به طور كلی دامپزشكی از نظر بحث بهداشتی به دو قسمت كلی تقسیم می شود :

بهداشت بیماری هایی كه مستقیماً از حیوان منتقل می شوند و بهداشت محصولات حیوانی . همانطور كه می دانیم برخی از حیوانات با انسان ارتباط مستقیم دارند به خصوص در سطح شهرها كه بسیاری از آنها حیوانات خانگی به شمار می آیند ( سگ ، گربه ، موش ، پرنده های مختلف و... ) كه می توان گفت قادر به انتقال بسیاری از بیماری ها هستند و در واقع وظیفه دامپزشك ها كنترل این بیماریها است .

برای روشن شدن بحث بیماری های مشترک بین انسان و سگ خیلی خلاصه و مختصر به بیماریهای مشترک سگ و انسان می پردازیم .

بطور کلی بیماری های مهم قابل انتقال به انسان از طریق سگ به سه دسته تقسیم می شوند



1. هاری :
نوعی بیماری ویروسی دستگاه اعصاب مرکزی میباشد
در اروپا روباه ها مسئول 90 % از موارد میباشند . و سگ در ردیف سوم آلودگی قرار دارد . گاوهای گاز گرفته شده در چراگاه بیشترین حیوانات اهلی مبتلا را تشکیل می دهند .
در انگلستان در سال 1902 هاری ریشه کن شد .
ریشه کن سازی با رعایت مسایل قرنطینه ای و شناسایی مخازن و امکان کنترل آنها و واکسیناسیون دامها .

نکته قابل توجه در این باره اینه که تا کنون هیچ گونه گزارشی از انتقال هاری از سگ های شناسنامه دار به انسان گزارش نشده است ولی 2 مورد انتقال این بیماری از طریق پیوند قرنیه درایران سال 1373 گزارش شده است !! و همچنین در سال 1985 در پاکستان ابتلای تعدادی نوزاد ختنه شده به بیماری گزارش شده که شخص ختنه کننده در دوره کمون بیماری بوده و طبق سنت و طبق سنت محل ختنه را با بزاق خود آغشته میکرده
بنابراین
سگهایی که در 3 ماهگی واکسیناسیون میشوند و بعد از هر شش ماه واکسیناسیون مجدد میگردد امکان انتقال بیماری تقریبا نزدیک به صفر میباشد
بیماری لپتوز پیروز :
نوعی بیماری باکتریایی تک گیر است و با شدتهای مختلفی بروز میکند
سایر اسامی این بیماری عبارتند از : تب کارکنان صنایع شیر . تب برنجکاران . تب کانیکولا و ...
افرادی که بیشتر در معرض خطر قرار دارند :
کارگران فاضلاب .
ماهیگیران آبهای شیرین .
قایق بانها .
معدنچیان .
غواصهای غیر حرفه ای .
تماس با حیوانات آلوده .
منابع عفونت برای انسان .
جوندگان .
گاو و خوک سگ و گربه .
آب .
فاضلاب .
راههای پیشگیری :
در محیط های آلوده .
کلر زنی به استخر های شنا .
زه کشی تالاب ها و استخرها و نواحی آبهای راکد .
در محل نگهداری دامها .
درمان حاملان کنترل جوندگان .
واکسیناسیون سگ توسط دکتر دامپزشک در 2 تا سه بار متوالی با فواصل معین در اولین بار و واکسیناسیون سالانه خطر بیماری را در سگ به صفر میرساند

بیماری ها ی انگلی :
اکینو کوکوز : نوعی بیماری انگلی از دسته سستود ها ( کرمهای پهن بند بند ) نام عامل بیماری اکینو کوکوس گرانولوزوس
درمان : مراجعه به دامپزشک و با دادن قرص ضد انگل مخصوص (درونسیت ) با دوز معین در هر سه ماه یکبار قابل پیشگیریست

