-
مدیر بازنشسته
كاربرد شبكه اينترنت در تحقيقات پيمايشي
رويكردي نو در فناوري تحقيق
سيد بابك علوي,كارشناس ارشد مديريت آموزشي نويسنده: كيده: شبكه اينترنت داراي كاربرد وسيعي در تحقيقات است. علاوه بر استفاده از منابع اطلاعاتي، امروز مي‌توان باطراحي صفحات وب (WEB) كه داراي فرمهاي اطلاعاتي باشند، پرسشنامه‌هاي تحقيقات پيمايشي خود را در آنها مطرح وآنها را با استفاده از پست الكترونيك براي جامعه تحقيق خود ارسال كرد يا از اين طريق آن افراد را جهت مشاهده صفحه وب‌حاوي پرسشنامه دعوت كرد و اطلاعات لازم را به دست آورد. اين روش مي‌تواند علاوه بر ايجاد سرعت بالا و كاهش هزينه درتحقيقات پيمايشي، موجب دستيابي به جوامع تحقيقاتي و آماري وسيعتري شود و علاوه بر آن بسياري از تحقيقات تطبيقي ومقايسه‌اي را عملي سازد. براي اين امر مي‌توان پرسشنامه‌هاي خود را در نرم‌افزارهاي طراحي صفحات وب، طراحي و درشبكه اينترنت نصب كرد و يا مستقيما براي جامعه تحقيق خود فرستاد. با گسترش فناوري استفاده از شبكه اينترنت در كشورما، فضاي تحقيقاتي جديدي براي محققان علوم انساني جهت تحقيقات پيمايشي به‌وجود آمده است كه مي‌تواند موجب‌تسهيل انجام تحقيقات پيمايشي و طرح عناوين تحقيقاتي جديدي شود.
كليدواژه‌ها: 1. تحقيق پيمايشي الكترونيك 2. اينترنت 3. پست الكترونيك.
چكيده: مقدمه
امروز استفاده از شبكه اينترنت سهم بسزايي درتحقيقات علوم مختلف پيدا كرده است. اكثرمحققان با استفاده از اين شبكه در جهت يافتن‌منابع اطلاعاتي خود تلاش مي‌كنند و درباره‌آخرين تحقيقات و مطالب منتشر شده در منابع‌علمي گوناگون، جستجوي لازم را به‌عمل‌مي‌آورند. اما امكانات پست الكترونيك كه يكي ازخدمات معروف شبكه اينترنت است، در كشور ماهنوز داراي جايگاه مناسبي در مراكز دانشگاهي وتحقيقاتي نشده است. امروز از طريق ساخت‌صفحات وب مي‌توان فرمهاي اطلاعاتي رابراساس پرسشنامه تحقيق طراحي و آنها را ازطريق پست الكترونيك ارسال كرد و يا جهت‌پاسخگويي به سؤالات پرسشنامه، از افراد براي‌مشاهده صفحه وب مورد نظر دعوت به‌عمل‌آورد. به‌دليل مزاياي اين روش در تحقيقات‌پيمايشي، استفاده از پست الكترونيك توسطمحققان علوم انساني در حال افزايش است.1 دراين مقاله سعي شده است تا ضمن طرح مزايا ومحدوديتهاي اين روش، مثالهايي نيز از تحقيقات‌پيمايشي كه با استفاده از پست الكترونيك انجام‌شده است مطرح و سرانجام به‌اختصار دستورعملي جهت انجام يك تحقيق پيمايشي با استفاده‌از پست الكترونيك و توسط نرم‌افزارهاي مربوطارائه شود. در اين مقاله، به اين روش اصطلاحاتحقيق پيمايشي الكترونيك2 گفته خواهد شد.
