) پروتئين از آن چيزهايي است که به طور طبيعي نبايد در ادرار وجود داشته باشد و حضور آن در ادرار نشان*دهنده يک حالت خاص و يا يک بيماري است.

حالت طبيعي: منفي يا Negative يا ميلي*گرم80-50 در طول 24 ساعت يا کمتر از 250 ميلي*گرم در 24 ساعت بعد از ورزش شديد

حالت غيرطبيعي: آسيب*هاي کليوي، عفونت ادراري، فشارخون بالا، ديابت، بيماري لوپوس گلومر ولونفريت (يک بيماري کليوي) و سرطان باعث ورود پروتئين به ادرار مي*شوند.

اگر چه بايد توجه داشت تب، ورزش شديد و بارداري هم در حالت*هاي طبيعي حضور پروتئين در ادرار يا پروتئينوري را به دنبال دارند. به طور کلي وجود پروتئين در ادرار جزو آن مواردي است که نيازمند توجه ويژه پزشک است چون ممکن است مشکلات جدي*تري را به دنبال داشته باشد. پروتئينوري اصلي*ترين علامت بيماري کليوي است.

گلوکز (Glucose)

گلوکز، قندي است که در خون وجود دارد و غذاي اصلي سلول*ها محسوب مي*شود. به طور طبيعي مقادير بسيار اندکي از گلوکز در ادرار وجود دارد اما در شرايط عادي ادرار را عاري از گلوکز در نظر مي*گيرند. در صورت جمع*آوري 24 ساعته ادرار طبيعي ممکن است مقدار اين ماده کمتر از 5/0 گرم باشد.

حالت طبيعي: وجود ندارد

حالت غيرطبيعي: تغذيه وريدي (مثلا در مورد بيماران بستري در ICU) مي*تواند باعث وجود گلوکز در ادرار شود. ديابت کنترل نشده هم باعث مي*شود مقدار زيادي گلوکز در ادرار وارد شود. آسيب غدد فوق کليوي، آسيب کبدي، آسيب*هاي مغزي، بعضي از مسموميت*ها و بعضي از انواع مشکلات کليوي هم باعث گلوکزوري يا حضور گلوکز در ادرار مي*شوند. اگر چه مثل پروتئينوري، اين حالت در زمان بارداري هم مي*تواند به وجود بيايد که طبيعي محسوب مي*شود.

کتون (Ketone)

وقتي چربي*ها در بدن شکسته مي*شوند و در جريان سوخت و ساز مصرف مي*شوند کتون*ها به وجود مي*آيند. اين کتون*ها در ادرار ترشح مي*شوند. اما به طور طبيعي هيچ کتوني نبايد در ادرار ديده شود و حضور آنها نشان*دهنده اين است که بدن به جاي مصرف گلوکز از چربي*ها استفاده مي*کند.

حالت طبيعي: وجود ندارد

حالت غيرطبيعي: ديابت کنترل نشده، رژيم بدون کربوهيدرات، گرسنگي شديد يا بيماري*هايي مثل آنورکسيا و مصرف الکل باعث حضور کتون در ادرار مي*شوند. مصرف بيش از حد آسپيرين، استفراغ طولاني*مدت و بيماري*هاي تب*دار در کودکان هم حضور کتون در ادرار را به دنبال دارند.

کريستال (Crystals)

افراد سالم فقط مقدار بسيار کمي کريستال در ادرارشان وجود دارد. کريستال*ها در واقع مقدمه تشکيل سنگ کليه*اند و از روي هم قرار گرفتن آنها سنگ*هاي کليوي تشکيل مي*شوند. نوع کريستال*هاي ادرار با توجه به بيماري و PH ادرار فرق مي*کند.

حالت طبيعي: کم يا وجود ندارد

حالت غيرطبيعي: سنگ کليه، عفونت*هاي ادراري و بعضي داروها باعث رسوب املاح و تشکيل کريستال*ها مي*شود.

گلبول* سفيد و قرمز(WBC, RBC)

گلبول*هاي خوني به طور طبيعي در ادرار وجود ندارند. حضور آنها نشان*دهنده هماچوري يا خون در ادرار است که به خاطر بيماري*هاي مختلف به وجود مي*آيد. وجود گلبول* سفيد هم نشان*دهنده عفونت ادراري است.