عفونت با کرمهای پهن :
از قبیل شیستوزوما :
نوعی عفونت عمومی آب آزاد که منحصر به نارسایی کبدی میشود قابل انتقال بین انسان و حیوان .
دیپیلید یاز : این بیماری نتیجه عفونت با کرم پهن سگ است . این بیماری اکثرا" از ایالت متحده امریکا و اروپا گزارش شده .
همه گیر شناسی : میزبان واسط انگل ککهایی بنام کتونو سفالیس کنیس هستند . بندهای بارور در مدفوع میزبان نهایی دفع میشوند . سپس تخمها در محیط آزاد میگردند و بعد ککها آنها را بخورند . و در بدن ککها سرکوئیدها تکامل یابند و سپس سگ با خوردن ککهای آلوده مبتلا میشوند . سیستی سر کوئید در بدن آنها بالغ میشوند انسان نیز با خوردن کک ها آلوده میشوند .
هیداتیدوز : عفونتی که توسط لارو کیستی شکل . کرم پهن سگ سانان ایجاد میشود –این انگل کرمهای پهن بند بند است . بطور گسترده در مزارع گوسفند داری وجود دارد .
گوسفند مهمترین میزبان واسط اهلی اکینو کوکوس کرانولوزوس است . سگ روباه و سایر گوشتخواران میزبانهای مخزن نهایی اند .
کرم پهن در بدن سگ تخمهایی می گذارند که به همراه مدفوع خارج می شوند . سم داران و انسانها به علت خوردن تخم ها ی انگل – که در مدفوع سگ وجود دارد در گیر میشوند . سگها به علت خوردن احشای خام دارای کیست آلوده میشوند -
پیشگیری و کنترل : عدم دسترسی سگ به احشاء . همچنین خورانیدن داروی انگلی که توسط دکتر دامپزشک بطور 2 تا 3 ماه یکبار تجویز میشود .
-------------------------------------------------
کرمهای گرد :
توکسو کارا کنیس که انسان بیشتر در دوران کودکی به علت بلع تخمهای کرم به آن مبتلا میشوند .
سوکاریاریس بیماری مشترکی است که توسط کرمهای گردی که معمولا درروده سگها (To Canis و گربه To Cati ) وجود دارد ایجاد می گردد . توله سگها ازطریق بند ناف در دوران جنینی و نیز خوردن شیر پس از تولد آلوده می شوند اما گربه ها فقط از طریق خوردن شیر مادر آلوده می شوند . این انگل نه تنها در سگ و گربه باعث بیماری می گردند بلکه
در انسان مشاهده می شود .
چگونگی آلودگی به توکسوکارا :
شما و فرزندانتان می توانید درصورت بلع ناگهانی تخمهای عفونی توکسوکارا که در خاک یا سایر سطوح آلوده وجوددارند ( حتی اگر سگ یا گربه هم نداشته باشید ) آلوده شوید . تخم این انگل میتواند تا دو سال یا بیشتر درخاک زنده بماند .
راه تشخیص آلودگی به توکسوکارا :
درصورت احتمال آلودگی به توکسوکارا با پزشکتان در مورد احتمال آلودگی صحبت کنید . در صورت ضرورت انجام آزمایشات خاص مثبت تشخیص آلودگی ضروری است .
درمان توکسوکاریازیس :
با داروهای ضد انگلی که معمولا همراه با داروهای ضد التهاب داده می شوند درمان می گرد
--------------------------------------------------------------------------------------
آسكاريس :
مشهورترين كرم حلقوي است كه بعد از اكسيور بالاترين نسبت آلودگي را در سطح جهان دارا مي باشد . در حال حاضر ساليانه یک تا دو ميليارد نفر از مردم جهان به اين بيماري مبتلايند

كرمي است بزرگ و گرد شبیه کرم خاکی كه در درون روده كوچك بسر مي برد و اندازه آن بين 35 . 15 سانتيمتر است
چرخه زندگي :
كرمهاي بالغ بطور طبيعي در مجراي روده كوچك بسر برده و تخم ريزي مي كند . تخم مقاوم كرم چنانچه با مدفوع روي خاك ريخته شود و در شرايط مساعد ( دماي 28 درجه سانتيگراد ،‌ خاك رسي ،‌ محيط سايه دار ) قرار گيرد بطور معمول بعد از 3 هفته قدرت آلوده كنندگي پيدا كرده و به تخم رسيده ( تخم عفوني ) تبديل مي شود .
از آنجا كه انسان ميزبان نهايي بسياري از كرمها مانند آسكاريس و اكسيور ، تنيا ساژيناتاو … مي باشد و تشخيص و درمان افراد آلوده نه تنها موجب بهبود آنان مي شود ، بلكه اقدام بسيار موثري در جهت قطع زنجيره انتقال و مبارزه با منابع و مخازن نيز به حساب مي آيد .
درمان در سگ : معاینه مرتب دامپزشک

چند داروی موثر بر آسکاریس عبارتند از : ترکیب مبندازول، ترکیب لوامیزولو ترکیبات پیرانتل پاموت .

اکسیور :
دیگر انگلی از کرمهای گرد
عفونت اكسيوريازيس دراثر نماتودي بنام انتروبيوسورميكولاريس بوجود مي‌آيد . اين كرم انگل انسان است ، انگل موش ورت و شمپانزه نيز ذكر شده است . اين انگل شيوع زيادي در مناطق معتدل داشته و در مناطق گرمسير كمتر مي‌باشد . كرمي‌ است نخي شكل ، كوچك و ظاهرا" به رنگ سفيد و شفاف مي‌باشد .

