جاذبه هاي تاريخي و معماري

[SENATOR]

استان يزد از سرزمين‌هاي كهن و تاريخي ايران‌زمين است كه مجموعه‌ي با ارزشي از جاذبه هاي معماري و تاريخي آن را به نمايشگاه خشتي تبديل كرده است. در ميان نقاط كويري كشور شايد كم تر منطقه‌اي را بتوان پيدا كرد كه به لحاظ جاذبه‌هاي توريستي هم پاي يزد باشد. اين ديار كهن كه در گذشته‌اي نه چندان دور آن را دارالعباد مسلمين مي‌خواندند، اينك با انبوهي از جاذبه‌هاي فرهنگي، زيارتي باستاني، تاريخي و طبيعي چشم انتظار گردشگران نشسته است. در بعضي از منابع، بناي اوليه برخي از شهرهاي اين استان چون «ميبد» را به سليمان پيغمبر، «يزد» را به ضحاك و اسكندر مقدوني و «ابركوه» را به ابراهيم پيامبر نسبت داده اند. اين نسبت ها بيان گر قدمت و ديرينگي پيشينه‌ي تاريخي و فرهنگي سرزمين و مردم اين ديار است. مجموعه‌ي آثار باستاني پراكنده موجود در اين استان نيز، به سهم خود مبين اين پيشينه‌ي تاريخي است.
آثاري چون دست‌افزارهاي سنگي به دست آمده در دره‌هاي شيركوه، نگاره‌هاي روي تخته سنگ كوه ارنان، تكه سفال‌هاي منقوش نارين قلعه ميبد ـ متعلق به دوره ايلامي، غارهاي استان و آثار معماري و شهرسازي باستاني و ... نشان مي‌دهد‎. مدنيت يزد، در چهار كانون باستاني «مهريز» و «فهرج»، «يزد»، «رستاق» ، «ميبد» و «اردكان» متمركز بود.
اين منطقه در نيمه هزاره نخست پيش از ميلاد، در سرنوشت سياسي اتحاديه‌هاي قبايل ماد سهم به سزايي داشت. در آن موقع، يزد در يك چهارراه منطقه‌اي قرار داشت و نقش مرزباني ايالت‌ها و نگهباني راه‌هاي بسياري را كه به چهار سوي ايران مي‌رفت، ايفا مي‌كرد. بي‌گمان منطقه يزد در دوران هخامنشي داراي راه‌هاي بزرگ و نيز تأسيسات راهداري و مراكز پستي و چاپاري بود. زيرا، علاوه بر راه‌هاي شناخته شده باستاني، راه‌هاي ديگري را از روي مدارك پيشين باز يافته‌اند كه در آن روزگار، به مراكز اقتصادي و فرهنگي ايران باستان مي‌پيوست. منطقه يزد در دوره ساساني به ويژه در روزگار «قباد انوشيروان» و «يزدگرد اول» از جايگاه اجتماعي و اقتصادي ويژه‌اي برخوردار و به عمران و آبادي آن توجه بسيار شده بود.
علاوه بر اين، وجود پاره‌اي از يادمان‌هاي كهن ديني در اين منطقه، نشان مي‌دهد كه پيش از فراگير شدن آيين «نوزرتشتي» ساساني در اين منطقه، اديان باستاني ايراني ديگري در اين سرزمين رواج داشته است. از اين ميان مي‌توان به آيين هااي «مهرپرستي» و «نيايش آناهيتا» اشاره كرد. هم چنين برخي ديگر از نمادهاي باستاني، به ويژه چند نيايشگاه كهن «الهه آناهيتا» مانند «پارس بانو»، «پير سبز»، «پيرناركي» و ...كه از ديرباز در اين مناطق پايدار بوده، نشان گر اين مطلب است.
از ديگر نشانه هاي گويا و مبين تاريخ ديرين يزد، «سرو پنج هزار ساله» ابركوه، كشف آثار تمدن‌هاي ماقبل تاريخ در«غربالبيز» مهريز و كشف سكه‌هايي مربوط به زمان «پوراندخت ساساني» است كه در ميبد ضرب شده‌اند.
يزد اولين شهر خشت‌خام و دومين شهر تاريخي جهان است. مراكز ديدني اين شهرستان را مجموعه امير چخماق، مسجد جامع كبير، زندان اسكندر، مجموعه حمام و بازارخان، خانه لاري‌ها، بقعه دوازده امام، باغ دولت‌آباد، موزه آيينه و روشنايي، مجموعه تاريخي هشت، مسجد چهل محراب، مسجد يعقوبي، دخمه زرتشتيان، آب انبار شش بادگير، آتشكده زرتشتيان، مسجد ملا اسماعيل، خانقاه نعمت‌اللهي، خانه محمودي، بقعه سيد شمس‌الدين، مسجد ريگ، گنبد مصلي عتيق و بقعه شيخ احمد فهادان تشكيل مي دهند.
مراكز ديدني شهرستان میبد را نارين قلعه، مسجد جامع ميبد، مسجد جامع فيروزآباد، مسجد جامع بفروييه، مسجد جامع زيرگ بيده (معماري بوكني)* قلعه‌ةاي پراكنده، مجموعه كارواني رباط، زيارتگاه‌هاي امامزاده خديجه خاتون. ميرصدرالدين قنبر، پير چراغ، پير بفرو و ... موزه زيلو، آسياب‌ها، حسينيه‌هاي قديمي، آب‌انبارها، برج‌ها، مراكز مذهبي زرتشتيان، خانقاه، باروي شهر قديم شامل برج‌ها، حصارها، خندق‌ها و دروازه‌هاي شهر از دوره ساساني به بعد تشكيل مي دهند.

