توجه توجه نوشابه دندان را حل می‌کند
دكتر فرين ميزانيان:
لطفاً يك پرس چلوكباب با يك دوغ، نه ببخشيد با يك نوشابه بياوريد.
- آقا لطفاً يك پيتزاي مخصوص خانواده با يك نوشابه خانواده؛ نارنجي باشد لطفاً.
- يك كيك بدهيد با يك نوشابه قوطي...
ما، نوشابه‌خورترين ملت دنيا هستيم. مي‌گويند42 ليتر در سال براي هر نفر. اين در حالي است كه ميانگين سرانه مصرف نوشابه در جهان 10 تا 12 ليتر است. مصرف زياد نوشابه خطرات زيادي از قبيل چاقي، افزايش احتمال ابتلاي به ديابت و بيماري‌هاي قلبي و بيماري‌هاي معده و نيز پوكي استخوان را به‌دنبال دارد. يكي از خواص ديگر نوشابه آن است كه اين تركيب، به شدت اسيدي است و مصرف مداوم آن باعث ايجاد نوعي سايش در دندان‌ها به نام سايش شيميايي يا به قول دندانپزشك‌ها erosion مي‌شود.
در آمريكا طي سال‌هاي 2004و2005 روي 900 نوجواني كه به مدرسه راهنمايي مي‌رفتند پژوهشي بلندمدت انجام شد و نتيجه آن‌كه اخيراً منتشر شده حاكي از آن است كه 30درصد اين نوجوان‌ها، به سايش شيميايي دندان ناشي از مصرف مداوم نوشابه دچار شده‌اند.
ميناي دندان، خارجي‌ترين و درعين حال مستحكم‌ترين قسمت‌هاي بافت دندان است. اين تركيب همچنين يكي از سخت‌ترين مواد موجود در كره زمين محسوب مي‌شود. اما اگر اين لايه به‌طور مرتب مورد حمله مواد اسيدي قرار بگيرد شسته شده و به‌صورت شيميايي دچار سايش و تحليل مي‌شود، به‌اين اتفاق در اصطلاح « سايش شيميايي دندان» گفته مي‌شود. با از بين رفتن يا نازك شدن ميناي دندان كه در اثر سايش شيميايي اتفاق بيفتد دندان حساس مي‌شود و در مواجهه با انواع تحريك‌هاي محيطي از جمله گرما، سرما و مواد ترش و شيرين احساس درد خواهد كرد. مينا لايه محافظت‌كننده و عايق دندان محسوب مي‌شود.
جداي از اين علامت ( حساسيت دندان‌ها به محرك‌هاي محيطي) علائم ديگري نيز وجود دارد كه مي‌توان به كمك آنها سايش شيميايي در دندان‌ها را حدس زد. يكي از مهم‌ترين علامت‌ها، ايجاد برجستگي‌ها و فرورفتگي‌هايي در سطح دندان است. به عبارتي با شروع سايش شيميايي در دندان، مينا در مناطقي از دندان‌ها از بين رفته و سطح ميناي باقيمانده روي دندان از سطح صاف و صيقلي يك دندان سالم به يك سطح پر از برجستگي و فرورفتگي تبديل مي‌شود.
اين اتفاق در سطح جونده دندان‌ها هم اتفاق مي‌افتد و با شسته شدن مينا از اين نواحي اين لبه‌هاي برنده به سطوحي صاف تبديل مي‌شوند. با پيشرفت سايش، ظاهر دندان‌ها تغيير مي‌كند. عاج دندان رنگي زرد‌تر و تيره‌تر از مينا دارد و درنتيجه دندان‌هايي كه دچار سايش شده‌اند به رنگي تيره‌تر از رنگ‌هاي طبيعي ديده مي‌شوند. نواحي طوق دندان (ناحيه اتصال دندان‌ها به لثه) نيز يكي از ديگر نواحي مستعد براي سايش‌هاي شيميايي هستند. در اين نواحي سايش‌هاي شيميايي به‌صورت ايجاد يك ضايعه« كاسه‌اي شكل» ديده مي‌شوند.
عوامل ايجاد‌كننده سايش‌هاي شيميايي
هر بار كه شما غذايي ترش يا اسيدي مي‌خوريد يا نوشابه و آبميوه‌هاي اسيدي مي‌نوشيد، ميناي دندان شما براي چند لحظه شسته شده، نرم‌تر از قبل مي‌شود و مقداري از مواد معدني خود را از دست مي‌دهد. در همين حال بزاق دهان شما شروع به فعاليت كرده به آهستگي محيط دهان را از حالت اسيدي به حالت خنثي در مي‌آورد و ميناي دندان فرصت خواهد يافت تا مواد معدني از دست رفته خود را دوباره بازسازي كند.
اگر محيط دهان مرتب به حالت اسيدي دربيايد؛ يعني شما يكي از افرادي باشيد كه به‌طور دائم از خوراكي‌هاي اسيدي استفاده مي‌كنيد، بزاق دهان و ميناي دندان شما فرصتي براي ايجاد تعادل و بهبود وضعيت مواد معدني از دست رفته نخواهند يافت. به عبارتي ذرات كوچك از ميناي دندان به مرور زمان شسته مي‌شود و با گذشت زمان لايه‌اي از ميناي دندان از بين خواهد رفت.
