آناتومی غذا
با اينكه ماهي مورد علاقه من ديسكاس ميباشد ولي شناخت من از مسائل مربوطبه تغذيه و سيستم گوارشي ماهي ها تنها به همين يك ماهي محدود نميشود بهاين ترتيب كه درك عادات و نيازهاي غذايي يك ماهي كمك زيادي به درك كلي اينمبحث در مورد بسياري از ماهي ها ميكند چرا كه دستگاه گوارشي ماهي ها درمقايسه با ديگر مهره داران بسيار ابتدايي و ساده است.

بهر حال تفاوتهاي بيشماري ميان ماهيان وجود دارد. از جمله اين تمايزهاميتوان به ساختارهاي متفاوت دهان ماهي ها اشاره كرد كه در پي تفاوهتهاينحوه و نوع تغذيه آنها ايجاد شده است.



به عنوان مثال دهان ماهيان شكارگر در طول دوران طوري تكامل يافته كهبتوانند طعمه هاي نسبتا بزرگ را بدام انداخته و ببلعند. اين نوع از ماهيانمعمولا طعمه را از سر آن گرفته و درسته فرو ميدهند.



برخي ماهي ها از همنوعان خود نيز تغذيه ميكنند مانند اسكار. اين ماهي درصورت شكار طعمه صرفنظر از نوع و اندازه آن را ميبلعد. البته اين عادت بددر برخي موارد هنگام بلعيدن لقمه ايي بسيار بزرگتر از دهانش حتي منجر بهمرگ آن نيز ميشود!



برخي از ماهي ها دندان دارند و برخي فاقد دندان هستند. مثلا پيرانها( Piranha ) از روش بريدن و قطع كردن استفاده ميكنند از طرف ديگر پاكو( Pacu ) كه از خانواده همين ماهيست داراي دندانهاييست كه توان شكستن ميوها رانيز دارد.

به استثناي روش شكار و بلعيدن غذا بطور كلي نحوه گوارش و هضم غذا درماهيان يكسان است. همانطور كه بعدا بيشتر توضيح خواهم داد بعضي ماهي هامعده و روده هاي بزرگي دارند كه به همان اندازه توانايي هضم مقداري زياديغذا را در هر وعده دارند و برخي ديگر همچون ديسكاس وماهي Angel شكم كوچكيدارند بنابراين به همان نسبت بايد وعده هاي غذايي آنها بيشتر و در اندارههاي كوچكتر باشد.

غذاي بلعيده شده از معده به روده ها ميرود جاييكه عمل گوارش كامل شده ومواد غذايي جذب بدن ميشوند. نمكهاي صفرايي كه توسط كبد توليد شده اند دركيسه صفرا ذخيره شده و باعث خنثي شدن اسيد معده و حل شدن چربيها ميشوند.وجود برخي از اسيدها براي جذب ويتامينها ضروري است بهمين خاطر برايجلوگيري از آسيب ديدن كبد ماهي بايد از دادن ويتامين بدون اين اسيدهاخودداري كرد. لوزالمعده نيز توليد آنزيمهايي ميكند كه باعث شكسته و جذبشدن كربوهيدراتها ميشوند.



مواد غذايي و فوايد آنها



پروتئينها و مواد انرژي زا: پروتئينها از جمله مواد اصلي و ضروري براي رشدماهيها هستند و بطور كلي قسمت بيشتر وزن آنها را تشكيل ميدهند اما در تهيهبرنامه رژيم غذايي مناسب براي بيشتر ماهيها لزومي ندارد كه پروتئينها رادر درجه اول اهميت قرار دهيم.



از طرف ديگر پروتئينها خود داراي تركيباتي چون آمينو اسيدها هستند كه دربدن ماهي از آنها براي ساختن آنزيمها و بافتهاي جديد استفاده ميشود. بااين وجود درجه نياز ماهي به پروتئينها و طبعا اهميت آنها در طي رشد وتكامل ساختار بدن ماهيها با توجه به منبع و شكل آماده سازي غذا متفاوتاست. طبق تحقيقات به عمل آمده اكنون ميدانيم كه ماهيهاي ديگر و بطور كليغذاهاي دريايي بهترين نوع غذا براي ماهيهاي آكواريمي هستند چراكه آمينواسيدهاي موجود در آنها براحتي هضم و جذب ميشوند. به ياد داشته باشيد كهغذاهايي كه در درجه حرارت بالا تهيه شده اند خواص غذايي خود را از دستداده اند زيرا در آمينو اسيدها بر اثر گرماي زياد با مواد ديگر تركيبميشوند و ديگر براحتي قابل جذب نخواهند بود.



