دایناسورها

دایناسورها بین ۶۵ تا ۲۳۰ میلیون سال پیش بر روی زمین زندگی می کردند.
دایناسورها برخلاف دیگر خزندگان نظیر مارمولکها، پاهای بلند و کشیده ای داشتند که آنها را قادرمی ساخت بدن خود را از سطح زمین بالا نگه دارند. آنها به سهولت بر روی زمین حرکت می کردند و برخی نبز به خوبی می دویدند. دایناسورها گونه های متنوعی از قبیل، گیاه خواران غول پیکر به طول ۲۷ متر (۹۰ پا)و گوشتخواران سریع السیرکه بعضا" کوتاه تر از ۵/۱ متر (۵ پا) بودند را شامل می شدند.
برخی از دایناسورهای گیاه خوار، دارای دندانهایی برای جویدن و خرد کردن غذا به قطعات کوچک جهت بلعیدن و هضم کردن بودند. با این وجود دایناسورهای گیاهخوار غول پیکر نظیر دیپلودوکوس، دندان نداشته در عوض به همراه غذا سنگهایی را نیز می بلعیدند تا در شکم آنها گیاهان را آسیاب کنند.
دیگر مناطقی که گفته می شود روزگاری در آنها دایناسور ها به میزان زیاد زندگی می کردند شامل مصر، مغولستان، آمریکا و آرژانتین می شود. هم اکنون این جزیره به طور روزانه شاهد صدها دانشمندی است که از گوشه و کنار اروپا به آنجا سفر می کنند تا اطلاعات بیشتری را در مورد دایناسور ها دریابند. تا کنون مسئولین موفق شده اند بقایای فراوانی از دنیای ماقبل تاریخ را در این جزیره کشف کنند و به این وسیله نقاط تاریک فراوانی را از گذشته های دور روشن نمایند.
● بزرگترین دایناسور ها
دیرین شناسان در گذشته تصور می کرده اند بزرگ ترین دایناسور گوشتخوار، دایناسور موسوم به تی رکس ویا دایناسورهای گوشتخوار دیگری که تا حدودی از تی رکس بزرگ تر یا کوچک تر بوده اند، می باشند. اما اکنون بر این باورند که جد اعلای همه این دایناسورهای گوشتخوار، دایناسور عظیم الجثه ای بوده که ابعاد بدنش به مراتب بزرگ تر از تی رکس و دیگر دایناسورهای گوشتخوار بوده است.
دایناسور تازه کشف شده که آرواره ای دراز و پشتی قوز کرده دارد اسپینوسوروس ‪ Spinosaurus‬نامگذاری شده است.
بررسی فسیلهای مربوط به این دایناسور نشان می دهد طول بدن این جانور به ‪ ۱۷‬متر بالغ می شده و دستهای آن به مراتب قدرتمندتر و بلندتر از دستهای اخلافش نظیر تی رکس T rex بوده است.
تا ده سال پیش دیرین شناسان بر این باور بودند که تی رکس بزرگ ترین دایناسور گوشتخوار بوده است.از میان ‪ ۳۰‬نمونه فسیل این دایناسور که تاکنون کشف شده بزرگ ترین آن که در موزه تاریخ طبیعی شیکاگو نگاهداری می شود ‪۱۲/۸‬ متر طول دارد و محاسبات نشان می دهد که وزن بدن آن به ‪ ۶/۴‬تن می رسد. این دایناسور در حدود ‪ ۶۷‬میلیون سال قبل می زیسته.