مراكز ديدني مهریز را نيز مسجدجامع مهرپادين، مسجدجامع بغدادآباد، مسجدجامع خورميز، قلعه تاريخي خورميز، پير ناركي، كاروان سراي زين‌الدين، مسجدجامع خوانزا (هنزا)، چشمه غربالبيز،كاروان سرا و چاپارخانه سريزد، قلعه باغ دهك، سرو تاريخي منگ‌آبقاد، باغ پهلوان‌پور، ‌موزه مردم‌شناسي و ... تشكيل مي دهند.

مراكز ديدني شهرستان طبس را نيز باغ معروف گلشن، مدرسه دو مناره گلشن، بقعه امام‌زاده حسين‌بن موسي(ع)، حسينيه عمادالملكي، مزار پير حاجات تشكيل داده اند.
مراكز ديدني صدوق شامل: مجموعه حجت‌آباد وزير شامل حمام، آب‌آبنار و بازار، مجموعه سلطانيه در بندرآباد، مسجد ريگ، مسجد اميرالمؤمنين زارچ، مجموعه آثار تاريخي ندوشن و ... مي شوند.

مراكز ديدني خاتم را قلعه مروست، ‌بقعه شيخ‌بهاءالدين، مسجدشاه‌حسين، قلعه محمد كريمخان هرات، آب‌انبار سرده، آب‌انبار برسه، سنگ‌قبر صفي قلي بيك، حسينيه شاه‌ولي، سنگ قبر خانش بيگم، خانقاه يا بقعه شاه خليل ثاني، مسجد شاه ولي، حسينيه غياث‌آباد، مسجد و حسينيه محله گرمسير، قلعه گرمسير، مسجد شاه يحي، مسجد جامع بيدا خويد،‌مسجد شيخ علي بنيمان، مسجد توران پشت، بقعه سيدگل سرخ توران پشت، بقعه پير مراد توران پشت، بقعه چهل دختران توران پشت، بقعه شيخ جنيد توران پشت، مزار توران پشت، قلعه شواز، مسجد اسلاميه (فراشاه) تشكيل مي دهند.
مراكز ديدني بافق را امام زاده عبدالله بن موسي‌بن‌جعفر(ع)، مسجدجامع(قرن 12 هـ.ق)،مسجدسراستخر، مسجد چهارده معصوم(ع)، مسجدفاطميه بافق و مسجدفاطميه آهن‌شهر، ‌حسينيه امام زاده و مسجدحاجي سيدحسن تشكيل مي دهند.
مراكز ديدني اردکان را مسجدجامع اردكان، مسجدزيرده، تكيه بازار نو،امام زاده مير سيدمحمد(ع)،امام زاده سيد نورالدين(ع)،موزه مردم‌شناسي، چهارسوق، آب‌انبار دو راه، آب‌انبار قلعه،‌تكيه بازار نو، سنگ‌قبر ملاعارف و مراكز مذهبي زرتشتيان عبارت از: پيرشاه اشتادا يزد، پيرشاه تشترا يزد، پيرشاه مهرايزد، پيرشاه‌مراد، پيرشاه فريدون، پيرهريشت، پير سبز چك‌چك و زيارتگاه پارس بانو تشكيل مي دهند.
مراكز ديدني ابرکوه را گنبدعالي، مزار پير حمزه سبزپوش، مقبره حسن‌بن كيخسرو، گنبد سيدون و گنبدگل سرخي، قطبيه، مسجد حاجي كامل،‌امام زاده احمد بن جعفر(ع)، مناره‌هاي مسجد نظاميه، مسجدجامع ابرقو، مسجد بيرون يا مسجد امام رضا(ع)، پريشك يا پير صدق، پير حسين، مقبره اشرف‌الدوله حسن بن شمس‌الدين مهر، امامزاده عباس بن‌علي بن‌الحسن بن‌علي ابي‌طالب(ع)، يخچال دوره قاجاري، تل‌هاي خاكستري، بي‌بي سارا خاتون، بناهاي كوه صفه، بادگيرها، محله‌هاي قديمي چون: در قلعه، بنادان، جرمدين، صفاييه، جهانستان، دروازه ميران. گل‌كاران، نظاميه، طاووس، بازار، پشت آسياب و محله خواجه تشكيل مي دهند.
مجموع جاذبه هاي تاريخي و معماري استان يزد كه در شهرستان هاي مختلف پراكنده شده اند حكايت از غناي جاذبه هاي تاريخي و معماري اين سرزمين كهن و باستاني ايران دارد.

