روشهای شناسایی و مقابله با موشک کروز
مقدمه
موشک کروز که اسم خود را از تعریف پرواز کروز برای هواپیما گرفته است به موشکیگفته می‌شود که بیشتر مسیر خود را در حالت پایدار و نزدیک به زمین طی می‌کند. چنینموشکی توانایی بالایی در حمل سرجنگی‌های سنگین برای حمله به اهداف زمینی داشته ویکی از تسلیحات مهم و راهبردی بسیاری از ارتش‌های جهان است. موشک کروز یک موشکبلندبرد با توانایی پرواز در ارتفاع پایین است. این گونه موشک‌ها معمولا از پیشرانشجت برای پرواز استفاده می‌کنند که به موشک اجازه می‌دهد به صورت ممتد و در مدت زمانطولانی پرواز کند. از نقطه نظر پیشرانه و تولید نیروی برآ این موشک شباهت بسیارزیادی با هواپیما داشته و میتوان آن را هواپیمای بدون خلبانی نامید که هدف اصلی ازطراحی و ساخت آن حمل سرجنگی‌های معمولی یا حتی هسته‌ای با قدرت نابودی بالا درفاصله طولانی است.
موشکهای کروز جدید معمولا با سرعت مافوق‌صوت مشابه هواپیماهای بدون خلبان و درارتفاع پایین پرواز می‌کنند. همین امر شناسایی و نابودی آنها با سامانه‌های شناساییعادی چون رادار و پدافندی عادی را مشکل می‌سازد. به همین دلیل بسیاری از کشورهابرای ساختن ابزارهایی که توانایی مقابله با این موشک‌ها را داشته باشد، تلاشمی‌کنند . با توجه به توانایی این موشک‌ها در شناسایی و نابودی اهداف خاص وتعیین‌کننده نظامی، جلوگیری از کارکرد حتی یک موشک کروز می‌تواند در نتیجه نبردتاثیر فراوانی ایجاد کند. در بسیاری موارد برای مقابله با یک سلاح میتوان از نقاطقوت آن استفاده کرد. در واقع نقطه‌ی قوت سلاح در عین حال نقطه‌ی ضعف آن سلاح نیزدانسته می‌شود. موشک کروز نیز از این قاعده مستثنی نیست. با شناخت کامل روش‌هایی کهموشک کروز برای ناوبری و هدایت استفاده می‌کند، میتوان روش‌هایی برای مقابله با آنجستجو کرد.
روشهای شناسایی و ره‌گیری موشک کروز
موشکهای کروز همانند هر وسیله پرنده توسط رادارهای معمولی قابل ره‌گیری است. البته به دلیل جثه‌ی کوچک این موشک و اینکه در ارتفاع کم و با سرعت زیاد پروازمی‌کند، ردیابی آن اندکی سخت‌تر به نظر می‌رسد. موشکهای کروزی که در طول جنگ جهانیاول و بعد از آن ساخته شده‌اند نسل اولیه این موشک‌ها را تشکیل می‌دادند و تا حدود 70 درصد تلفات داشته‌اند. آسیب‌پذیری بالای آنها در درجه اول به خاطر مسیر مستقیمآنها بود که باعث می‌شد که این موشک‌ها به راحتی توسط رادارها شناسایی و توسطپدافند هوایی مورد هدف قرار گیرند. در آن زمان سرعت این موشک‌ها از هواپیماهایجنگنده به مراتب کمتر بود و یک هواپیمای جنگنده می‌توانست آنها را به راحتی نابودسازد. اما در حال حاضر با پیشرفت‌هایی که در طراحی و تولید این گونه موشک‌ها صورتگرفته می‌توانیم موشک کروز را پرنده‌ای در نظر بگیریم که در ارتفاعی در حدود یک دهمارتفاع پروازی موشک V-1 (نخستین موشک کروز) پرواز می‌کند و مسیر مستقیم خود را بهتغییر ارتفاع به یک خط شکسته در صفحه تبدیل می‌کند.
در طراحی‌های جدید برای کم شدن احتمال ردیابی توسط رادار سعی شده است که در اینموشک‌ها کم شدن سطح مقطع راداری مورد توجه قرار بگیرد. همچنین از مواد جاذب امواجرادار در بدنه‌ی موشک نیز استفاده شده است که امواج راداری را منعکس نکنند. درموشک‌های کروز امروزی سطح مقطع راداری در حد یک صدم متر مربع است که مقدار بسیارکمی برای ردیابی می‌باشد. همین باعث شده که ردیابی موشکهای کروز جدید توسط رادارهابه سختی صورت گیرد. در کشورهای پیشرفته که جلودار صنعت موشکی در هوافضای جهانیمی‌باشند، نابود کردن موشک کروز توسط یک سامانه‌ی پدافندی سه مرحله‌ای صورتمی‌گیرد. در ادامه به دنبال آنیم که مختصری در مورد این سامانه شرح دهیم.