چند سال قبل دیرین شناسان به نمونه ای از یک دایناسور گوشتخوار برخورد کردند که از تی رکس ها بزرگ تر بودند. برای این دایناسورها نام "جیگانتوسوروس" انتخاب شد و بازسازی فسیلهای برجای مانده از این نوع جدید نشان داد که طول قامت آنها به ‪ ۱۳/۷‬متر بالغ می شده است.
این نوع دایناسورها ‪ ۱۰۰‬میلیون سال قبل در آمریکای جنوبی زندگی می کردند.
هم زمان با این نوع دایناسورها دو نوع دایناسور گوشتخوار دیگر در دو قاره دیگر حضور داشتند. دایناسوری که اندکی کوچک تر بود موسوم به کارکارودانتو سوروس در افریقا زندگی می کرد و دایناسور دیگری به نام آکناتوسوروس که در آمریکای شمالی می زیست.
این هر سه دایناسور از اخلاف دایناسوری موسوم به آلوسوروس بوده اند که بین ‪ ۹‬تا ‪ ۱۲‬متر طول داشت و حدود ‪ ۱۵۰‬میلیون سال قبل در آمریکای شمالی زندگی می کرد.
اما اسپینوسوروس جد اعلای همه این دایناسورها به شمار می آید. نخستین نمونه های فسیل این جانور در سال ‪ ۱۹۱۲‬به وسیله یک دیرین شناس آلمانی به نام ارنست استرومر کشف شد. وی نشان داد که این دایناسور پوزه ای دراز و بر روی ستون فقراتش تیغه های بلند استخوانی قرار داشته است. اما همه تحقیقات جامع این پژوهشگر که در موزه مونیخ نگاهداری می شد در هنگام بمباران این شهر به وسیله متفقین در سال ‪ ۱۹۴۴‬به کلی نابود شد.
از آن زمان تاکنون همه آنچه که در مورد دایناسورها کشف شده مربوط به دایناسورهای کوچک تر بوده و در مواردی نیز نمونه های پراکنده ای از استخوانهای اسپینوسوروس نیز به دست آمده است.
اما اکنون بررسی دوباره دو استخوان برجای مانده از اسپینوسوروس مشخص ساخته که نتایجی که در گذشته در مورد این دایناسور به دست آمده بود دقیق بوده است.
اسپینوسوروس همراه با کارکارودانتو سوروس در حدود ‪ ۱۰۰‬میلیون سال قبل در افریقا زندگی می کرده و همانند تی رکس و جیاگونتوسوروس بر روی دو پا حرکت می کرده است. پرندگان کنونی از اخلاف همین دایناسورها هستند. اسپینوسوروس ها دهانی شبیه سوسمارها داشته اند و شکار را با حرکت اره ای دندانهای خود از پا در می آورده اند. شواهد موجود حکایت از آن دارد که این دایناسورها بیشتر از ماهی ها تغذیه می کرده اند و بازوهای این دایناسورها از قدرت کافی برای شکار کردن برخوردار بوده است. این ویژگیها با ویژگیهای تی رکس و جیاگونتوسوروس تفاوت دارد.
دستهای این دو دایناسور کوچک بود. دندانهای تی رکس نیز به جای حرکت اره مانند به صورت پتک وار و پرسی شکار را بین دندان و فک خرد می کرده است.
جیاگونتو سوروسها دارای جمجمه کشیده تری بوده اند و دندانه های تیغه مانند آنها گوشت شکار را قطعه قطعه می کرده است.

