الكتروموتور ها
موتور ها مهمترين اجزايي هستند كه در لوازم برقي گردنده بكار مي روند.موتور ها انرژي الكتريكي را به انرژي مكانيكي تبديل مي كنند. الكتروموتور ها را مي توان به سه دسته كلي تقسيم كرد.1-موتور هاي آسنكرون 2 -موتور هاي يونيورسال 3-موتور با قطب چاكدار
1- موتور هاي آسنكرون-
كه با برق متناوب كار مي كنند از دو قسمت روتور واستاتور ساخته شده اند.با روشن شدن موتور سيم پيچ هاي درون شيار هاي استاتور يك ميدان مغناطيسي دوار بوجود مي آورند كه اين ميدان برروتور كه قسمت گردنده موتور وداراي محور انتقال حركت مي باشد نيز اثر گذاشته ودر آن خاصيت مغناطيسي بوجود مي آيد .به هر حال با بوجود آمدن قطب هاي مغناطيسي هم نام وغيرهم نام عمل جذب ودفع انجام شده كه باعث حركت چرخشي روتور مي گردد.براي راه اندازي موتور ها از حالت سكون روش هاي مختلفي بكار مي برند كه مهمترين آن ها عبارتند از:الف- آسنكرون با راه انداز غير خازني (كلاجي ) در اين موتور به غير از سيم پيچي هاي اصلي يك سري سيم پيچ كمكي نيز قرار دارد كه ميدان مغناطيسي ديگري با فاصله زماني با ميدان مغناطيسي اصلي بوجود مي آورد.كه باعث چرخش پرقدرت تر موتور مي گردد. پس از اين كه سرعت موتور به 75 درصد سرعت اسمي رسيد كلاج كه تحت تاثير نيروي گريز از مركز كار مي كند به عنوان يك كليد عمل كرده وسيم پيچ كمكي را از مدار خارج مي كند. ب - آسنكرون با راه انداز خازن موقت - اين موتور ها داراي علامت اختصاري CSMمي باشند وداراي يك خازن الكتروليتي با ظرفيت حدود 200 الي 500 ميكرو فاراد است كه باسيم پيچ كمكي بطور سري بسته شده وهر دوي آنها باسيم پيچ اصلي موازي بسته مي شوند. خازن وسيم پيچ كمكي يك اختلاف فاز ودو ميدان مغناطيسي بوجود مي آورد كه باعث چرخش موتور مي گردد. در اين موتور نيز كليد گريز از مركز سيم پيچ كمكي را از مدار خارج مي كند. ج - آسنكرون با راه انداز خازن موقت وخازن دايم.(با علامت اختصاري TCM) - يكي از خازن ها پس از راه اندازي از مدار خارج شده وخازن ديگر در حالتي كه با سيم پيچ كمكي سري مي باشد در مدار باقي مي ماند. د - آسنكرون با راه انداز خازن دايمي ( PSCM) در اين موتور ها كه داراي قدرت كم تري نسبت به موتور هاي قبلي هستند از يك خازن كه با سيم پيچ كمكي سري بسته شده است استفاده شده و كليد گريز از مركز ندارند بنابر اين خازن به همراه سيم پيچ كمكي هميشه در مدار باقي است.
شناسايي سيم پيچ هاي اصلي وكمكي :
1- سيم پيچ هاي اصلي در زير شيار ها و سيم پيچ كمكي در رو قرار دارند.
2-سطح مقطع سيم هاي كمكي هميشه از سيم هاي اصلي كمتر است.
3- سيم پيچ كمكي داراي مقاومت بيشتري (اهم بيشتر ) نسبت به سيم پيچ اصلي است وضمنا" خازن با سيم پيچ كمكي سري شده است.
عيب يابي موتور هاي آسنكرون - معيوب شدن موتور ها يا مربوط به قطعات برقي مثل سيم پيچ ها وخازن است يا مربوط به قطعات مكانيكي مثل بلبرينگ و بوشن ها .
عيب يابي قطعات برقي :
عيب1-موتور اصلا"روشن نشده و جرياني از مدار عبور نمي كند.
علت1 -جايي از مدار قطع است.
رفع عيب1- با آوامتر تمام مدار شامل پريز،دوشاخه ،سيم هاي رابط،كليدها واتصالات در تخته كلم موتور را بر رسي وعيب مربوطه را بر طرف مي نماييم.