ويژگيهاي تحقيقات پيمايشي الكترونيك
تحقيقات پيمايشي با استفاده از پست الكترونيك‌را مي‌توان يك روش مؤثر و بسيار كم‌هزينه براي‌دستيابي به نگرشها و نظرات افراد در حوزه‌هاي‌جغرافيايي مختلف جهان دانست. در روش تحقيق‌پيمايشي الكترونيك مي‌توان به دو گونه عمل كرد:
1ـ توسط نامه‌اي كه با پست الكترونيك براي‌افراد ارسال مي‌شود، از آنها خواسته مي‌شود تا به‌سايت وب موردنظر كه حاوي سؤالات پرسشنامه‌است بروند و پاسخهاي خود را در آنجا ثبت كنند.در اين نامه‌ها يك فوق پيوند3 كه حاوي آدرس‌صفحه وب مورد نظر است قرار دارد كه گيرنده نامه‌با زدن ضربه روي آن مي‌تواند در محيط برنامه‌مربوط به مشاهده صفحات وب، فرم پرسشنامه راببيند. پس از تكميل فرم و فشار دگمه ارسال‌اطلاعات روي آن صفحه، پاسخها از طريق پست‌الكترونيك يا ورود به يك بانك داده براي محقق‌ارسال مي‌شود. در اين روش كه مي‌تواند توسطشركت مجري براي محقق انجام گيرد، محقق‌مي‌تواند در هر لحظه با وارد كردن كلمه عبور خود،در صفحه وب آن شركت، آخرين نتايج تحقيق خودرا مشاهده و يا با استفاده از نرم‌افزارهاي ساخت وپردازش بانكهاي اطلاعاتي مانند اكسس4 واكسل5، پردازشهاي لازم را روي داده‌ها انجام دهديا به‌صورت نموداري آنها را مشاهده كند6.
2ـ صفحه وب طراحي شده كه حاوي فرم‌پرسشنامه است مستقيما توسط يك نامه با پست‌الكترونيك به افراد جامعه تحقيق ارسال مي‌شود وپاسخ‌دهنده نيز مشابه حالت قبلي ولي بدون‌مراجعه به صفحه وب مورد نظر و از داخل خودنامه، فرم را تكميل و از طريق شبكه اينترنت‌ارسال كند.
يكي از امكانات مناسب براي يافتن افرادمتخصص و حرفه‌اي در زمينه‌هاي مختلف،استفاده از گروههاي مباحثه الكترونيكي در شبكه‌اينترنت است. براي مثال در سايت yahoo.comگروههاي مباحثه‌اي مخلتفي وجود دارند كه‌مي‌توان با عضويت در آنها و ارسال نامه‌الكترونيكي، از اعضاي گروه جهت شركت درتحقيق پيمايشي الكترونيكي با مراجعه به آدرس‌وب حاوي پرسشنامه دعوت كرد.7
مزاياي استفاده از روش تحقيق پيمايشي‌الكترونيك را مي‌توان به شرح زير برشمرد:
1ـ سرعت: به دليل استفاده از خطوط ارتباطماهواره‌اي و شبكه‌هاي كامپيوتري مي‌توان به‌سرعت فرمهاي اطلاعاتي را فرستاد و گيرندگان نيزدر اسرع وقت آنها را دريافت كنند.
2ـ ارزاني: به‌دليل پايين بودن هزينه خدمات‌پست الكترونيك در جهان و همچنين در كشور ما،مي‌توان با هزينه بسيار كمي، در مقايسه با پست‌معمولي يا مراجعه حضوري، پرسشنامه را فرستادو پاسخها را دريافت كرد.