علل انقراض دایناسورها

بر خلاف آنچه تا کنون تصور می رفته است ,عامل اصلی انقراض دایناسورها و هم عصرانشان شهاب سنگ معروف "چیکسولوب"* نمی باشد. به اعتقاد برخی فسیل شناسان اصابت شهاب سنگهای متعددبه زمین, آتشفشانهای مهیب و پرقدرت شبه قاره هند و نهایتا تغییرات آب و هوایی در پایان دوره" کریتاسیوس" همگی در نابودی دایناسورها نقش داشتند.

بیش از 65 میلیون سال پیش دراواخر دوره کریتاسیوس ,شهاب سنگ عظیم الجثه ای به قطر 10 کیلومتر به زمین اصابت کرد.در اثر این اصابت حفره ای عظیم در دل زمین ایجاد شد که با استفاده از ابزارهای زمین شناسی وجود آن در یک کیلومتری زیر سطح زمین کشف شد .مکان این اصابت یاکوتان در پنینسولا واقع در مکزیکو بود .

هنگامی که چیکسولوب به زمین اصابت کرد شوک عظیمی ناشی از انتقال انرژی به زمین بوجود آورد با این اتفاق 5.0×1023 ژول انرژی تقریبا برابر با 100000 گیگا تن تی ان تی انرژی آزاد شد .این مساله یک سونامی عظیم در همه جهات به وجود آورد که به خصوص جزایر کارائیب را به شدت در هم نوردید همچنین موجب بروز زمستان هسته ای شد که زمین را بر ای سالها با ابر غلیظی پوشاند.

در اینجا بود که در دهه هفتاد میلادی نظریه انقراض دایناسورها توسط این شهاب سنگ از سوی فیزیکدانی به نام لوئیس آلوارز و پسرش والتر که یک زمین شناس بود مطرح شد .این نظریه به طورگسترده ای از سوی جوامع علمی با استقبال روبرو شد و مورد پذیرش قرار گرفت.بر اساس این نظریه ایریدیوم تا پیش از اصابت چیکسولوب در زمین وجود نداشته است و توسط این شهاب سنگ به زمین آورده شده است.

هنگامی که چیکسولوب به زمین اصابت کرد شوک عظیمی ناشی از انتقال انرژی به زمین بوجود آورد با این اتفاق 5.0×1023 ژول انرژی تقریبا برابر با 100000 گیگا تن تی ان تی انرژی آزاد شد .این مساله یک سونامی عظیم در همه جهات به وجود آورد که به خصوص جزایر کارائیب را به شدت در هم نوردید همچنین موجب بروز زمستان هسته ای شد که زمین را بر ای سالها با ابر غلیظی پوشاند.

در اینجا بود که در دهه هفتاد میلادی نظریه انقراض دایناسورها توسط این شهاب سنگ از سوی فیزیکدانی به نام لوئیس آلوارز و پسرش والتر که یک زمین شناس بود مطرح شد .این نظریه به طورگسترده ای از سوی جوامع علمی با استقبال روبرو شد و مورد پذیرش قرار گرفت.بر اساس این نظریه ایریدیوم تا پیش از اصابت چیکسولوب در زمین وجود نداشته است و توسط این شهاب سنگ به زمین آورده شده است.

هنگامی که چیکسولوب به زمین اصابت کرد شوک عظیمی ناشی از انتقال انرژی به زمین بوجود آورد با این اتفاق 5.0×1023 ژول انرژی تقریبا برابر با 100000 گیگا تن تی ان تی انرژی آزاد شد .این مساله یک سونامی عظیم در همه جهات به وجود آورد که به خصوص جزایر کارائیب را به شدت در هم نوردید همچنین موجب بروز زمستان هسته ای شد که زمین را بر ای سالها با ابر غلیظی پوشاند.

در اینجا بود که در دهه هفتاد میلادی نظریه انقراض دایناسورها توسط این شهاب سنگ از سوی فیزیکدانی به نام لوئیس آلوارز و پسرش والتر که یک زمین شناس بود مطرح شد .این نظریه به طورگسترده ای از سوی جوامع علمی با استقبال روبرو شد و مورد پذیرش قرار گرفت.بر اساس این نظریه ایریدیوم تا پیش از اصابت چیکسولوب در زمین وجود نداشته است و توسط این شهاب سنگ به زمین آورده شده است.

اما تحقیقاتی که به تازگی صورت گرفته است و با نمونه برداری از رسوبات اعماق دریا در محل اصابت چیکسولوب و نیز در تگزاس در طول رودخانه "برازوس" و از صخره های عظیم الجثه در شمال مکزیکو نشان می دهد که چیکسولوب به تنهایی نمی تواند عامل انقراض دایناسورها در کره زمین باشد چراکه اصابت این شهاب سنگ 300000 سال پیش از نابودی کامل حیات به زمین رخ داد که پس از آن بسیاری از گونه های جانداران دریایی سالهابه حیات خود ادامه می دادند.

بر اساس این تحقیقات حفره به جا مانده ازاین شهاب سنگ تنها یکی از هزاران آثار باقیمانده از انواع مشابه خود بر روی کره زمین است و شاید چیکسولوب کوچکترین و جز اولین سری از شهاب سنگهایی باشد که حیات برروی کره زمین را برای بیش از 50000از بین برد.