عيب2- موتور اصلا"روشن نشده وجرياني از مدار عبور نمي كند.
علت2 -سوختن فيوز.
رفع عيب2-ابتدا علت سوختن فيوز كه مربوط به اتصالي مي باشد را بررسي نموده پس از آن به تعويض فيوز مي پر دازيم.
عيب3-موتور پس از روشن شدن خيلي زود داغ مي شود.
علت3-موتور نيم سوز است.
رفع عيب3- در هر كدام از سيم پيچ هاي كمكي واصلي ميتواند اتصال حلقه ويا اتصال كلاف به كلاف بوجود آمده باشد.بنابر اين مسير جريان الكتريكي كوتاه شده در نتيجه ميدان مغناطيسي مناسب براي گردش بوجود نمي آيد وباعث داغي موتور ميشود.موتور هاي نيم سوز جريان بيشتري نسبت به موتور هاي سالم مشابه خود دريافت مي كنند. براي رفع عيب در صورتي كه محل اتصالي مشخص باشد وبتوان به نحوي آن را عايق نمود اقدام كرده ودر غير اين صورت موتور بايد دو باره سيم پيچي شود.
عيب4- موتور پس از روشن شدن خيلي زود داغ مي شود.
علت4- زياد بودن بار موتور.
رفع عيب 4- هر موتوري داراي توان مكانيكي مشخص است در صورتي كه بيش از توان مربوطه از موتور نيرويي خواسته شود جريان بيشتري از سيم ها عبور مي كند كه با سطح مقطع وتعداد دور آن ها همخواني ندارد وباعث گرما در موتور و آسيب ديدن آن خواهد شد .براي رفع عيب بايد بار موتور را كم نموده واز كار مداوم آن خود داري كرد.
عيب5- موتور پس از روشن شدن خيلي زود داغ مي شود وزير بار مي خوابد.
علت 5- عمل نكردن كليد گريز از مركز .
رفع عيب 5 - علاوه بر جريان در يافتي توسط سيم پيچ اصلي ،سيم پيچ كمكي نيزچون از مدار خارج نمي شود جريان دريافت مي كند .براي اطمينان از صحت عمل كرد كليد گريز از مركز بايد به صداي كنتاكت آن در حالت دور گرفتن موتور وهمچنين از دور افتادن آن گوش كرد .براي رفع عيب بايد كليد سرويس ويا تعويض شود.
عيب 6- با روشن كردن موتور صداي زيادي شنيده مي شود ولي به گردش در نمي آيد.
علت 6- خرابي كليد گريز از مركز .
رفع عيب 6- درصورتي كه كنتاكت هاي كليد در حالتي كه موتور خاموش بوده وصل نشده باشد.درزمان شروع بكار ،سيم پيچ راه انداز در مدار قرار نگرفته وطبيعتا"موتور بگردش نمي افتد.براي رفع عيب كليد را با آوامتر امتحان ودر صورت معيوب بودن تعويض مي نماييم.
عيب 7- با روشن شدن موتور صداي زيادي شنيده مي شود ولي به گردش در نمي آيد.
علت 7 - قطعي سيم پيچ اصلي يا كمكي .
رفع عيب 7 -به كمك آوامتر هر دو مدار را امتحان ودر صورت مشخص بودن محل پارگي ،آن را تعمير مي نماييم.
عيب 8 - با روشن شدن موتور صداي زيادي شنيده مي شود ولي به گردش در نمي آيد.
علت 8 - نيم سوز بودن يا سوختگي موتور .
رفع عيب 8 - موتور سريعا"داغ شده وجريان زيادي مي كشد همچنين بوي سوختگي ويا دود از مشخصه هاي آن است.رفع عيب سيم پيچي مجدد است.
عيب 9 - با روشن كردن موتور صداي زيادي شنيده مي شود ولي به گردش در نمي آيد.
علت 9 - خرابي خازن.
رفع عيب 9 - خازن ها به منظور راه اندازي موتور بكار رفته اند خازن را مطابق با مطالبي كه در مورد عيب يابي خازن ها گفتيم آزمايش نموده در صورت نياز آن را تعويض مي كنيم.
عيب 10 - با روشن كردن موتور فيوز عمل كرده مدار قطع مي شود.
علت 10 - اتصال كوتاه در مدار اصلي موتور .