حالت طبيعي: وجود ندارد يا حداکثرش بين 0 تا 4 گلبو*ل*سفيد و کمتر از دو عدد گلبول قرمز

حالت*هاي غيرطبيعي: التهاب، عفونت، سنگ کليه، تومور کليوي و مثانه، ضربه به کليه يا آسيب مجاري ادراري باعث وجود RBC در ادرار مي*شوند. WBCها يا گلبو*هاي سفيد هم موقع عفونت، بيماري لوپوس، عفونت ادراري و تومور مثانه در ادرار افزايش مي*يابند.

به غير از موارد فوق، اجزاي ديگري هم در آزمايش ادرار بررسي مي*شوند Castها که انواع مختلف دارند و در بيماري*هاي مختلف به وجود مي*آيند. باکتري*ها که حضور آنها هم با منفي، کم يا زياد مشخص مي*شود و نشان*دهنده عفونت ادرار است و در صورت لزوم براي تشخيص* نوع اين باکتري*ها بايد آزمايش ديگري انجام داد که کشت ادرار مي*باشد.

به چه کساني مي*خورد؟

توضيحات فوق تا حدودي معني* کلمات موجود در جواب برگه آزمايش ادرار را مشخص مي*کند اما فراموش نکنيد تفسير اين آزمايش فقط با دانستن جواب اين اجزا و معني انگليسي آنها کافي نيست. تفسير اين** آزمايش و تعيين علت بيماري*هاي احتمالي حتما بايد با آزمايشات و معاينات مختلف ديگر توسط پزشک همراه باشد و آناليز ادرار فقط مقدمه*اي براي تعيين بيماري*ها است.

آزمايش*هاي خانگي ادرار

بعضي از آزمايش*هاي ادرار را مي*توان در خانه انجام داد. اساس اکثر اين آزمايشات براساس خاصيت کروماتوگرافي يا صعود و تغيير رنگ مواد خاص موجود در يک مايع روي نوار آزمايش است. به همين دليل رقيق بودن ادرار ممکن است باعث نتايج منفي کاذب شود. براي ديابتي*ها هم نوارهاي آزمايشي براي تعيين وجود گلوکز يا کتون در ادرار وجود دارد.

با توجه به پيشرفت اين کيت*ها و افزايش دقت آنها مي*توان تا حدود زيادي به خصوص در موارد مثبت به اين آزمايش*ها اعتماد کرد اما به هر حال آزمايش آناليز ادرار براي تعيين پاسخ دقيق از همه اين کيت*ها دقيق*تر است.

چه نکاتي را بايد قبل از آزمايش ادرار در نظر بگيريم؟

آزمايش ادرار بهتراست صبح*ها انجام شود. از مصرف بعضي غذاهاي خاص مثل لبو و چغندر، آسپارتات و هويج و شاه*توت خودداري کنيد. ايستادن زياد قبل از انجام آزمايش و يا فعاليت شديد مي*تواند نتايج آزمايش را تغيير دهد. خانم*ها اگر در زمان قاعدگي قرار دارند، بهتر است آزمايش انجام ندهند يا به پزشک اطلاع دهند. نيم تا يک ساعت قبل از انجام آزمايش مقداري آب بنوشيد. مصرف بعضي داروهاي خاص مثل اريترومايسين و کوتريموکسازول يا ويتامين C هم رنگ ادرار را تغيير مي*دهد. داروهاي مصرفي خود را در صورت امکان و با مشورت پزشک قطع کنيد يا به پزشک معالج اطلاع دهيد. نمونه ادرار بايد از وسط جريان ادرار تهيه شود. قبل از مصرف دستان خود را بشوييد تا نمونه*گيري تميز انجام شود. به هيچ وجه داخل ظرف نمونه*گيري را لمس نکنيد. آلت تناسلي را تميز کنيد (خانم*ها بايد اين کار را از جلو به عقب انجام دهند تا باکتري*هاي مدفوع محل دفع ادرار را آلوده نکند) شروع به ادرار کردن کنيد و بعد از چند لحظه نمونه را از وسط جريان جمع کنيد. بعد از جمع*آوري لبه ظرف را لمس نکنيد و در آن را بگذاريد و به مسوول آزمايشگاه بدهيد. توجه داشته باشيد که نمونه*گيري بايد بدون قطع شدن جريان ادرار انجام شود.