سامانه‌ی پدافند سه مرحله‌ای
این سامانه از سه مرحله به شرح زیر تشکیل یافته است:
- مرحله اول : آشکارسازی و شناسایی هدف
- مرحله دوم :ره‌گیری و قفل بر روی موشک کروز
- مرحله سوم : نابودسازی با آتش کردن بر روی موشک
در مورد موشک کروز، مهمترین مرحله آشکارسازی است. زیرا افزون بر یک سطح مقطع کمراداری بیشتر موشکهای کروزی که ساخته می‌شوند برای نیروی محرکه خود از موتورهای جتتوربوفن معمولی استفاده می‌کنند که گرمای کمی تولید می‌کنند. در نتیجه امکانآشکارسازی آنها با استفاده از حسگرهای حرارتی بسیار کم است. حتی اگر در فواصل کوتاهبتوان حرارت منتشر شده از موتور را با کمک حسگرهای فروسرخ تشخیص داد به دلیل سرعتموشک کروز در برد و ارتفاع کم امکان نشان دادن واکنش برای بسیاری از پایگاههایپدافندی وجود ندارد.
برای آشکارسازی یک موشک کروز باید از راداری در ارتفاع بالا و یا راداری که درماورای افق در حال پرواز باشد (همچون هواپیمای آواکس)، استفاده کرد. چنین راداریباید برد زیادی داشته باشد و بتواند موشک کروزی را که در ارتفاع کم پرواز می‌کند ودر خط دید رادار زمینی نیست شناسایی کرده و اطلاعات آن را به ایستگاه پدافند زمینیارسال کند تا آمادگی لازم برای اقدامات پدافندی صورت گیرد. چنین راداری می‌تواندموشک‌های کروزی که سطح مقطع راداری پایینی دارد را به راحتی شناسایی کند. راداری کهبرای شناسایی موشک کروز مورد استفاده قرار می‌گیرد باید یک رادار رزونانس باندفرکانس بالا باشد (مانند رادار وی اچ اف) که فرکانس آن بین 30 تا 300 مگاهرتزباشد.
روش های مقابله
در سال‌های اخیر موشکهای کروز از مهمترین تسلیحات مورد استفاده توسط ارتشامریکا و دیگر ارتش‌های بزرگ دنیا بوده است. مقابله با موشک کروز و بررسی روش‌هاییکه بتوان با استفاده از آن موشک کروز مهاجم را نابود کرده و یا از کار انداخت برایایجاد یک سامانه‌ی پدافندی، حیاتی است. به‌طور کلی روش‌هایی که با استفاده از آنمی‌توان با موشک کروز مقابله کرد به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
- روش اول: در این روش موشک تحت عنوان پرنده‌ی مهاجم مورد حمله قرارمی‌گیرد(روش سخت).
- روش دوم: در این روش موشک تحت عنوان یک سامانه‌ی الکترونیکی هدفاختلالات راداری قرار می‌گیرد(روش نرم).
روشهای سخت
نخستین راهی که برای مقابله با موشک کروز به نظر می‌رسد نابودسازی آن با استفادهاز تسلیحات معمولی چون توپخانه‌ی ضدهوایی و یا مسلسل‌هایی با کالیبر زیاد است. چنینتسلیحاتی باید بتوانند به طور خودکار هدف را جستجو و شناسایی و تعقیب کنند و درموقعیت مناسب با گشودن آتش به سمت آن موشک را به صورت کامل منهدم کنند. در عین حالباید بتوانند پرنده مهاجم را از پرنده خودی تشخیص دهند. سلاح 20 میلیمتری خودکار MK-15 فالاکس، سلاحی از این دسته است که برای مقابله با اجسام پرنده‌ی مهاجمی که بهسمت کشتی می‌آیند، طراحی و ساخته شده است. چند قبضه از این سلاح می‌تواند در نقاطمختلف و حساس یک ناو جنگی نصب شود و در صورت نزدیک شدن موشک کروز و یا هواپیمارادار جستجوگر اطمینان یابد که هواپیما و یا موشک نزدیک‌شونده مهاجم است؛ سپسرادار ره‌گیری مسیر اصلی آن را تشخیص داده و با رسیدن موشک به یک فاصله معین شلیکبه سوی آن آغاز می‌شود. با شروع مرحله نابودسازی پرنده‌ی مهاجم، مسلسل چرخان ایناسلحه در هر دقیقه بین 3000 تا 4500 گلوله 20 میلیمتری حاوی تنگستن و یا اورانیومضعیف شده به سمت هدف پرنده شلیک کرده و تا نابودی کامل هدف شلیک را ادامه می‌دهد. برای مقابله با موشکهای کروز همچنین میتوان از موشکهای پدافندی نیز استفاده کرد.