رفع عيب 10 - دوشاخه ،سيم هاي رابط وجعبه اتصالات موتور را بررسي كرده در صورت پيدا كردن محل اتصالي آن را مرتفع مي نماييم.
عيب 11 - با روشن كردن موتور فيوز عمل كرده مدار قطع مي شود.
علت 11 - سوختگي كامل موتور
رفع عيب 11 - با مشاهده استاتور وسيم پيچ هاي مربوطه عيب حاصل تاييد گرديده وبراي رفع آن بايد موتور سيم پيچي گردد.
عيب 12 - با روشن كردن موتور فيوز عمل كرده مدار قطع مي شود.
علت 12 - اتصال كوتاه در خازن
رفع عيب 12 - اگر با جدا كردن خازن از مدار و به برق زدن موتور فيوز ديگر عمل نكرد عيب از خازن است وبايد آن را تعويض نمود.
عيب يابي قطعات مكانيكي.
عيب 1 - محور موتور چه در حالت روشن وچه در حالت خاموشي به سختي حركت مي كند.
علت 1 -بطور كلي خرابي بلبرينگ ها وياطاقان هاي دو سر محور موتور .
رفع عيب 1 - خرابي بلبرينگ ها شامل الف - ترك برداشتن حلقه هاي بلبرينگ،ترك بر داشتن ساچمه ها و غلطك ها .ب - بوجود آمدن حفره وشيار در سطح داخلي حلقه ها كه علت آن وجود ذرات سخت بين ساچمه وحلقه مي باشد.ج - گريپاژ (عدم چرخش ساچمه ها ) كه ناشي از كثيفي و سخت شدن گريس بلبرينگ مي باشد. د - فرسودگي وپوسيدگي - كه به علت جازدن نادرست بلبرينگ ونفوذ رطوبت وعدم گريس كاري مناسب بوجود مي آيد. براي تشخيس عيوب گفته شده بلبرينگ را از نظر ظاهري مشاهده ولقي بين حلقه وساچمه را امتحان مي كنيم . همچنين با چرخش بلبرينگ اگر صداي غير عادي شنيده شود دليل برخرابي آن مي باشد كه بايد تعويض گردد.
عيب 2 - گاهي اوقات محور موتور با صداي زيادي مي چرخد.
علت 2 - چرخش حلقه بيروني بلبرينگ در جاي خود.
رفع عيب 2 - جازدن نادرست بلبرينگ وعدم گريس كاري مي تواند باعث لقي بلبرينگ در جاي خود شود . رفع عيب-تعويض بلبرينگ در صورت معيوب بودن بوش زدن وتراش كاري جاي آن يا تعويض دري موتور.
2- موتور هاي يونيورسال-
اين موتور ها كه هم با جريان متناوب وهم با جريان مستقيم كار مي كنند از دو قسمت اصلي تشكيل شده اند.الف:قطب ها (بالشتك ها ) ب - آرميچر
در اين موتور ها ميدان مغناطيسي قطب ها بر خلاف موتور هاي آسنكرون دوار نيست وسيم پيچ آرميچر كه قسمت گردنده موتور است با سيم پيچ قطب ها سري بسته شده است . پس از عبور جريان از مدار فوق خطوط قواي مغناطيسي قطب ها با خطوط قواي آرميچر عكس العمل نشان داده وباعث گردش موتور مي شود .سرعت اين موتور ها بالا بوده وخيلي سريع به سرعت نهايي مي رسند. از اين موتور ها در اكثر لوازم برقي خانگي مثل چرخ گوشت ،آب ميوه گيري ،هم زن ،آسياب و... استفاده مي شود. براي برقراري ارتباط قطب ها با آرميچر كه گردان مي باشد از قطعه اي بنام كلكتور استفاده مي شود . كلكتور از تيغه هاي مسي كنار هم تشكيل شده است كه به شكل استوانه روي محور قرار دارد . تيغه ازهمديگر واز محور آرميچر بوسيله ميكا عايق شده اند وسيم پيچ هاي داخل شيار آرميچر به وسيله پيچك ها به يكديگر وصل مي شوند. دو قطعه ذغال به همراه فنر پشت آن ها ارتباط قطب ها با كلكتور را ميسر مي سازد.
عيب يابي موتور هاي يونيور سال :
عيب 1 - موتور روشن نمي شود.
علت 1 - نبودن برق.