3ـ راحتي كار: به دليل نبود جابه‌جاييهاي‌فيزيكي محقق يا پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه درارتباط با يكديگر، مي‌توان گفت كه اين عامل‌مي‌تواند موجب افزايش تعداد پاسخ‌دهندگان‌شود. هر چند در اين رابطه محدوديتهايي نيزوجود دارد كه در قسمت بعدي توضيح داده‌خواهد شد. تحقيقات نيز نشان داده است كه‌استفاده‌كنندگان از شبكه اينترنت نسبت به فرمهاي‌تحقيق پيمايشي الكترونيك، واكنش مثبتي نشان‌مي‌دهند، درحالي‌كه به سرعت نامه‌هاي‌الكترونيك ناشناخته ديگر را از كامپيوتر خود پاك‌مي‌كنند.8
4ـ امكان پردازشهاي لحظه‌اي: با استفاده ازنرم‌افزارهاي كامپيوتري مي‌توان به‌طور لحظه‌اي وهمزمان با كار در شبكه،9 از آخرين اطلاعات‌به‌دست آمده براساس شاخصها و نمودارها گزارش‌تهيه كرد. اين امر امكان بسيار خوبي را جهت‌ايجاد سرعت در جمعبندي نتايج و پيش‌بيني‌نهايي تحقيق و بررسي پاسخها در حين تحقيق‌فراهم مي‌آورد.
5ـ امكان اجراي مقدماتي سريع و ارزان‌پرسشنامه: از آنجا كه در تحقيقات پيمايشي سعي‌مي‌شود تا جهت رفع اشكالات احتمالي،پرسشنامه به‌صورت مقدماتي اجرا شود10، با اين‌روش مي‌توان در اسرع وقت اين كار را انجام داد وپس‌از دريافت نتايج اين مرحله اصلاحات لازم رادر آن به‌عمل آورد.
6ـ گستره وسيع جغرافيايي در انتخاب‌جامعه تحقيق: با استفاده از اين روش و بهره‌گيري‌از شبكه اينترنت مي‌توان گستره جغرافيايي‌وسيعي را براي انتخاب جامعه تحقيق در نظرگرفت. به بيان ديگر مي‌توان كليه افراد وسازمانهايي را كه ارتباط با آنها از نظر فيزيكي و ياساير لوازم ارتباطي مقدور نيست و يا داراي‌محدوديتهايي زماني و مالي هستند در جامعه‌تحقيق خود گنجاند.
به همين دليل اين فناوري مي‌تواند در انجام‌مطالعات تطبيقي و مقايسه‌اي علوم انساني باكشورهاي ديگر بسيار مفيد باشد و عرصه جديد ومؤثرتري را براي محققان اين موضوعات فراهم‌كند.
از طرف ديگر محدوديتهاي زير را نيز مي‌توان‌جهت استفاده از اين فناوري در تحقيقات‌پيمايشي در نظر گرفت:
1ـ محدوديت در انتخاب جامعه: به‌دليل‌اينكه پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه‌ها از اين طريق‌محدود به افراد و سازمانهايي خواهند شد كه‌دسترسي به شبكه اينترنت دارند، اين روش‌محدوديت پيدا مي‌كند و طبيعي است كه بايد درتحقيقات اين محدوديت را به صورت جدي درنظر گرفت.
2ـ نياز به سطح مناسبي از دانش كامپيوتر درپاسخ‌دهندگان: به‌دليل اينكه بسياري از افراد وسازمانها، به خصوص در كشور ما، علي‌رغم دراختيار داشتن امكانات شبكه اينترنت، توانايي‌كافي جهت استفاده از اين امكانات را ندارند،مي‌توان گفت كه استفاده از اين روش در تحقيقات‌پيمايشي، نيازمند آموزشهاي اجتماعي وآگاه‌سازيهاي فرهنگي و نيز فني است.
نمونه‌هايي از تحقيقات پيمايشي انجام شده‌با استفاده از الكترونيك
با جستجو در پايگاه اطلاعاتي 11ERIC در شبكه‌اينترنت، تحقيقات مختلفي را مي‌توان يافت كه درزمينه‌هاي آموزشي با استفاده از تحقيق پيمايشي‌الكترونيك اطلاعات لازم جمع‌آوري شده است.در ادامه به برخي از آنها اشاره مي‌شود.