تفنگ 20 میلیمتری MK-15 فالاکس و اجزای آن در سال 1996یک موشک کروز را بااستفاده از سامانه‌ی موشکی زمین به هوای پاتریوت متصل به آن مورد اصابت قرار داد کهحاکی از امکان استفاده از موشکهای زمین به هوای تاکتیکی بر علیه موشکهای کروزمهاجم بود.
موشک پاتریوت یک موشک زمین به هوای قدرتمند ساخت امریکاست که تا کنون در سه نسخهمختلف ساخته شده است. آخرین نسخه‌ی آن با سه ماخ سرعت دارای 15 کیلومتر برد است ومی‌تواند با استفاده از فیوزهای مجاورتی و یا ضربه‌ای هدف را نابود کند. در آخرینویرایش این موشک با توانایی‌های پیشرفته از فناوری جدیدی همانند سرراداری پیشرفته وبدنه کامپوزیتی جدید استفاده شده است. افزون بر پاتریوت به طور مشخص میتوان بهسامانه‌ی موشکی تور-ام-1 اشاره کرد که توانایی درگیری با موشکهای کروز رادارد.
روشهاي نرم
روش دیگری که برای مقابله با موشکهای کروز مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشترمبتنی بر عدم درگیری فیزیکی با موشک کروز و گمراه کردن و یا اختلال در نحوه کارکردآن است. این روش‌ها را میتوان تحت عنوان روش‌های‌نرم طبقه‌بندی کرد. یکی ازمهم‌ترین روش‌هایی که به عنوان روش نرم شناخته می‌شود، به جنگ الکترونیک معروفاست.
جنگ الکترونیک
بیشتر موشکهای کروز از سامانه‌ی موقعیت‌یابی جهانی (GPS) برای ناوبری استفادهمی‌کنند. میتوان از همین مشخصه برای گمراه کردن موشک کروز استفاده کرد و با ایجاداختلال در امواجی که از طریق ماهواره‌ها صادر می‌شود، موشک را گمراه کرد و یا به آنآدرس غلط داد. ماهواره‌های GPS سیگنال‌های خود را در دو باند ماکروویو و یافرکانس‌های باند ال ارسال می‌کنند. به دو طریق میتوان در این سیگنال‌ها ایجاداختلال کرد.
یکی از طریق اخلالگرهای باند پهن که بدون توجه به محتوای اطلاعات بر روی اطلاعاتارسالی، پارازیت ایجاد می‌کنند و به آنها اخلالگرهای غیرهوشمند می‌گویند؛ و دیگریآن دسته که با توجه به سیگنالی که به گیرنده ارسال می‌شود موقعیت نادرستی را بهگیرنده ارسال می‌کنند. در این روش گیرنده اطلاعات خطادار و یا پارازیت در سامانهتشخیص خود را مشاهده نمی کند، ولی موقعیتی که به آن داده شده غلط بوده و باعث عدمموفقیت آن می‌گردد. این منابع ارسال سیگنال می‌توانند به صورت پایگاه زمینی، شناورو یا هوایی از طریق کشتی و هواپیما و یا بالن سیگنال ارسال کنند.
افزودن بر مقدار خطای ایجاد شده در سامانه‌ی ناوبری موشک در مراحل نهایی نیزمیتواند موشک را گمراه‌تر کند. با ایجاد شرایطی چون گرد و خاک و یا طوفان‌هایمغناطیسی مصنوعی نیز میتوان در سامانه‌ی هدف‌یابی نهایی موشک اختلال ایجاد کرد. البته در مقابل موشکهای بسیار پیشرفته این روش‌ها عملی نیست، چون ممکن است در اینموشک‌ها هدف توسط یک نقطه مرجع زمینی برای سامانه تعریف شده باشد.
منبع: تبیان
پاسخ با نقل قول
