بسم الله الرحمن الرحیم
احكام قرض (نظر آیت الله سیستانی)
1/2280 - قـرض دادن به مؤمنين بخصوص به محتاجين آنان از كارهاى مستحب است كه در اخبار , راجع بـه آن زياد سفارش شده
است , از پيغمبر اكرم صلى اللّه عليه وآله روايت شده كه هر كس به برادر مسلمان خـود قـرض بدهد مال او زياد مى شود ,
و ملائكه بر او رحمت مى فرستند و اگر با بدهكار خود مدارا كند , بـدون حـسـاب و بـه سرعت از صراط مى گذرد , و كسى كه برادر
مسلمانش از او قرض بخواهد و ندهد , بهشت بر او حرام مى شود.
2281 - در قـرض لازم نـيـسـت صيغه بخوانند , بلكه اگر چيزى را به نيت قرض به كسى بدهد و او هم به همين قصد بگيرد , صحيح است .
2282 - هـر وقـت بـدهـكـار بـدهـى خود را بدهد , طلبكار بايد قبول نمايد , مگر آنكه براى پرداخت آن به درخواست طلبكار يا به درخواست
هر دو مدتى قرار داده باشند كه در اين صورت طلبكار مى تواند پيش از تمام شدن مدت از دريافت طلب خود امتناع كند.
2283 - اگر در صيغه قرض براى پرداخت آن مدتى قرار دهند , چنانچه تعيين مدت به درخواست بدهكار يا به درخواست هر دو طرف بوده
باشد , طلبكار نمى تواند پيش از تمام شدن آن مدت طلب خود را مطالبه كند , ولى اگر تعيين مدت به درخواست طلبكار بوده يا اصلا براى
پرداخت بدهى مدتى تعيين نشده بوده طلبكار مى تواند هر وقت بخواهد طلب خود را مطالبه نمايد.
2284 - اگـر طلبكار طلب خود را مطالبه كند , چنانچه بدهكار بتواند بدهى خود را بدهد , بايد فورا آن را بپردازد و اگر تاخير بيندازد گناهكار
است .
2285 - اگر بدهكار غير از خانه اى كه در آن نشسته و اثاثيه منزل و چيزهاى ديگرى كه به آنها احتياج دارد و بـدون آنـها در زحمت
مى افتد , چيزى نداشته باشد , طلبكار نمى تواند طلب خود را از او مطالبه نمايد , بلكه بايد صبر كند تا بتواند بدهى خود را بدهد.
2286 - كـسـى كه بدهكار است و نمى تواند بدهى خود را بدهد چنانچه بتواند كسبى بكند كه لايق شانش بـاشد , احتياط واجب آن
است كه كسب كند و بدهى خود را بدهد مخصوصا كسى كه كاسبى براى او آسان است يا آنكه كارش كاسبى است بلكه وجوب آن
در اين صورت خالى از قوت نيست .
2287 - كسى كه دسترسى به طلبكار خود ندارد , چنانچه اميد نداشته باشد كه در آينده او يا وارثش را پيدا كند , بايد طلب او را از
طرف صاحبش به فقير بدهد.
و بـنـابر احتياط از حاكم شرع در اين كار اجازه بگيرد , و اگر طلبكار او سيد نباشد , احتياط مستحبى آن اسـت كـه طلب او را به سيد
فقير ندهد , ولى اگر اميد داشته باشد كه او يا وارثش را پيدا كند بايد منتظر بـمـاند و از او جستجو كند چنانچه او را پيدا ننمايد وصيت
كند كه اگر او مرد و طلبكار يا وارثش پيدا شد طلب او را از مالش بپردازند.
2288 - اگـر مال ميت بيشتر از خرج واجب كفن و دفن و بدهى او نباشد , بايد مالش را به همين مصرفها برسانند و به وارث او چيزى
نمى رسد.