در سال 1998 تحقيقي پيرامون انواع روشهاي‌آزمون و سنجش از راه دور از فراگيران شركت‌كننده‌در برنامه‌هاي آموزش از راه‌دور با پست‌الكترونيك انجام گرفته است. با استفاده ازاطلاعات جمع‌آوري شده از اعضاي هيئت علمي‌كه در آموزشهاي از راه دور دانشگاههاي مختلف‌همكاري دارند درباره مزايا و معايب روشهاي‌مختلف آزمون و سنجش فراگيران از راه دور،اطلاعات لازم كسب شده است، ضمن اينكه‌مشخص شده كه روش اصلي تبادل اطلاعات‌فراگيران در اين نظام آموزشي پست‌الكترونيك‌بوده است.
در سال 1999 تحقيق ديگري جهت دريافت‌نظرات اعضاي هيئت علمي مراكز آموزش‌مديريت بازرگاني كه مراكز آموزشي آنها در دومجله معروف، پس از ارزيابي رتبه‌بندي شده‌اند،انجام شده است، با استفاده از تحقيق پيمايش‌الكترونيك، نظرات اين افراد درباره سؤالات زيردرخواست شده و پاسخها از طريق پست‌الكترونيك دريافت شده است.
1ـ ميزان رضايت اعضاي هيئت علمي از رتبه‌مركز آموزشي آنها در اين درجه‌بندي چيست؟
2ـ آيا رتبه آنها در اين درجه‌بندي تاثيري بروضعيت مالي مركز آموزشي، وضعيت‌دانشجويان و يا نيازهاي استادها داشته است؟
3ـ آيا اين رتبه تاثيري بر ميزان تحقيقات‌اعضاي هيئت علمي داشته است؟
4ـ تاثير اين رتبه‌بندي بر نحوه آموزشهاچگونه بوده است؟
تحقيق ديگري نيز در رابطه با كيفيت و ميزان‌دستيابي به اطلاعات لازم در آموزشهايي كه ازطريق شبكه اينترنت انجام مي‌گيرد به عمل آمده‌است. در اين تحقيق با استفاده از پست‌الكترونيك‌اطلاعات لازم از چندين مركز آموزشي دريافت‌شده است.12
از اين روش جهت نياز سنجي آموزشي‌متخصصان مؤسسات مختلف كشاورزي نيزاستفاده مي‌شود.13
علاوه‌بر تحقيقات موجود ذكر شده در پايگاهERIC با جستجو در پايگاههاي وب، اطلاعات‌مرتبط ديگري نيز مي‌توان يافت. در سايتsurvey.com در سال 1997 از هزار نفراستفاده‌كننده از شبكه اينترنت درباره نامه‌هاي‌الكترونيك بي‌ارزش كه به طور فراواني در شبكه‌اينترنت ردوبدل مي‌شود. تحقيق پيمايشي‌الكترونيك به‌عمل آمده كه حاوي چهار سئوال‌بوده و نتايج آن در شبكه اينترنت ارائه شده است.14در نتايج اين تحقيق مشخص شده است كه حدود70% از پاسخ‌دهندگان، اغلب نامه‌هاي الكترونيك‌بي‌ارزش و بي‌فايده دريافت مي‌كنند كه از آنهااستفاده خاصي نمي‌شود و صرفا موجب شلوغي‌صندوق پست‌الكترونيك آنها شده است. در همين‌رابطه تحقيق ديگري در دانشگاه نوادا انجام شده كه‌از همين روش استفاده شده است.15
در رابطه با نظام ارزشيابي عملكرد درشركتهاي مختلف براي بهبود سازماني نيز، تحقيق‌پيمايشي با استفاده از پست‌الكترونيك انجام شده‌است.16 براساس پاسخهاي دريافتي، تحليل لازم‌صورت گرفته و راههايي نيز براي بهبود اين نظام‌در شركتها توسط پاسخ‌دهندگان ارائه شده است.
در تحقيقات بازاريابي و شناخت ويژگيهاي‌بازار و مصرف‌كنندگان نيز، بارها از اين روش‌استفاده شده است.17 براي مثال در سايتهايsurvey.com و surveysite.com، تحقيقات‌بازاريابي18 با استفاده از روش پيمايشي الكترونيكي‌براي شركتهاي متقاضي انجام مي‌شود.
