مقاله‌ حاضر با استعانت‌ از مباحث‌ نظری‌ و اطلاعات‌ تجربی‌ به‌ دست‌ آمده‌ از بررسی‌ تأثیرات‌ اختلالات‌ همراه‌ (كوموربیدیتی‌)، نظیرافسردگی ‌و برخی متغیرهای‌زمینه‌ای‌ بر رفتار اعتیادی وتمایلات ‌به‌ سوء مصرف‌ مواد در معتادان‌ خود معرف‌ به‌ مراكز ترك‌ اعتیاد و بازپروری‌ تهران‌، می‌كوشد ضمن‌ آزمون‌ (تست‌) تجربی‌ مدل‌ نظری‌ ارایه‌ شده‌ از سوی‌برخی‌ از صاحب‌ نظران‌ معاصر (گلانتز ۱۹۹۶ ، هارتل‌ ۱۹۹۶، كسلر ۱۹۹۳ ، سودنسن ‌ ۱۹۹۶ ، نلسون‌ ۱۹۹۶، ساندرز و فیلیپس ‌ ۱۹۹۴ و دیگران) در خصوص‌ نقش‌ اختلالات‌ همراه (‌ Comorbidity)، نظیر اضطراب‌، افسردگی‌، اختلال‌ دو قطبی‌، اختلال‌ سلوك‌ و اختلال‌ شخصیت‌ ضد اجتماعی‌ و نظایر آن‌ در رفتار اعتیادی‌ و آمادگی‌ جهت‌ سوء مصرف‌، به‌طور اخص‌ به‌ سنجش‌ میزان‌ افسردگی‌ از طریق‌ كاربرد آزمون‌ SCL۹۰ در نمونه‌ای‌ از معتادان‌ خود معرف‌ به‌ مراكز ترك‌ اعتیاد و بازپروری‌ در تهران‌ در دو مقطع‌ زمانی‌ قرنطینه‌ و مرحله‌ اصلی‌ بازپروری‌ بپردازد و میزان‌ تمایل‌ به‌ سوءمصرف‌ را براساس‌ آزمون ‌ APSدر آنان‌ در دو مقطع‌ زمانی‌ فوق‌ بسنجد.
با كاربردروش‌ پیمایشی‌ و با استفاده‌ از تكنیك‌ پرسشنامه‌ و مصاحبه‌ از ۱۵۳ معتاد نگهداری‌شده‌ در مراكز بازپروری‌ وترك‌ اعتیاد در تهران‌ - كه‌ به‌ طریق‌ نمونه‌گیری‌ طبقه‌ای (‌ (Stratified با دقت‌ احتمالی‌ مطلوب‌(d=۰/۰۵) و ضریب‌اطمینان ‌%۹۵ ( t=۱/۹۶%) انتخاب‌ شده‌ بودند - اطلاعات‌ مورد نیاز جمع‌آوری‌ شد.
براساس‌ نتایج‌ به‌ دست‌ آمده‌ به‌ رغم‌ كاهش‌ نسبی‌ در میزان‌ افسردگی‌ و رفتار اعتیادی‌ آزمودنی‌ها در مرحلهٔ اصلی‌ بازپروری نسبت به مرحله قرنطینه‌، میزان‌ بیماری‌ افسردگی‌ و تمایلات‌ به‌ سوء مصرف‌ مواد (آمادگی‌ به‌ اعتیاد) همچنان در آنان‌ بالا بوده‌ است‌.
از طرفی‌، بر اساس‌ نتایج‌ به‌ دست‌ آمده‌،از كاربرد الگوی‌ تبیینی‌ تحلیلی‌ و استفاده‌ از رگرسیون‌ چند متغیره‌ و تحلیل‌مسیر، می‌توان‌ استدلال‌ كرد كه‌ میل‌ به‌ مصرف‌ مواد مخدر در معتادان‌ خود معرف‌ به‌ مراكز ترك‌، متأثر از عوامل‌ متعددی‌ است‌ كه‌ در شبكه‌ای‌ از روابط علی‌ با یكدیگر به‌ سر می‌برند و كل‌ تغییرات‌ آن‌ را مجموع‌ متغیرهایی‌ كه‌ علت‌ در نظر گرفته‌ شده‌اند نشان‌ می‌دهند. در این‌ الگو سندروم‌ افسردگی‌، سابقه‌ اعتیاد، نوع‌ ماده‌ مخدر مصرفی‌، SES و سابقه‌ ترك‌ اعتیاد برتمایلات‌ فرد به‌ سوء مصرف‌ و رفتار اعتیادی‌ تاثیر می‌گذارد. این‌ یافته‌ ضمن‌ تائید مدل‌ هایی‌ كه‌ بر تاثیرات‌ اختلالات‌ روانی‌ در گرایش‌ به‌ سوء مصرف‌ تاكید می‌كنند، ضرورت‌ توجه‌ به‌ آزمون‌ مدل‌های‌ آلترناتیو را توصیه‌ می‌كند.