2289 - اگـر كـسـى مقدارى پول طلا يا نقره و مانند اينها قرض كند و قيمت آن كم شود , چنانچه همان مـقـدار را كـه گـرفـته پس بدهد
كافى است و اگر قيمت آن زيادتر گردد لازم است همان مقدار را كه گرفته بدهد ولى در هر دو صورت اگر بدهكار و طلبكار به غير آن
راضى شوند اشكال ندارد.
2290 - اگـر مالى را كه قرض كرده از بين نرفته باشد و صاحب مال , آن را مطالبه كند , احتياط مستحب آن است كه بدهكار همان مال
را به او بدهد.
2291 - اگر كسى كه قرض مى دهد شرط كند كه زيادتر از مقدارى كه مى دهد بگيرد , مثلا يك من گندم بدهد و شرط كند كه
يك من و پنج سير بگيرد , يا ده تخم مرغ بدهد كه يازده تا بگيرد , ربا و حرام است .
بـلـكـه اگـر قرار بگذارد كه بدهكار كارى براى او انجام دهد , يا چيزى را كه قرض كرده با مقدارى جنس ديـگر پس دهد , مثلا شرط كند
يك تومانى را كه قرض كرده با يك كبريت پس دهد , ربا و حرام است و نيز اگـر بـا او شـرط كـنـد كـه چيزى را كه قرض مى گيرد بطور
مخصوصى پس دهد , مثلا مقدارى طلاى نـسـاخته به او بدهد , و شرط كند كه ساخته پس بگيرد , باز هم ربا و حرام مى باشد ,
ولى اگر بدون اينكه شرط كند , خود بدهكار زيادتر از آنچه قرض كرده پس بدهد اشكال ندارد بلكه مستحب است .
2292 - ربـا دادن مـثـل ربا گرفتن حرام است ولى كسى كه قرض ربايى گرفته ظاهر اين است كه مالك مـى شود اگر چه اولى اين
است كه در آن تصرف نكند , و چنانچه طورى باشد كه اگر قرار ربا را هم نداده بـودنـد , صـاحب پول راضى بوده كه گيرنده قرض در آن
پول تصرف كند , قرض گيرنده مى تواند در آن بدون اشكال تصرف نمايد.
2293 - اگـر گـندم , يا چيزى مانند آن را بطور قرض ربايى بگيرد و با آن زراعت كند ظاهر اين است كه حاصل را مالك مى شود اگر چه
اولى اين است كه در حاصلى كه از آن بدست مى آيد تصرف نكند.
2294 - اگـر لـبـاسى را بخرد و بعدا از پول ربا يا از پول حلالى كه مخلوط با آن پول است به صاحب لباس بـدهـد پوشيدن آن لباس و
نماز خواندن با آن اشكال ندارد , ولى اگر به فروشنده بگويد كه اين لباس را با ايـن پـول مـيـخـرم پوشيدن آن لباس حرام است و اما
حكم نماز خواندن در آن در احكام لباس نمازگزار گذشت .
2295 - اگر انسان مقدارى پول به تاجر بدهد كه در شهر ديگر از طرف او كمتر بگيرد , اشكال ندارد و اين را صرف برات مى گويند.
2296 - اگـر مـقدارى پول به كسى بدهد كه بعد از چند روز در شهر ديگر زيادتر بگيرد , مثلا نهصد و نود تـومـان بدهد كه بعد از ده روز
در شهر ديگر هزار تومان بگيرد در صورتى كه ماده آن پول مثلا طلا و نقره بـاشد ربا و حرام است , ولى اگر كسى كه زيادى را مى گيرد
در مقابل زيادى , جنس بدهد يا عملى انجام دهد اشكال ندارد.
و اما در اسكناسهاى معمولى كه از قسم شمردنيها است زياد گرفتن اشكال ندارد مگر اين كه قرض داده و شرط زيادى نموده
باشد كه در اين صورت حرام است و يا اين كه نسيه بفروشد , و جنس و عوض آن از يك جنس باشد كه صحت معامله در اين صورت
خالى از اشكال نيست .