ميزان اسيدي بودن مواد را با عاملي به‌نامPH، مشخص مي‌كنند. كم شدنPH و رفتن اين عدد به سمت صفر نشان دهنده بالارفتن ميزان اسيديته آن ماده است. در جدول، مقدار اسيديته گروهي از مواد اسيدي نشان داده شده است.
اسيديته مواد يادشده در اين جدول بالاست و افرادي كه به‌صورت عادتي از يك يا چند نوع از اين مواد استفاده مي‌كنند، در معرض خطر سايش شيميايي هستند. طبق اطلاعات موجود در جدول، نوشابه‌هاي گازدار بعد از سركه و آبليمو، در گروه مواد بسيار اسيدي قرار مي‌گيرند.
جداي از مواد خارجي كه با ورود به دهان و ايجاد خاصيت اسيدي، باعث سايش شيميايي دندان‌ها مي‌شوند، عواملي نيز ممكن است به‌صورت داخلي دندان‌ها را تحت سايش شيميايي قرار دهند. تمام بيماري‌هايي كه به بازگشت اسيد از معده به مري و سپس به دهان منجر شوند، مي‌توانند سايش شيميايي دندان‌ها را ايجاد كنند.
«ريفلاكس مري-معده» يكي از اين بيماري‌هاست كه مبتلايان به آن در اصطلاح ترش مي‌كنند يا سوزش سر دل دارند و به عبارتي اسيد از معده به مري و در موارد شديد به دهان باز مي‌گردد: تكرار و عدم‌درمان اين بيماري موجب تماس مداوم اسيد معده با دندان‌ها شده و سايش شيميايي آنها را موجب مي‌شود.
استفراغ‌هاي مداوم و كلر كه دائماً اسيد معده را به دهان برمي‌گرداند از ديگر عوامل ايجاد‌كننده سايش‌هاي شيميايي دندان است. افرادي كه به بي‌اشتهايي عصبي دچار هستند، از اين گروه‌اند. آنها معمولاً پس از صرف غذا به استفراغ دچار مي‌شوند. اين عوامل به‌عنوان زمينه‌هاي خطر ساز براي ايجاد سايش‌هاي شيميايي دندان‌ها شناخته شده اند:
- مصرف مداوم آب مركبات( بيش از 2وعده در روز)
- مصرف مداوم نوشابه‌هاي گازدار( بيش از 4تا6 وعده در هفته)
- اختلالات بلع و استفراغ‌هاي مكرر
- دندان قروچه
- مصرف نوشابه‌هاي ورزشي و انرژي‌زا( بيش از يك بار در هفته)
- مصرف مرتب سركه
- وجود علائم يا سابقه ريفلاكس معده به مري
راه‌هاي جلوگيري
براي مقابله با سايش‌هاي شيميايي دندان اين نكات را رعايت كنيد:
1 - حتي‌المقدور از ميزان مصرف مواد اسيدي و اسيدزا كم كنيد: مواد اسيدي بايد به سرعت نوشيده شوند و از مصرف جرعه جرعه آن بپرهيزيد. استفاده از ني كمك مي‌كند تا خطر سايش‌هاي شيميايي كمتر شود. همچنين بيماري ريفلاكس خود را با كمك پزشك درمان كنيد.
2 - مكانيسم دفاعي دهان خود را تقويت كنيد: بزاق دهانتان را افزايش دهيد. بزاق به خنثي كردن محيط دهان كمك مي‌كند. هرچه مقدار بزاق بيشتر باشد، محيط دهان زودتر به حالت خنثي برمي‌گردد. بزاق مملو از كلسيم و فسفر است. اين مواد باعث مي‌شوند كه ميناي دندان مستحكم و قوي باقي بماند. مي‌توان به كمك آب نبات‌ها و آدامس‌هاي بدون شكر، بزاق دهان را تحريك به ترشح كرد.
3 - به كمك « فلورايد» استحكام و مقاومت دندان‌هاي‌تان را بالا ببريد: روزانه از محلول دهانشويه فلورايد استفاده كنيد. از فلورايدتراپي‌هاي حرفه‌اي در مطب دندانپزشكي لااقل 2 بار در سال براي استحكام دندان‌هاي‌تان بهره ببريد.
4 - محيط دهانتان را خنثي كنيد: اگر احساس مي‌كنيد سوزش سردل داريد يا ترش مي‌كنيد، مي‌توانيد از قرص‌هاي بدون نسخه‌اي كه براي رفع اين مشكل وجود دارند استفاده كنيد تا از ورود اسيد معده به دهانتان جلوگيري كنيد. بعد از مصرف خوراكي‌هاي اسيدي، تكه‌اي پنير بجويد و آن را براي چند لحظه در دهانتان نگه داريد. پنير حاوي كلسيم و فسفر فراوان است و به بازسازي مجدد ميناي دندانتان كمك مي‌كند.
5 - عوامل ساينده را كاهش دهيد: از مسواك نرم استفاده كنيد و به آرامي مسواك بزنيد. هرگز بلافاصله بعد از مصرف مواد اسيدي مسواك نزنيد. آب كشيدن دهان د راين مواقع بهتر از مسواك زدن دندان‌هاست.