ساختار بيولوژيكي ماهيها كارايي بسيار بالايي در تبديل غذا به بافتها داردبهمين خاطر است كه ماهيها نسبت به ديگر حيوانات براي رشد به غذاي كمترينياز دارند. بنابراين زياد غذا دادن به ماهي نتنها به هدر دادن منابع ماليو زماني است بلكه باعث آلودگي و كاهش كيفيت آب آكواريمها نيز خواهد شد.اين مسئله و استفاده بيرويه از مواد و داروهاي شيميايي بويژه بر اي كسانيكه از ماهيهاي نواحي گرمسير استوايي نگهداري ميكنند حائض اهميت است.



پروتئين براي نوزاد ماهيها



نوزاد از تخم در آمده ماهي بسرعت رشد ميكند و به همان نسبت نياز به وعدههاي غذايي سرشار از پروتئينها و مواد معدني دارد. در زيستگاه وحشي آنها درطبيعت پروتئينها بطور خالص تقريبا 50 درصد وعده هاي غذايي آنها را تشكيلميدهد. پس ما بايد سعي كنيم تا در زيستگاه مصنوعي آنها - يعني آكواريمها -نيز اين مواد را در غذاي آنها بگنجانيم. هرچقدر كه ماهي از نظر سني و حجميبزرگتر ميشود نياز آن به پروتئين كمتر ميشود بطوري كه 35 تا 40 درصدپروتين (در هر وعده) براي ماهيهاي جوان بالغ كافي است.



چربيها و اسيدهاي چرب

وظيفه اصلي چربيها توليد انرژي براي فعاليتهاي عضلاني است تا پروتئينهاصرف رشد بدني ماهي شوند گرچه كربوهيدراتها نيز ميتوانند به جاي چربيها عملكنند. اگر رژيم غذايي مناسب براي ماهي تهيه شود بطوري كه انرژي لازم به آنبرسد بدون چاق شدن ، ماهي رشد كامل خود را هم خواهد كرد. بخصوص كه ماهيهايآكواريمي استعداد بيشتري براي چاق شدن دارند زيرا براي بدست آوردن غذاانرژي زيادي صرف نميكنند.



رنگدانه هاي كاروتنويد

رنگدانه هاي كارتنويد كه در چربي حل ميشوند (كاروتين و زانتوفيليس) باعثرنگ بخشيدن به پوست ، گوشت و تخمهاي بسياري از ماهيها هستند. من مقاله ايخواندم كه حاكي از اهميت ويژه غذايي اين رنگدانه ها نيز بود.

حتي يكي از عوامل كه در بقاي تخمهاي لقاء يافته و خارج شدن لارو از آنهاتاثير دارد تمركز همين ذرات در نطفه تخم و رژيم غذايي ماهي ماده قبل ازتخم ريزي است. همچنين ذرات كاروتنويد بنوعي وظيفه محافظت از غشاء بسيارنازك و ديگر قسمتهاي حساس تخمها را دارند. فراموش نكنيد كه در صورت وجودرنگدانه هاي كاروتنويد در غذاي ماهي بايد مقدار ويتامين E و آنتي اكسيدانها را نيز افزايش داد.



نكته اساسي ديگري در ضمينه غذاي ماهي بايد به آن توجه كرد اينست كه مقدارنامناسب برخي از مواد معدني و آمينو اسيدها و ويتامينها در برنامه غذاييماهي ميتواند منجر به بروز آب مرواريد و در نهايت كوري ماهي شود كه مشكلبسياري از علاقه مندان به نگهداري ديسكاس است. آنها معمولا شكايت ميكنندكه حاله سفيد ابر مانندي بر روي چشم ماهي ظاهر شده و غالبا آنرا اشتباهانوعي انگل تصور ميكنند و سعي ميكنند كه آنرا با داروها و آنتي بيوتيكهايمختلف درمان كنند. در صورتي كه حاله سفيد همان آب مرواريد است كه بر اثرسوء تغذيه ايجاد شده.



در آخر بايد بگويم نمونه يك برنامه غذايي متنوع و مقوي كه كليه مواد مورد نياز ماهي را به آن ميرساند ميتواند شامل مواد زير باشد:

ميگوي آب شور ، گوشت تازه ماهي بصورت ريز ريز شده ، جلبكهاي دريايي ، گوشتقلب گاو كه چربيها و رگها و اضافات آن كاملا جدا شده باشند. همچنين اضافهكردن سبزيجات به غذاي آماده سودمند خواهد بود.



براي داشتن ماهي اي سالم و تندرست تغذيه صحيح و مكفي همان اندازه اهميت دارد كه كيفيت آب در سلامت آن موثر است