در تمامی مکانهای بالا محققین میکرو فسیلهای موجود را مورد بررسی قرار دادند اما هیچ گونه تاثیرات زیست محیطی که منجر به پدیده انقراض شود رانیافتند .بعبارتی هیچگونه رابطه ای بین انقراض و اصابت چیکسولوب به زمین وجود ندارد.

در نهایت بزرگترین و آخرین ضربه نامشخص در 65.5 میلیون سال رخ داد و این فاجعه دو سوم از انواع گونه های گیاهی و جانوری را به ورطه نابودی و انقراض کشاند. در واقع آن ضربه بود که باعث شد تا فلز ایریدیوم به کره زمین آورده شود و اکنون در همه سنگها و صخره ها در همه جای دنیا دیده شود. این خود از نشانه های آن ضربه کاری است که منجر به نابودی عصر خزندگان گردید.

در تمامی مکانهای بالا محققین میکرو فسیلهای موجود را مورد بررسی قرار دادند اما هیچ گونه تاثیرات زیست محیطی که منجر به پدیده انقراض شود رانیافتند .بعبارتی هیچگونه رابطه ای بین انقراض و اصابت چیکسولوب به زمین وجود ندارد.

در نهایت بزرگترین و آخرین ضربه نامشخص در 65.5 میلیون سال رخ داد و این فاجعه دو سوم از انواع گونه های گیاهی و جانوری را به ورطه نابودی و انقراض کشاند. در واقع آن ضربه بود که باعث شد تا فلز ایریدیوم به کره زمین آورده شود و اکنون در همه سنگها و صخره ها در همه جای دنیا دیده شود. این خود از نشانه های آن ضربه کاری است که منجر به نابودی عصر خزندگان گردید.

به این ترتیب با کشف حلقه ها ی گمشده داستان واقعی انقراض دایناسور ها این داستان را می توان این گونه ادامه داد و به پایان بردکه چیکسولوب علی رغم شدت و قدرت اصابت همراه با فعالیتهای آتشفشانی بلند مدت و شدید در شبه قاره هند که طغیانهای بازالتی به همراه داشت مقادیر بسیا رانبوهی از گازهای گلخانه ای را به اتمسفر زمین متصاعد کرد در طی یک دوره بیش از یک میلیون سال با تغییرات جوی گونه های جانوری را به پرتگاه نیستی سوق داد و در نهایت با سقوط دومین شهاب سنگ عظیم الجثه همه چیز به پایان رسید.

اما این داستان با یک سوال به پایان می رسد و آن این است که رد پای آخرین شهاب سنگ عظیم الجثه را در کدام نقطه این کره خاکی باید جستجو کرد؟

کشف سنگواره دایناسور شناگر صد میلیون ساله در شمال مشهد

در پی کشف بخش‌هایی از فسیل یک دایناسور شناگر در ارتفاعات نزدیک کلات در شمال مشهد، پژوهشگر این طرح آن را یکی از شواهد وجود دریای باستانی تتیس در این منطقه عنوان و از ادامه کاوش‌ها برای کشف سنگواره‌های احتمالی دیگر در منطقه خبر داد.
عبدالمجید موسوی نیا، عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با بیان این مطلب افزود: در مطالعات میدانی مربوط به رساله دکتری با راهنمایی دکتر علی اصغر آریایی، استاد زمین شناسی در ارتفاعات شمال مشهد به مطالعه آمونیت‌ها به عنوان جانوران دریایی منقرض شده‌ پرداختیم که به ویژه در مزوزوئیک سن دقیق ردیفهای رسوبی را تعیین می‌کنند. وی گفت: در این منطقه، قسمتی از اسکلت شامل مهره‌ای از بدن و استخوان باله دایناسوری را کشف کردیم که به کمک آمونیت‌های اطراف آن، موفق به تعیین سن دایناسور که مربوط به اشکوب آلبین (یکصد میلیون سال پیش) است، شدیم. این دایناسور در محدوده زمانی وسیعی زندگی می‌کرده و حتی در ژوراسیک هم بوده است.