رفع عيب 1 - پريز ،دوشاخه وسيم رابط را با آوامتر آزمايش نموده ورفع عيب مي كنيم.
عيب 2 - موتور روشن نمي شود.
علت 2 - كوتاه شدن ذغال ها.
رفع عيب 2 - چون ذغال ها جزيي از مدار سري موتور مي باشد.با كوتاه شدن آن ها ممكن است مدار قطع گردد وموتور روشن نشود با تعويض ذغال رفع عيب مي شود در صورت نبودن ذغال در اندازه مورد نظر مي توان از ذغال بزرگ تر استفاده كرده وبا سوهان آن را به اندازه دلخواه در آورد.
عيب 3 - موتور روشن نمي شود.
علت 3 - خرابي فنر ذغال ها
رفع عيب 3 - به منظور درگير بودن هميشگي ذغال با كلكتور از قطعه اي فنر در پشت ذغال استفاده مي شود گاهي در اثر رطوبت ويا كار زياد خاصيت خود را از دست داده ومدار قطع مي گردد. باتعويض فنر رفع عيب مي شود.
عيب 4 -موتور روشن نمي شود.
علت 4 - قطعي بالشتك ها.
رفع عيب 4 - چون مدار سري مي باشد هر نوع پاره گي وقطعي در بالشتك وبا قسمت هاي ديگر موتور باعث عدم كار كرد آن مي باشود .با آوامتر دو سر بالشتك ها را اهم گيري مي كنيم .لازم به ياد آوري است هر دو بالشتك داراي اهم مساوي مي باشند . در صورت پاره گي اگر قابل ترميم مي باشد اين كار انجام ودر غير اين صورت بالشتك مجددا" بايد سيم پيچي گردد.
عيب 5 - قدرت موتور كم وداغ مي شود.
علت 5 - نيم سوز بودن آرميچر .
رفع عيب 5 - سه روش براي آزمايش آرميچر بكار مي رود
الف- اهم گيري از تيغه هاي كلكتور با استفاده از آوامتر در صورت متفاوت بودن مقاومت پيچك ها (سيم پيچ ها ) سوختن واتصالي سيم پيچ ها حتمي است.
ب - آزمايش اتصال بدنه - در صورت سوختن سيم پيچ ها عايق بندي داخل شيار ها نيز سوخته وپيچك ها به بدنه متصل مي شود. براي اين آزمايش مي توان از لامپ سري استفاده كرده وكليه تيغه هاي كلكتور را مورد آزمايش قرار داد.
ج - آزمايش با دستگاه تستر آرميچر (گرولر) اين دستگاه تشكيل شده از يك سيم پيچ با هسته آهني H شكل كه يك طرف آن طوري مورب بريده شده تا آرميچر داخل آن قرار گيرد . پس از برقراري برق دستگاه و قرار دادن آرميچر روي آن يك تيغه اره روي شيار هاي بالايي آن مي گذاريم در صورتي كه اتصال بدنه داشته باشد هسته مغناطيسي شده وتيغه به لرزش در مي آيد. وبا چرخاندن آرميچر مي توان تمامي سيم پيچ ها را امتحان كرد.
3 - موتور با قطب چاكدار-
اين موتور كه با برق متناوب تكفاز كار مي كند با قدرت هاي 100/1 تا20/1 اسب بخار ساخته ميشود. موارد استفاده آن كولر آبي ،دمنده ها ،باد زن ها و واتر پمپ كولر مي باشد. قسمت هاي اصلي آن شامل بدنه واستاتور ،روتور وسپر ها (دري ها ) است . قطب هاي آن مثل موتور يونيورسال وروتور آن شبيه موتور آسنكرون مي باشد براي گردش محور روتور از بلبرينگ ساچمه اي ويا بوش استفاده مي شود قطب هاي برجسته آن شامل شياري است كه يك دور سيم مسي درون آن قرار دارد وبه اسم پيچك اتصال كوتاه ناميده مي شود كه به منظور راه انداز موتور مي باشد سيم پيچ هاي اصلي با پيچك هاي اتصال كوتاه سري بسته شده وبا برقراري جريان ،يك اختلاف ميدان مغناطيسي بوجود مي آيد كه باعث بوجود آمدن دو گشتاور لازم براي به چرخش در آمدن روتور مي شود.

وب سایت سرویسکاران