جوان و مدگرایی

شاید شما هم با این مساله روبرو شده‏اید که وقتی بعضی از جوانان به دلیل پوشیدن لباس‏های غیرمعمول و یا اصلاح و آرایش خاص موی سر و صورت و انجام دادن برخی رفتارهایی که با فرهنگ و رسوم اجتماعی ما همخوانی ندارد مورد اعتراض قرار می‏گیرند، عمل خود را به عنوان مد و مدگرایی توجیه می‏کنند.
شاید شما هم با این مساله روبرو شده‏اید که وقتی بعضی از جوانان به دلیل پوشیدن لباس‏های غیرمعمول و یا اصلاح و آرایش خاص موی سر و صورت و انجام دادن برخی رفتارهایی که با فرهنگ و رسوم اجتماعی ما همخوانی ندارد مورد اعتراض قرار می‏گیرند، عمل خود را به عنوان مد و مدگرایی توجیه می‏کنند.
جای شگفتی است که نه تنها برخی افراد به محض شنیدن چنین پاسخی قانع می‏شوند و از پی‏گیری موضوع خودداری می‏کنند، بلکه در مواردی هم مشاهده می‏شود که عده‏ای از آنان، بدون توجه به آثار و پیامد این قبیل رفتارها، درصددند که خود نیز از آن شیوه تبعیت کنند. روشن است که این قبیل تقلیدهای کورکورانه در موارد بسیاری، برای فرد و جامعه گرفتاری‏ها و مشکلات زیاد فرهنگی و اقتصادی ایجاد می‏کند. به گونه‏ای که در نتیجه بی‏توجهی به این مساله، گاهی اساس نظام اعتقادی و کیان نظام اجتماعی جامعه دچار خطر و انحراف می‏شود و به موازات سست‏شدن بنیان‏های اجتماعی، زمینه تسلط فرهنگی و به دنبال آن، تسلط سیاسی استعمارگران فراهم می‏شود.
به منظور آشنایی هرچه بیش‏تر اقشار مختلف مردم، به ویژه قشر جوان جامعه به مساله مد و نتایج و پیامدهای مدگرایی و نیز اهداف و نقشه‏های شوم مروجین پدیده مدسازی در جهان نیم نگاهی به این بحث می‏افکنیم: بدان امید که همه اقشار جامعه اسلامی جهت‏حفظ سلامت‏سرمایه‏های فکری و اعتقادی خویش، ابعاد مختلف این مساله را با دقت مورد مطالعه قرار دهند. و راه چاره و مکانیسم مبارزه با آن را دریابند.
الف. مد چیست؟
واژه مد در لغت‏به معنای سلیقه، اسلوب، روش و شیوه و… به کار می‏رود و در اصطلاح، عبارت است از روش و طریقه‏ای موقتی که براساس ذوق و سلیقه افراد یک جامعه و سبک زندگی از جمله شکل لباس پوشیدن، نوع آداب پذیرایی و معاشرت و تزیین و معماری خانه و… را تنظیم می‏نماید. (۱)
بنابراین، می‏توان گفت: مد به تغییر سلیقه ناگهانی و مکرر همه یا بعضی از افراد یک جامعه اطلاق می‏شود و منجر به گرایش به انجام رفتاری خاص یا مصرف کالای به خصوصی یا در پیش گرفتن سبکی خاص در زندگی می‏شود.
از بررسی ابعاد مختلف حیات اجتماعی بشر می‏توان گفت: پدیده مد اولا، همیشه در تاریخ بشر بوده است و منحصر به دوره معاصر نیست. ثانیا، هرگاه این پدیده در هر دوره‏ای از تاریخ آگاهانه و با گزینش و انتخاب و با توجه به فرهنگ و چارچوب‏های فکری و اعتقادی جامعه صورت گرفته نه تنها موجب پیدایش نارسایی‏های فرهنگی و اجتماعی نشده بلکه به عنوان یک دست‏آورد اجتماعی، به نوبه خود به رشد و تعالی فرهنگ و تمدن جوامع کمک‏های زیادی نموده است و زمینه آراستگی مناسب جنبه ظاهری زندگی مردم و افراد را فراهم کرده است.

در یک کلام، مدگرایی مثبت، به معنای اقتباس از پیشرفت‏های اجتماعی دیگران و به کار بردن دستاوردهای مثبت تمدنی دیگران، ضمن برطرف ساختن زشتی‏ها و کاستی‏های حیات اجتماعی، از دچار شدن زندگی انسان‏ها به یک نواختی خسته کننده پیش‏گیری کرده و روز به روز بر استحکام بیش‏تر پایه‏های زندگی دسته‏جمعی آن‏ها کمک نموده و از پدیدآمدن رفتار و شیوه‏های ناخوشایندی که موجب دوری و یا نفرت و انزجار افراد از یکدیگر می‏گردد جلوگیری به عمل می‏آورد.
ب. ریشه‏های مدگرایی:
آفرینش انسان به گونه‏ای است که همواره او از حالت‏یک نواختی گریزان بوده و در مقابل، همیشه از تحول و نوآوری و تنوع در شکل و شیوه زندگی استقبال می‏کند. این تمایل در حالت عادی و در صورتی که پذیرش تحول و نوآوری از روی آگاهی و به صورت تدریجی آرام صورت پذیرد، ظاهر زندگی آدمی را خوشایند و دلپذیر می‏سازد. بنابراین، می‏توان گفت میل به خودآرایی و زیباسازی محیط زندگی امری فطری است که به برکت آن هم زمینه آراستگی صورت ظاهری محیط زندگی انسان فراهم می‏گردد و هم انگیزه تعالی و تداوم زندگی اجتماعی و روابط صحیح انسانی تقویت می‏شود. و بدین‏سان عواملی که موجب ایجاد نفرت و انزجار افراد از یکدیگر و یا موجب یکنواختی زندگی بشر می‏شوند از محیط حیات اجتماعی دور شده و جنبه‏های مثبت کمال‏خواهی و زیبایی دوستی فطری انسان روز به روز شکوفاتر می‏گردد.
البته از این نکته نیز نباید غافل شد که گرچه یکی از جلوه‏های کمال‏جویی و زیبایی دوستی انسان به ویژه در دوره جوانی توجه به زیبایی ظاهر است اما باید مراقب بود که این فرایند، از حالت طبیعی خود خارج نشود. زیرا همه استعدادهای فطری اگر از حالت طبیعی و معقول خود خارج شوند، جنبه انحرافی پیدا کرده، آثار سویی به بار می‏آورند.