[SENATOR]

معروفترين مسجد هاي يزد درخشان ترين بناي شهر يزد مسجد جامع آن است که بنايي بسيار فاخر و زيبا است.اين مسجد مجموعه ای است از درخشندگي كاشي‌ها، بلندي منارها، زيبايي گچ كاري، گشادي صحن، خوابيدگي گنبدو بالاخره شبستان زمستاني وسيع‌ آن كه هر يك عنصر و عاملي از بزرگي، زيبايي و هنرمندي اين يادگار ارجمند و هزار ساله يزد است و مساحت مسجد جامع را علي جندقي يزدي 9800 و ماكسيمم سير و 7000 متر مربع نوشته‌اند. در كنار اين مسجد كتاب خانه ای به نام كتاب خانه وزيري احداث شده كه گنجينه ای نفيس از قرآن‌ها و كتاب‌هاي خطي است. اين مسجد تا پيش از انقلاب اسلامي محل برگزاري نماز جمعه بود اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي به لحاظ محدوديت فضای آن جا مراسم نماز جمعه به مسجد مرحوم آخوند ملا اسماعيل منتقل شده است.


مسجد جامع عتيق یزد
بناي مسجد زماني كه بنياد نخستين آن توسط علاءالدوله گرشاسب گذاشته شد در ميان شهرستان يعني در داخل حصار قديم قرار داشت. به تدريج در وضع آن، خواه از لحاظ الحاق قسمت ها و ابنيه جديد و خواه از نظر مرمت و تجديد بنا و یا از نظر كاشي كاري و تزیینات الحاق دخل و تصرفاتي حادث شد.باني مسجد قديم گرشاسب بن علي بن فرامرز بن علاء الدوله كالنجار از دوده كاكوییان يعني از دودمان آل بويه است. پس از بناي اصلي مسجد قديم بناي ديگري در همان قرن در محوطه مسجد به وجود آمده كه جماعت خانه ای است كه دختران فرامرز بن علي از خاندان كاكویی بنا كردند. از قسمت هاي ديگر مسجد قديم دو غرفه است يكي از غرفه‌ها را امير شمس‌الدين قاضي ساخته و ديگري را امير بلغدر كه از حكام يزد است كه در عهد غازان خان بدين سمت گمارده شد.

مسجد ميرچقماق (امير چخماق)
اين مسجد كه در تواريخ يزد به نام مسجد جامع نو نيز خوانده شده و در دوره صفوي بنا بر ضبط جامع مفيدي و عبارتي كه بر در جماعتخانه نقر شده «چقماقيه» معروف بوده از آثار خير و نتيجه همت بلند امير جلال الدين چقماق شامي و زن او ستي فاطمه خاتون است. اين مسجد در سال 841 به اتمام رسيد بدون ترديد از حيث زيبايي و وسعت و اهميت مسجدي است كه از حيث مرتبه و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار مي‌گيرد.
اين مسجد بر ضلع جنوبي ميداني است كه به ميدان امير چقماق معروف است و زماني كه ساخته شد به قول مولف در ظاهر «ياسواد» شهر قرار داشت. در دوره محمد شاه قاجار هم كه هنوز حصار شهر پا برجا بود مسجد در خارج شهر بوده است. امير جلال الدين چقماق شامي از امراء و سرداران تيموري و مقرب درگاه شاهرخ بود و به عهد او به حكومت يزد منسوب شد و خدماتي چند در آباداني و توسعه شهر مذكور كرد كه مهم ترین همه آن ها بنياد نهادن همين مسجد است.