کشف سنگواره دایناسور شناگر صد میلیون ساله در شمال مشهد

در پی کشف بخش‌هایی از فسیل یک دایناسور شناگر در ارتفاعات نزدیک کلات در شمال مشهد، پژوهشگر این طرح آن را یکی از شواهد وجود دریای باستانی تتیس در این منطقه عنوان و از ادامه کاوش‌ها برای کشف سنگواره‌های احتمالی دیگر در منطقه خبر داد.
عبدالمجید موسوی نیا، عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار «پژوهشی» خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با بیان این مطلب افزود: در مطالعات میدانی مربوط به رساله دکتری با راهنمایی دکتر علی اصغر آریایی، استاد زمین شناسی در ارتفاعات شمال مشهد به مطالعه آمونیت‌ها به عنوان جانوران دریایی منقرض شده‌ پرداختیم که به ویژه در مزوزوئیک سن دقیق ردیفهای رسوبی را تعیین می‌کنند. وی گفت: در این منطقه، قسمتی از اسکلت شامل مهره‌ای از بدن و استخوان باله دایناسوری را کشف کردیم که به کمک آمونیت‌های اطراف آن، موفق به تعیین سن دایناسور که مربوط به اشکوب آلبین (یکصد میلیون سال پیش) است، شدیم. این دایناسور در محدوده زمانی وسیعی زندگی می‌کرده و حتی در ژوراسیک هم بوده است.

موسوی نیا خاطرنشان کرد: تعیین جنس دایناسور در ایران ممکن نبود و با توجه به این که متخصص در این زمینه در کشورنیست و این، اولین باری بود که چنین قطعاتی از دایناسور پیدا می‌شد، شناسایی آن کار مشکلی بود، اما با راهنمایی دکتر سید امامی، ‌استاد دانشگاه تهران، نمونه‌ها را به دانشگاه مونیخ فرستادیم. البته این نمونه حدود دو سال پیش پیدا شد، اما نمی‌توانستیم آن را اعلام کنیم؛ چون نوع، جنس و سن آن به‌طور دقیق مشخص نشده بود. وی ابراز عقیده کرد: در سالهای گذشته نیز، گزارش‌هایی از اثر پای دایناسور در برخی مناطق ایران اعلام شده بود، اما اولین مورد از اسکلت دایناسور گزارش شده است.

عمق و محیط‌های باتلاقی زندگی می‌کردند و دارای گردنی بلند بوده و شش داشته‌اند.‌ البته پروفسور سید امامی نیز حدود 30 سال قبل، دندانی از این گونه دایناسور را در فلات مرکزی ایران پیدا کرده بود. وی تاکید کرد: وزن این دایناسورها حدود یک تن و در مواردی که اسکلت سالم آنها کشف شده 5/2 تا 3 متر طول داشته و از انواع آمونیتها، ماهی و سایر مهره داران تغذیه می‌کرده‌اند.
موسوی نیا در پایان به ایسنا گفت: این فسیل در رسوبات تحتانی‌ترین زون اشکوب آلبین فوقانی شناسایی شده و مشاهده این گونه می‌تواند به علت وجود دریای قدیمی تتیس در این منطقه بوده باشد و تحقیقات برای یافتن بخشهای دیگر فسیل یا دیگر آثار ادامه دارد اما هنوز علت یافته نشدن چنین فسیل‌هایی در کشور مشخص نشده است، زیرا در دیگر کشورها نیز فسیل دایناسورها در مناطق مرطوب و شرایط یکسانی نظیر بخشهای مرطوب ایران کشف می‌شوند.
منبع: ایسنا

