كافئين پودر سفيد كريستالي شكل با طعم تلخ است كه در دانه هاي قهوه، برگهاي چاي، برگهاي كاكائو و دانه هاي كولا و در نتيجه در شكلات، نوشيدني هاي كولا، قهوه و چاي وجود دارد. يك فنجان قهوه خوري شامل حدود 66 ميلي گرم کافئين و يك فنجان چاي 27 ميلي گرم، يك قوطي كولا (280 ميلي ليتري) 35 ميلي گرم، يك پاره شكلات 20 ميلي گرم و يك فنجان كاكائو يا شكلات داغ حدود 50 ميلي گرم کافئين داد. كافئين در برخي از قرصهاي خواب آور به مقدار 30 تا 65 ميلي گرم يافت مي شود و در قرصهايي – كه بدون نسخه به فروش مي رسد و به نام قرص هاي بيداري مصرف مي شود- 100 تا 200 ميلي گرم کافئين وجود دارد.
قهوه براي نخستين بار در هزار سال قبل از آفريقا به اروپا برده شده و معرفي گرديد و کافئين در 1820 م. از قهوه مجزا شد.
کافئين به عنوان جز تركيبي در بسياري از داروهاي با نسخه و بدون نسخه براي تسكين درد و سرماخوردگي و به عنوان محرك استفاده مي شود.

اثرات كوتاه مدت كافئين

پس از 5 دقيقه از نوشيدن قهوه به كليه ساختمان بدن از طريق اعصاب و پس از 30 دقيقه به خون مي رسد و در مدت 4 ساعت در بدن متابوليزه مي گردد. اثرات آن بلافاصله پس از نوشيدن يك فنجان ظاهر مي شود و تا چند ساعت ادامه دارد. پس از نوشيدن يك يا دو فنجان قهوه اثرات جسمي آن از جمله افزايش متابوليسم، افزايش فشار خون و درجه حرارت ظاهر مي گردد.
کافئين موجود در قهوه بر كليه ها اثر گذاشته و موجب افزايش ادرار مي شود. هم چنين باعث متابوليزه شدن گلوكزها مي گردد و نتيجتا ميزان قند خون افزايش مي يابد. کافئين خواب را كم مي كند و موجب تحريك ترشحات اسيد معده شده و اشتها را كاهش مي دهد، لرزش دستها و اختلال در هماهنگي صحيح در حركت از ديگر عوارض مصرف کافئين است. مصرف مقدار زياد کافئين مي تواند ايجاد سردرد، دليــريوم و عصبيت نمايد. مقدار مصرف خطرناك و كشنده آن به صورت خالص و تزريق وريدي 2-3 گرم و به صورت خوراكي 10 گرم است. استفاده منظم و مرتب بيش از 600 ميلي گرم کافئين در روز (تقريبا هشت فنجان قهوه) مي تواند موجب بي خواب مزمن، حالات اضطراب، افسردگي و دردهاي شكمي گردد. بررسي هاي در مورد رابطه مصرف قهوه و بيماريهاي قلبي و هم چنين سرطان كليه و مثانه انجام شده كه صحت و سقم آن هنوز مشخص نگرديده است.
از مصرف زياد کافئين بايد در مدت حاملگي خودداري كرد، زيرا تحقيقات جديد نشان داده است كه رابطه احتمالي بين مصرف زياد کافئين و مشكلات زايمان و نقيصه نوزادان وجود دارد. در يك بررسي مشخص شد، در مادراني كه در مدت بارداري شان قهوه زياد مي نوشند، احتمال سقط جنين و يا به دنيا آوردن نوزاد نارس بسيار است. امروزه پزشكان به مادران باردار توصيه مي كنند كه سعي كنند در روز بيش از 200 ميلي گرم کافئين (حدود 2 تا 3 فنجان قهوه) به بدنشان نرسد.
تحمل و وابستگي
تحمل در اثر افزايش مصرف ايجاد مي شود. برخي از كساني كه به نوشيدن قهوه معتاد شده اند، به طور اجبار يا اشتياق به مصرف خود ادامه مي دهند و موجب افزايش تحمل در برخي اوقات موجب پيدايش نشانه هاي ترك مي شوند. هنوز در مورد اينكه مصرف چه ميزان کافئين موجب تحمل و اعتياد مي شود، مورد بحث و شك است ولي آنچه مسلم است مصرف مرتب و روزانه بيش از 350 ميلي گرم کافئين (4 تا 5 فنجان قهوه در روز) مي تواند ايجاد اعتياد فيزيكي كه مشخص ترين نشانه هاي ترك آن شامل سردرد شديد، تحريك پذيري، خستگي مفرط است. كه با نوشيدن قهوه از بين مي رود.