مسجد زيگ یزد
محله سريگ (راس الرمل) براساس ذكري كه در جامع الخيرات آمده، در قرن هشتم هجري از محلات خارج شهر و به دروازه مهريجرد ترديگ بوده است.در تاريخ يزد جعفري هم از آن مسجد با نام «مسجد جامع» خارج يزد به محله سرريگ ياد شده است. اكنون حد شمالي مسجد خيابان شاه و سمت مباختر آن راسته بازاري است كه به ميدان خان منتهي مي‌شود.
در این مسجد برخی از بناها قابل توجه و ارزشمندند از جمله:
1 ـ منار گلي مزين به كاشي با خطوط و نقوش هندسي بنايي و قفسه ای چوبي در بالاي منار.
2 ـ كتيبه خط ثلث از كاشي معرق در سه طرف سر درب باختری مسجد كه به بازار باز مي‌شود.
3 ـ درب آلت سازي و كنده كاري.
4 ـ بدنه محراب ايوان اصلي از كاشي هاي شش ضلعي فيروزه ای و آبي با حاشيه ای سياه و سفيد مرسوم قرن نهم هجري است.
5 ـ درب شبستان متصل به گنبد و طرف دست راست آن، ديوار محراب از كاشي هاي مسدس و وسطش محراب نماي معرق از قرن نهم هجري نصب شده و طاق آن مقرنس و گچ كاري است.
6 ـ محراب شبستان بزرگ زمستاني دست چپ، كه پنجاه ستون دارد، داراي سنگ مرمري به اندازه 85 × 115 سانتی متر و بر آن به خط نسخ و نستعليق عباراتي منقور شده است.

مسجد ملا اسمعيل یزد
اين مسجد بزرگ در بازار منسوب به ملااسمعيل واقع در جنوب ميدان خان قرار دارد. اين مسجد؛ به دلیل نسبت ايوان وسيع و شبستان باختری كه داراي سي و دو ستون است از همان زمان ساختن زبانزد بود و شهرت يافت. پهناي دهنه ايوان دقيقاً، 75/15 متر است. آثاري كه اكنون در اين مسجد ديده مي‌شود عبارت است از : 1 ـ يك قطعه سنگ منصوب بر سر درب ورودي مسجد. 2 ـ سنگ منصوب در طرف چپ بر بالاي سر در بزرگ ورودي به اندازه 52 × 43 سانتی متر كه مطالبي با خط نستعليق بر آن نوشته شده است.
3 ـ سنگ منصوب در طرف راست سر در ورودي مسجد به اندازه 99 × 44 سانتی متر كه نوشته‌هاي منقور آن به خط نستعليق است.
4 ـ سنگ لوح منصوب به جرز طرف دست چپ در ورودي كه به خط نسخ است.
5 ـ سنگ لوح به خط نستعليق. 6 ـ سنگ لوح به خط نسخ. 7 ـ لوح كاشي مثلث شكل بالاي در ميان مدرسه و مسجد زير مقرنس ها به خط نسخ. 8 ـ از قسمت هاي ظريف اين مسجد آجركاري ها و مقرنس هاي آجري درگاه هاست كه در بعضي از مواضع با كاشي تلفيق شده است.
9 ـ در ما بين صحن كوچك و صحن بزرگ از چوب و آلت سازي شده و مورخ سال 1241 قمري است.
10 ـ كتيبه دور گنبد خط علي محمد كاوه خطاط معاصر يزد است و رنگ آبي بر زمينه سفيدي از گچ است.

مسجد شاه طهماسب یزد
اين مسجد در ميدان شاه واقع است. باني آن خانش بيگم دختر شاه طهماسب است كه به عقد نورالدين نعمت الله بن ميرميران درآمد و آثار متعددي از خود به يادگار گذاشت. از بناي قديم مسجد اكنون چيزي بر جاي نيست. مسجد در سال هاي اخير تجديد بنا شده است. از آثار قديم موجود در مسجد دو سنگ مرمرست. يكي منصوب در محراب و ديگري منصوب بر ستون طرف چپ.

[SENATOR]