2297 - اگر كسى از ديگرى طلبى دارد كه از جنس طلا و نقره يا كشيدنى و پيمانه اى نيست مى تواند آن را بـه شـخـص بـدهكار يا
ديگرى به كمتر فروخته و وجه آن را نقدا بگيرد , بنابر اين در زمان حاضر برات يا سـفـتـه هايى كه طلبكار از بدهكار گرفته است مى تواند
آنها را به بانك يا به شخص ديگر به كمتر از طلب خود - كه در عرف آن را نزول كردن گويند - بفروشد و باقى وجه را نقدا بگيرد.
زيرا كه اسكناسهاى معمولى با وزن و پيمانه معامله نمى شود.
پرسش و پاسخ هایی پیرامون ربا
(نظر آیت الله سیستانی)
سؤال: درصورت پرداخت وام قرض الحسنه به صورتى كه مقدارى از سپرده شخص تا اتمام اقساط نزد صندوق جهت استفاده ديگر
اعضا باقى بماند از نظر شرعى چه حكمى دارد همچنين كارمزدى كه بابت اين امر در يافت مى گردد؟ از نظر شرعى چه حكمى دارد؟
پاسخ: سپردن به شرط قرض گرفتن و قرض دادن به شرط سپردن و همچنين گرفتن كارمزد ربا و حرام است.
سؤال: اينكه مى گويند از بانك كافر مى شود ربا گرفت پس مراد از بانك كافر چه بانكى است اگر چنانچه مراد از آن بانكى باشد
كه تمام مشتركين آن كافر باشند كه در هيچ جا چنين چيزى وجود ندارد .
پاسخ: يعنى مالك و سهامداران بانك غير مسلمان باشند.
سؤال: شخصى را مى شناسم كه از مردم پول بصورت ربا دريافت مى كرده و سود انرا به طرف حسابهايش پرداخت مينموده است .
متاسفانه اين شخص كه مرد مسلمانى هم هست به واسطه اين كار مبلغ سنگينى ورشكست شده است و بقول خودش زندگيم به
خاك سياه نشسته است . پس از توبه و گذشت مدت زمانى به دوستان و خيرين رو آورد و از آنها بصورت قرض الحسنه دريافت مى كند
تا با اين پولها مبلغى از بدهيهايش را پرداخت كند ( به هر ربا خوارى حدودا يك سوم پرداخت مى كند ) . سوال من اينست كه با توجه
به رقم بالاى بدهى اين فرد و رقم پايين قرض الحسنه اى كه دريافت مى كند حكم اين كار و برخورد اين آقا با رباخواران چگونه است ؟
پاسخ: با فرض اضطرار گناهى بر او نيست .
سؤال: حكم ربا خوارى و ربا گير چيست ؟
پاسخ: ربا خوارى به چه صورت باشد گناه كبيره و مستوجب عقاب دنيوى و اخروى است .
سؤال: آیا بیمه نمودن ماشین به صورت اقساطی در ازای دادن پول بیشتر امری ربوی محسوب میشود؟
پاسخ: ربا نیست و اشکال ندارد.
سؤال: اينجانب مبلغى پول به عنوان قرض الحسنه به شخصى داده ام و مقرر شده او با اين پول كار كرده و 30 درصد از سود
حاصله را به من بدهد. به علت سختى حساب براى ايشان مقرر شد ايشان على الحساب ماهانه 30 هزار تومان به من بدهند و
سر سال دو طرف در ما بقى سود مصالحه و صرف نظر كنند آيا اين عمل ربا نيست؟
پاسخ: ربا است.
_________________
امام مهدىعليه السلام :إنّا يُحيطُ عِلمُنا بأنبائِكُم و لايعَزُبُ عَنّا شَىءٌ مِن أخبارِكُم.
ما از همه خبرهاى شما آگاهيم و چيزى از خبرهاى شما از ما پنهان نيست.
بحار الأنوار ، ج 53 ، ص 175