داروهاي مفيد و موثر جهت درمان اين بيماري عبارتند از : مبندازول ، پيپرازين سيترات ، پيروينيوم پاموات ، آلبندازول مهمترين و اساسي‌ترين عامل در درمان و پيشگيري اين آلودگي‌ها ، رعايت بهداشت فردي و دقت درحفظ بهداشت و نظافت كودكان ، همراه با درمان شيميايي مي‌باشد .
درمان در سگها : معاینه مرتب و تجویز دارو توسط دامپزشک میباشد

انگلهای خارجی :

جرب دمو دکس :
در انسان در فولیکول مو غدد چربی و ترشحات گوش و جوشهای کوچک ایجاد میشوند
پیشگیری و کنترل :
شست و شوی روزانه با آب و صابون
سگها برای درمان انگلهای خارجی هر سه ماه یکبار به دکتر دامپزشک مراجعه کنند و داروی مخصوص را دریافت نمایند
آلودگی با کک :
کتونو سافالیدس کنیس ککی است که ایجاد مزاحمت میکند ککها اغلب قوزک پاها را نیش میزنند و لی شب هنگام زمان خواب دیگر قسمتها را هم نیش میزنند
کک ها در بدن حیواناتی مانند موش صحرایی . گربه و سگ یافت میشود
دوره زندگی : کک ماده آماده تخم گذاری بدن میزبان را ترک . تا در محل نزدیگ محل زندگی میزبان روی خاشاک ( لانه موش . لانه پرندگان ) تخم بگذارد این تخمها بسیار ریز و قابل روئیت نیستند . وقتی تبدیل به لارو شدند بدنبال پناهگاه میگردند ( خاشاک کف منزل . لانه پرندگان و جوندگان . بین موهای حیوانات خانگی و حتی گردن افرادی گه نظافت نمی کنند و لباس چرک میپوشند .
در پایان لاروی و تبدیل به کک بالغ به میزبان حمله میکنند
پیشگیری و کنترل :
معاینه مو های اطراف گردن و شکم حیوان .
استفاده از پودر ها و سمهای مخصوص که دامپزشک ارایه میدهد .
سمپاشی محل زیست و خواب سگها و تکرار 15 روز بعد .
گال :
نوعی بیماری پوستی که توسط جربها ایجاد میشود و امکان دارد گاهی انسان هم آلوده شود
جرب با تماس مستقیم یا غیر مستقیم منتقل میشود و انتقال جرب بین گونه های مختلف معمول نیست
پیشگیری و کنترل :
ماهیانه هر سه ماه یکبار سگ .
درمان بیماران .
رعایت بهداشت تغذیه مناسب در انسان و حیوان .
رعایت قوانین قرنطینه بین کشورها .
قارچها :
کچلی :
از میان 21 نوع قارچ بیماری زا برای انسان فقط 6 نوع منشا حیوانی دارند
با اینکه تریکو فیتون ورکوزوم ( عامل گاوی ) در کشور انگستان و اکثر کشورها اولین علت کچلی است
میکروسپروم کنیس (سگ و گربه ) مورد بحث است ..
دیگر قارچها از طیور . میمون . گاو . اسب . حیوانات وحشی و اهلی .
همه گیر شناسی :
مستقیم از حیوانات
غیر مستقیم توسط اشیا .
نشانه ها :
میکروسپوروم کنیس معمولا سگ و گربه را آلوده میکند ممکن است ریزش مو در اطراف گردن گربه مشاهده میشود
نکته مهم : از لحظه ای که درمان شروع شود انتقال بیماری متوقف می شود
پیشگیری و کنترل :
اجتناب از تماس با حیوانات آلوده .

از این بحث چنانچه که گفته شد نتیجه گرفته میشود که مسلما بیماریهای قابل انتقال از حیوانات به انسان که شاید بالغ بر 400 مورد می باشد مراقبت و نظارت دقیقی را می طلبد اما انتقال بیماریها از سگ و گربه به انسان بسیار محدود بوده و در حیواناتی که تحت نظر دامپزشک هستند و تحت مراقبت و درمانهای انگلی و واکسیناسیون قرار می گیرند سلامت اعضای یک خانواده را به مخاطره نینداخته و از نظر بهداشت جامعه موارد بسیار و معضلات حل نشده فراوانی وجود دارد که با کنترل آن موارد می توان سلامت و بهداشت جامعه را تامین نمود .