بازار يزد اين مجموعه كه ستون فقرات شهر قديمي يزد را تشكيل مي‌دهد، در دوران پهلوي با ساخت خيابان شاه (خيابان قيام فعلي) به دو نيم شد و برخي فضاهاي اصلي آن، مانند بازار ارسي دوزها، بازار محمد علي خان و بازار پنج علي تخريب شد. نيمه شمالي بازار در حال حاضر از رونق اقتصادي بیش تري برخوردار است.عمده‌ترين كالاهاي موردمعامله، پارچه و شيريني‌هاي يزدي، طلا و فرش است. قيصريه كه حد فاصل ميدان و مدرسه خان قرار دارد،‌از لحاظ معماري نسبت به ساير بازارها از انتطام فضايي بهتري برخوردار است و با دو درب چوبي كه داراي ارزش هنري هستند، بسته مي‌شود. در اين بازار، اكنون پارچه‌هاي يزدي عرضه مي‌شود. قديمي‌ترين بخش بازار يزد، بازار حاجي قنبر است كه از قرن نهم هجري به يادگار مانده و جزيي از مجموعه فرهنگي ـ تاريخي امير چخماق است. در قرن سيزدهم هجري بر سر درب اين بازار تكيه ای زيبا و بلند به شيوه ی ديگر تكيه‌ها و حسينيه‌هاي يزد ساخته شد كه يكي از معرفه‌هاي شهر يزد است. عمده تزیین‌هاي آن از كاشي معلقي است.
قسمت‌هاي مختلف بازار يزد عبارتست از :
بازار خان، بازار زرگري، بازار پنجه علي، بازار قيصريه، بازار علاقبندي، بازار كاشيگري، بازار چيت سازي، بازار ملا اسمعيل، بازار افشار، بازار حاجي قنبر، بازار محمد علي خان، بازار جعفرخان، بازار صدري (شاهزاده فاضل)، بازار دروازه مهريز، بازار مسگري و بازار نخود بريزي.
ساير شهرهاي استان يزد نيز بازارهاي مخصوص و جالب توجه دارند.

[SENATOR]

باغ ها، عمارت ها، کاخ های استان یزد خانه خان بهادر (معين) یزد
اين خانه در محله گازرگاه واقع است و از لحاظ گچ بري هايي كه بر اطراف ديوارهاي حياط آن شده است اشعار محتشم كاشاني و نقوش گل و بوته جالب توجه است. اشعار به خط نستعليق خوش نوشته شده است.
خانه شفيع پور یزد
اين خانه در محله تبريزيان خيابان شاه و نزديك به خانقاه نعمة اللهي واقع است. بدنه اطاق گچ بري و سقف آن تقريباً به اسلوب محل خانقاه نعمة اللهي نقاشي شده و درب ها و پنجره‌ها مشبك و با شيشه رنگي است.
خانه طاق بلندها (خانه بزرگ) یزد
شايد قديمي‌ترين خانه موجود در يزد خانه ای است كه پشت حسينيه بوده و متصل بدان واقع و به يكي از دو نام «خانه طاق بلندها» يا «خانه بزرگ» مشهور است. به نظر مهندس كريم پيرنيا اين خانه متعلق به خاور الدين حسين باني مدرسه حسينيه واقع در همين كوچه حسينيان بوده و متعلق به اوايل قرن هشتم هجري است.
خانه عرب ها یزد

مجموعه ای است از دو خانه بزرگ و كوچك واقع در سر قدمگاه محله فهادان و نزديك به مسجد چهل محراب و به حاجي ميرزا احمد عرب تعلق دارد. تزیینات داخلي خانه بزرگ سردرب هاي مقرنس بر بالاي پنج دري و راهروها، درب ها، گچ بري هاو جاسازي در آن ها را شامل می شوند. درب اطاق آينه خانه كوچك در سال 1298 هجري ساخته شده و كار استاد علي‌اكبر ولد مرحوم استاد باقر است.

خانه غياث نقشبند یزد
در قسمت جنوبي مسجد جامع خانه ای قديمي وجود دارد كه خانه غياث نقشبند است. بنايي كه مربوط به قرن يازدهم هجري است و بسيار ويران شده است.