عمق و محیط‌های باتلاقی زندگی می‌کردند و دارای گردنی بلند بوده و شش داشته‌اند.‌ البته پروفسور سید امامی نیز حدود 30 سال قبل، دندانی از این گونه دایناسور را در فلات مرکزی ایران پیدا کرده بود. وی تاکید کرد: وزن این دایناسورها حدود یک تن و در مواردی که اسکلت سالم آنها کشف شده 5/2 تا 3 متر طول داشته و از انواع آمونیتها، ماهی و سایر مهره داران تغذیه می‌کرده‌اند.
موسوی نیا در پایان به ایسنا گفت: این فسیل در رسوبات تحتانی‌ترین زون اشکوب آلبین فوقانی شناسایی شده و مشاهده این گونه می‌تواند به علت وجود دریای قدیمی تتیس در این منطقه بوده باشد و تحقیقات برای یافتن بخشهای دیگر فسیل یا دیگر آثار ادامه دارد اما هنوز علت یافته نشدن چنین فسیل‌هایی در کشور مشخص نشده است، زیرا در دیگر کشورها نیز فسیل دایناسورها در مناطق مرطوب و شرایط یکسانی نظیر بخشهای مرطوب ایران کشف می‌شوند.
منبع: ایسنا

تيرانازاروس ركس / Tyrannosaurus

تيرانازاروس ركس ( شاه مارمولك خونخوار) ، از معروف ترين انواع دايناسورها است . اين دايناسور حدود 90 تا 67 ميليون سال قبل مي زيسته است. اندازه او در حال ايستاده به بلندي 4 تا 6 متر و بطول 12 متر و به وزن 5 تن ( 5000 كيلوگرم ) بوده است . طول جمجمه اين جانور 5/1 متر بوده و داراي دست هاي بسيار كوتاه (1 متر) كه به دو انگشت ختم مي شده است . دهان اين دايناسور داراي آرواره 2/1 متري پر از دندان هاي وحشتناك و تيز به طول 15 تا 35 سانتيمتر بوده كه مثل خنجري كوچك عمل مي كرده است و مي توانسته در هر گاز 230 كيلوگرم گوشت را از بدن شكار خود جدا كند
تی-رکس مخوف بدون شک معروف ترين دايناسور جهان است. اما اين درنده شش تنی و 14 متری نسبت به ساير انواع دايناسورها خيلی دير پا به عرصه حيات گذاشت.

سر و کله تی-رکس تقريبا 70 ميليون سال قبل، کوتاه زمانی پيش از آنکه برخورد يک شهاب سنگ عظيم تمامی خزندگان عظيم الجثه را محو و نابود کند، در زمين پيدا شد.تاکنون پرسش های زيادی درباره اصل و نسب واقعی تی-رکس وجود داشته است. اما گويی گوانلانگ ووچای پاسخ هايی در اين مورد به دست می دهد.
دیرین شناسان تا چندین سال تصور میکردند تی. رکس ها (تیرانوزوروس رکس) که در مناطقی که امروز کانادا و آمریکا در آن هست، زندگی میکرده اند، سلطان گوشتخواران بوده اند. اما کشف جایگانوتوزوروس (Giganotosaurus) در آمریکای جنوبی، تی رکس را از نظر جثه در مقام پایین تری قرار داد. ( تی رکسها احتمالا با هوشتر بوده اند زیرا مغزشان حدود 50 درصد بزرگتر از جایگانتو ها بوده است.)
ديرينه شناسان آمريكايى نشان داده اند كه تى ركس جثه عظيم خود را طى فرايند رشد جهشى و طى زمان اندك ۴ سال به دست مى آورده است. اين دانشمندان با مطالعه مقاطع استخوان اين موجودات و شمارش حلقه هاى رشد سالانه با تخمين سن ۲۰ نمونه فسيلى از تى ركس نشان داده اند كه اين موجودات با افزودن روزانه ۲ كيلوگرم به وزن خود در بين سنين ۱۴ تا ۱۸ سالگى پيش از ورود به كهنسالى جثه تنومند خود را تكميل مى كرده اند. البته تيرانوسوروس ها هر چند سريع رشد مى كرده اند ولى برخلاف خزندگان امروزى عمر طولانى نداشته اند چرا كه براساس اين مطالعات كهنسال ترين فرد اين خانواده كه نمونه معروف به سو (Sue) است تنها ۲۸ سال زندگى كرده است.
اينکه چگونه اين دايناسورهای خوفناک در نهايت بر خشکی ها حاکم شدند سوالی است که کارشناسان به کشف آن اميد بسته اند.