پيشنهاد كاربرد تحقيقات پيمايشي‌الكترونيك در ايران
هرچند در حال حاضر آمار دقيقي ازاستفاده‌كنندگان از شبكه اينترنت در كشور ما وجودندارد اما به تجربه مي‌توان دريافت كه اكثردانشگاهها و مراكز تحقيقاتي و بسياري ازشركتهاي صنعتي و بازرگاني و حتي افراد حقيقي‌در كشور ما داراي اين امكان هستند. گسترش اين‌فناوري در كشور ما مي‌تواند باب جديد و وسيعي‌را جهت توسعه تحقيقات بنيادي و كاربردي‌به‌وجود آورد. حوزه‌هاي تحقيق زير را مي‌توان دراين‌باره جهت اخذ اطلاعات از روش پيمايشي‌الكترونيك و استفاده از فرمها در قالب صفحات‌وب پيشنهاد كرد:
1ـ تحقيقات دانشگاهي كه نياز به‌داشتن‌جوامع آماري بين‌المللي دارد.
2ـ انجام مطالعات تطبيقي با كشورهاي ديگردر زمينه‌هاي مختلف اجتماعي، مديريت،نظامهاي آموزشي و...
3ـ مطالعات بازار كالاهاي مختلف دركشورهاي ديگر به‌طور مثال مطالعه بازارها دركشورهاي همجوار در زمينه رشد صادرات.
4ـ بررسي تصاوير ذهني مردم كشورهاي ديگراز ايران، جهت توسعه صنعت توريسم و رفع‌نواقص اين صنعت.
5ـ تحقيقات از جوامع آماري داخل كشورمانند دانشگاهها، مراكز صنعتي و تحقيقاتي كه‌داراي امكانات وب و پست الكترونيك هستند.
چگونه مي‌توان از اين فناوري استفاده‌كرد؟
ساده‌ترين راه براي تهيه فرمهاي حاوي پرسشنامه‌ها، استفاده از برنامه‌هاي خاصي است كه‌در داخل نرم‌افزارهاي طراحي صفحات وب، براي‌كمك به افراد غيرحرفه‌اي موجود است.1 درنرم‌افزارهاي طراحي صفحات وب مي‌توان فرمهاي‌مورد نظر خود را طراحي و سپس از آن با استفاده‌از نرم‌افزارهاي ارسال و دريافت نامه الكترونيك2فرمهاي مربوطه را ارسال كرد. البته در صورت‌همكاري يك متخصص شبكه اينترنت با محقق،مي‌توان صفحه وب حاوي سوالات پرسشنامه رادر شبكه اينترنت نصب و ضمن ارسال دعوتنامه‌از طريق پست الكترونيك به مخاطبان، از آنهاجهت تكميل پرسشنامه دعوت كرد.
نتيجه‌گيري
استفاده از فناوري فرمهاي وب و پست الكترونيك‌در تحقيقات پيمايشي، مي‌توانند فضاي تحقيقاتي‌جديدي را بخصوص در رشته‌هاي علوم انساني دركشور ما ايجاد كند. توسعه اين فناوري كه به منزله‌تغيير شرايط محيطي نظام تحقيقات در كشورماست مي‌تواند موجب طرح عناوين تحقيقاتي‌جديد و نيز دستيابي به جوامع تحقيقاتي و آماري‌وسيعتري براي محققان ما شود و امكان ارتباطي‌بيشتري را بين محققان ما با جهان پيرامون خودبرقرار سازد كه اين امر مستلزم آشنايي بيشترمحققان كشورما با اين فناوري است.
کلمات کلیدی این موضوع
مجوز های ارسال و ویرایش
- شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
- شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
- شما نمیتوانید فایل پیوست کنید.
- شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
-
مشاهده قوانین
انجمن
پاسخ با نقل قول