خانه مشروطه یزد
خانه مشروطه در خيابان امام واقع شده است. اين خانه با سبك معماري سنتي حياط مركزي و قدمتي حدوداً 200 ساله مربوط به دوره قاجاريه است كه حدود 70 سال قبل توسط مرحوم ابوالحسن مشروطه پدر آقاي محمود مشروطه از آقايان اكرمي خريداري نموده‌اند. خانه داراي يك حياط مركزي است كه حوض مستطيل شكلي در ميان حياط واقع و در دو طرف آن باغچه درخت گل كاري است درب ورودي خانه در ضلع شمالي و پس از ورودي به هشتي خانه و راهرو به حياط خانه وارد مي‌شويم در چهار طرف حياط اتاق هایی مناسب فصل ساخته شده است. اتاق هاي يك دري دو دري و سه دري و چهار دري كه از ويژگي هاي معماري سنتي خانه‌هاي يزدي است؛ مشاهده مي‌شود.اطاق دو دري خانه معروف به اتاق مادر بزرگ را آقاي محمود مشروطه به صورت گنجينه ای زيبا آراسته‌اند و اشيای عتيقه فراواني در اين اتاق جمع آوري و به نمايش گذاشته شده است. اتاق ضلع جنوبي كه احتمالاً قبلاً تالار بوده؛اكنون به صورت اتاق چهار دري تابستاني از آن استفاده مي‌شود. طبقه زيرين به جوي آب و فضایی مشهور به زير زمين تعلق داردكه ويژه استراحت در تابستان و نگه داري ميوه در گذشته بوده است.
خانه حاج كاظم رسوليان (دانشکده معماری)یزد
اين خانه كه بيش از يك قرن از عمر آن مي‌گذرد، در محله سهل بن علي يزد واقع شده و شامل دو بخش متمايز به صورت بيروني و اندروني است.حياط بيروني محل پذيرايي از ميهمانان و برگزاري مراسم روضه خواني حضرت امام حسين (ع) بوده است. اتاق بزرگ ارسي با شيشه‌هاي رنگين، حوض خانه، تالار، زيرزمين و بادگير، فضاهاي اصلي قسمت بيروني را تشكيل مي‌دهند. حياط اندروني كه بخش كاملاً خصوصي خانه است شامل اتاق‌هاي سه دري، پنج دري، ارسي، تالار، كلاه فرنگي و بادگير است كه پيرامون حياطي بزرگ و مشجر با حوضي وسيع در ميان آن قرار گرفته‌اند. در قسممت تحتاني اتاق‌ها تالار، كلاه فرنگي، زيرزمين‌ها و جوي آب قرار دارند كه هر كدام، براي نگه داري لوازم زندگي، مواد غذايي و استراحت در فصل تابستان مورد استفاده بوده است. خانه رسوليان داراي حمام سنتي است كه حد فاصل حياط بيروني و اندروني قرار دارد. اين خانه يكي از خانه‌هاي ارزشمند يزدي است که در سال 1368 به صورت وقف در اختيار دانشگاه يزد قرار گرفت و پس از مرمت، به عنوان هسته اوليه دانشكده معماري و شهرسازي حيات نوين خود را آغاز كرد. هم اكنون بخش‌هاي متنوع اين خانه قديمي به فضاهاي آموزشي تبديل شده و با خريداري واحدهاي مسكوني همجوار آن كه هر كدام از آن ها نيز دارای ارزش معماري هستند، مجموعه ی فرهنگي، تاريخي، آموزشي ممتازي را به وجود آورده‌اند كه در سطح كشور شاخص است. اين مجتمع هنري، گذشته از نقش آموزشي و پژوهشي آن، تا به حال محل برگزاري سمينارهاي مختلف علمي و پذيرايي شخصيت‌هاي داخلي و خارجي بوده است.

[SENATOR]

دژها، قلعه ها، برج ها و مناره های استان یزد برج حاجي آباد بافق
حاجي آباد آبادي كوچكي است درنيم فرسخي بهاباد در مركز برجي از خشت و گل به محيط پشتو پنج متر و بلندي دوازده متر قرار گرفته است. قدمت برج بيش از يك صد و پنجاه سال پيش بيني مي‌شود. اين برج دو طبقه است و از طبقه اول پله براي رفتن به طبقه دوم كه از آن به داخل برج مي‌رفته‌اند و بر بالاي دريچه جاي آب جوش به پايين رفتن و سنگ انداز به صورت پيش آمده؛ تعبيه شده است.

نارنج قلعه (نارين قلعه) ميبد
مهم‌ترين بناي ميبد قلعه تاريخي و قديمي آن است. اين بنا كه در زبان عامه به نارنج قلعه معروف است يكي از مهم‌ترين آثار تاريخي پيش از اسلام استان محسوب مي‌شود و در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. اين كهن‌دژ كه بر فراز تپه‌اي گلين و مشرف بر شهر احداث شده، متأسفانه تاكنون از نظر باستان شناختي مورد پژوهش كامل قرار نگرفته و ابعاد ناشناخته آن فراوان است. تمامي بنا از خشت و گل ساخته شده و معماري آن به شكل مطبق بوده و در پنج مرحله ساخته شده كه به لحاظ شكل گيري خاص و فرسايش برخي از اندام‌هاي معماري آن، كاملاً از هم قابل جداسازي نيست. تهيه نقشه‌هاي معماري آن جز از طريق يك برنامه پژوهشي و حفاري باستان شناختي كه سال‌ها حوصله و زمان مي‌برد. قديمي‌ترين بخش بنا فضاهايي هستند كه در دل زمين كنده شده‌اند و در گويش محلي به آنها (بوكن) گفته مي‌شود و پايين‌ترين بخش آن را تشكيل مي‌دهند.در بخش‌هاي بالاتر، تركيبي از عناصر معماري باستاني و ساخت و سازهاي دوره‌هاي جديدتر به چشم مي‌خورد. به نظر مي‌رسد طبقات فوقاني بنا بيش تر بازسازي شده‌ي دوره اسلامي باشد.

[SENATOR]

آثار عمرانی تاریخی استان یزد ميدان ميرچخماق (امير چخماق) یزد
ميدان ميرچخماق، اثري از قرن نهم هجري و يادگاري از دوران حكومت اميرچخماق شامي است. جلال الدين اميرچخماق كه به دستور شاهرخ تيموري به حكومت يزد رسيد با هم دستي همسر خود فاطمه خاتون، آثاري چند در يزد بنا كرد. مهم‌ترين اين آثار مسجد جامع نو بود كه هم اكنون نيز برقرار است و به نام مسجد ميرچخماق مشهور است. بانيان در شمال مسجد ميداني ايجاد كردند كه اكنون هم پابرجاست و مركز شهر يزد است. اين ميدان در عصر صفوي هم به همين نام شهرت داشت. در خاور ميدان ميرچخماق، بازاري به نام حاجي قنبر وجود دارد. اين بازار از بناهاي نظام الدين حاجي قنبر جهانشاهي است. اين شخص كه به امر جهانشاه قره قويونلو به حكومت يزد رسيده بود‌، آثار ديگري هم در يزد احداث كرد. بعدها بر سر در اين بازار بناي زيبا و بلندي به اسلوب بناهايي كه در تكاياي يزد ديده مي‌شود؛ ساخته شد. اين بناي عظيم يكي از معرف‌هاي شهر يزد است و هنگامي كه مي‌گويند «ميرچخماق» مرادشان همين بناست، در حالي كه از آثار اميرچخماق نيست.

ميدان وقت و ساعت یزد
اين ميدان قديمي، اثري از نيمه اول قرن هشتم هجري است و در حال حاضر بیش تر بناهاي اطراف آن از بين رفته است و تنها مدرسه سيد ركن الدين و يك آب انبار قديمي بر جاي مانده است. در اين ميدان يك دستگاه نجومي و رصدي موسوم به اوقات و ساعت (725 هجري قمري) قرار داشته كه در زمان خود از دستگاه‌هاي مهم علمي بوده و نام ميدان از اين دستگاه گرفته شده است.

ميدان خان یزد
اين ميدان وسيع و خوش طرح و سبك، از مكان‌هاي زيباي شهر يزد و يكي از آثار محمد تقي خان (متوفي در 1213) است. در چهار سوي ميدان، دكان‌هايي قرار دارد. پيش روي آن‌ها سايبان راهرو گونه ای ساخته شده و سر در دكان‌ها هلالي است. اين ميدان راهي به قيصريه و راهي به مسجد ريگ دارد. مدرسه شيفيعيه در زاویه شمال خاوري آن واقع شده است. ميدان خان جزو مجموعه ای است كه محمد تقي خان با طرحي هماهنگ آن را به وجود آورد. اين مجموعه مشتمل بر مدرسه و قيصريه است و جملگي آن‌ها جزو نقاط ديدني شهر محسوب مي‌شوند.
دروازه قديم دهكده هفتادر اردكان
قسمتي از دروازه قديم آبادي هفتادر در قسمت خاور به جاي مانده و به نام دروازه بزگله كن مشهور است. قدمت اين بنا به قرن نهم باز مي‌گردد.

[SENATOR]

بادگیرها

طبیعی ترین روش تهویه استفاده از بادگیر از که بر حسب سرعت و جهت باد طراحی شده اند:
حرکت هوا را به دلیل اختلاف فشار جو باد گویند. باد روی زمین عامل مهمی در تبادل دما ، رطوبت وانتقال ذرات معلق است.این امر در ایجاد شرایط آسایش انسان یا اخلال در آن نقش مهمی دارد. جابجایی هوا در بالا بردن سطح کارایی ذهنی وفیزیکی افراد وکاهش میزان ابتلاع به بیماریها بسیار موثر است. همچنین میتواند عاملی در کاهش مصرف سوخت های فسیلی باشد.
اهمیت باد در طرح وساخت محیط مس*********** از دیر باز مورد توجه بوده است.ارسطو چهار قرن قبل از میلاد و ویترویرس معمارروسی یک قرن قبل از میلاد از روش استفادۀ باد در معماری وشهر سازی صحبت می کنند.
در کشور ما در طی قرون متمادی تمام ساختمانها با توجه به اقلیم وشرایط محیطی ساخته می شده است. آفتاب، باد، رطوبت، سرما،گرما و به طور کلی شرایط آب وهوایی وجغرافیایی تأ ثیر مستقیمی در معماری سنتی ایران در مناطق مختلف داشته است. بارزترین روش تهویه طبیعی ساختمان باد گیر است.
بادگیرهایی با اشکال مختلف در بسیاری از شهرهای مرکزی وجنوبی ایران بر حسب سرعت وجهت باد مطلوب طراحی واجراء شده اند.
از نامهای باستانی وگوناگون آن مانند واتفر، بادهنج، باتخان، خیشود،خویش خوان ،خیشور، ماسوره و هواکپ بر می آید که پدیدهای بس کهن است.
باد پس از برخورد با سخف فوقانی به دالانهایی هدایت می شود که با سطح آب داخل حوض خانه برخورد کرده ( مثل بادگیر باغ دولت آباد یزد) و فظای داخل اتاق را خنک می کند و در مناطق مرطوب باد فقط از کانال های خشک عبور می کند (مثل بادگیرهای بنادر جنوبی) و فضای اتاق را تهویه می کند.
انواع بادگیر:
نوع اول:

بادگیرها از لحاظ شکل بیرونی چند دسته هستنند. ساده ترین نوع بادگیر یک جناحی است وئ بسیار کوچک و محقر بر فراز محفظه ای مانند سوراخ بخاری در پشت بام ساخته می شود در این روش برای پرهیز از گزند گرد بادها و توفانهای سهمگین، بادگیر را فقط در جهت بادها ی خنک و نسیم های مطبوع می سازند جبهه های دیگر آن را می بندند .
در برخی موارد بادگیرها ی یک طرفه را پشت به بادها ی شدید و آزار دهنده می سازند و در واقع این بادگیر عملکرد تهویه و تخلیه هوا را انجام می دهد .
ابعاد آن نسبت به سایر انواع کوچکتر وشکل آن اولیه تر است این مسیر مورب ( که در بالای بام دیده می شود) پس از اتصال به کانال عمودی داخل دیوار و پنجره خروجی داخل ساختمان مانند بخاری در یک ظلع اتاق قرار می گیرد وتهویه را انجام می دهد. این نمنه بیشتر در مناطق سیستان وقسمتی از شهر ها ی بم دیده می شود.



نوع دوم:

نوع دو طرفه که دارای دو وجه روبرو یکدیگر و با پنجره های بلند و باریک بدون حفاظ ساخته می شود ودر قسمت داخلی ساختمان به شکل یک یا دو حفره در طاقچه دیده می شود این نمونه در سیرجان و به ندرت در کرمان دیده می شود.

نوع سوم:

سه جناحی است و دو نوع دارد، سه جناحی متصل و سه جناحی منفصل (اشکم دریده).
در این نمونه میتوان به تفکیک از یک یا دو یا سه جبهه استفاده کرد البته استفاده از این نوع بادگیر نادر است.

نوع چهارم:

باد گیرها ی چهار طرفه است که به شکل کامل و مفصل تر از انواع دیگر ساخته شده اند، و معمولاٌ داخل کانالها ی آن با تیقه ها یی از آجر یا چوب یا گچ به چند قسمت تقسیم می شوند و بعضی از نمونه ها در زیر کانال بادگیر حوض به نسبت بزرگ و زیبایی می ساخته اند که هوای خشک و دارای گردو غبار پس از برخورد با آب با جذب رطوبت خنک و گرد غبار آن جدا و هوای اتاق ( حوض خانه) در گرمای تابستان بسیار مطبوع می شده است.
در مناطقی که امکان ایجاد حوض خانه در طبقه همکف وجود نداشته است آب قنات را در زیر زمین جاری و نمایان می کردند و اتداد کانال بادگیر نیز تا روی این جریان آب ادامه می یافته است.
این فضاها ( سرد آب ها) محل تجمع اهالی خانه در بعد از ظهرهای تابستان بوده است. این نمونه در یزد ، کرمان و بوشهر و... دیده می شود در شهرستان یزد و برخی از قسمتها ی مرکز ایران بادگیرهای چند وجهی ( معمولاٌ هشت وجهی و حتی گاهی مدور) معمول است که نوع پنجم بادگیرها را تشکیل می دهند.
بادگیر چپقی نوع ششم بادگیر است که به جای فضای مکعبی شکل خارجی، سازنده از ایجاد چند لوله ی خم دار ( زانو مانند) برای حجم خارجی بادگیر استفاده کرده است، اما کانالها و قسمتها یث داخلی مانند نمونه های چند طرفه است این نوع بادگیر تنها در سیرجان دیده شده است.
نما سازی بادگیر خود از ویژگیهای خاصی برخوردار است و در نهایت ظرافت به وسیله ی آجر کاری و یا گچ بری ساخته می شود.
درد اینجا لاظم است از بادگیر مضاعف، بادگیر دواشکوبه و بادگیر حفره ای نیز نام برد. در شیراز نیز بادگیرهایی کم و بیش دیده می شود که به عنوان نمونه میتوان از با گبر ارگ و آب انبار کریم خان زند یاد کرد.

منبع:اطلاعات معماري