چگونه سن سگ را تشخیص دهیم؟
همواره یکی از مشکلات در مورد سگهایی که اطلاعات دقیقی از تاریخ تولد و یا سن آنها نداریم تعیین سن برای آنان می باشد. به خصوص در مورد توله سگها که از نظر واکسیناسیون و دیگر موارد درمانی باید مورد ارزیابی قرار گیرند. مقوله تعیین سن بر اساس دندان ها در دسترس ترین روشی است که ما را در تعیین حدودی سن سگها یاری می کند البته دقت این شیوه با افزایش سن سگها . کاهش پیدا می کند. البته باز لازم به ذکر است که دقت این روش تابع بسیاری موارد اختصاصی و محیطی می باشد که در ادامه مقاله در مورد آن توضیح داده شده است. تجربیات شخصی اینجانب به خوبی نشان داده که استفاده از این روش در تعیین سن بسیار مناسب می باشد .
البته احتیاط را هیچگاه فراموش نکنیم. زیرا که تعیین سن یک سگ بالغ روتوایلر به قیمت از دست دادن دستمان اصلا ارزش ندارد.
یکی از راه های تعیین سن سگ استفاده از زمان رویش دندانهای شیری و دائمی و تغییرات ایجاد شده در آنها می باشد. معمولا بیشتر، دندانهای پیشین و تغییرات آنها ملاک تعیین سن بخصوص در سنین بالا برای سگها می باشد
سگها هم مانند بسیاری دیگر از حیوانات Diphydont هستند ، یعنی رشد دندانهایشان در دو مرحله صورت می گیرد ابتدا دندانهای شیری و سپس دندانهای دائمی.
در سگ دندانها به 4 نوع تقسیم بندی می شوند :
1. دندانهای پیش Incisors
2. دندانهای نیش Canines
3. دندانهای پیش آسیا Pre Molars
4. دندانهای آسیا Molars
سلامت عمومی، نوع تغذیه، جنس، نژاد و حتی فصلی که توله در آن متولد شده است برروی سرعت دندان درآوری و رشد آنها تاثیر دارد. در ماده ها نسبت به نرها دندانها سریعتر ظاهر می گردند، همینطور در توله های متولد تابستان دندان درآوری سریعتر از توله های متولد زمستان است.
فاکتورهای دیگر نیز تاثیر گذار هستند از جمله اینکه دندانهای نژادهای بزرگ سریعتر از نژادهای کوچک ظاهر می شود. گاهی در نژادهای کوچک دندانهای شیری تا زمان رشد دندانهای دائمی باقی می ماند و حتی برای اینکه جلوی رشد دندانهای دائمی را نگیرند باید توسط دامپزشک برداشته شوند.
توله سگ بدون دندان متولد شده، در سه هفته اول هیچ دندانی ندارد و سپس در 3-4 هفتگی دندانهای شیری شروع به بیرون آمدن می کنند. ابتدا دندانهای نیش و بلافاصله دندانهای پیش که ابتدا در فک بالا و سپس فک پایین ظاهر می شوند. در حدود هفته 6 توله سگ در هر نیم آرواره، 3 دندان پیش، 1 دندان نیش و 3 دندان پیش آسیا دارد.
بنابر این فرمول دندانی توله سگ به شرح زیر می باشد.
I 3/3 C 1/1 P 3/3 ) 2 = 28)
دندان های نیم فک بالا و دندان های نیم فک پایین
سنی که دندانهای دائمی جایگزین می گردند بر اساس نژاد متغیر است. در نژادهای بزرگ این جایگزینی زودتر صورت می پذیرد. جایگزینی دندانهای پیش در 5/3 تا 4 ماهگی شروع می شود و در 5 ماهگی کامل می شود اگرچه هنوز رشد دندانهای پیش کناری کامل نشده است.
دندانهای نیش در 5 تا 6 ماهگی جایگزین میشوند و در این سن دندانهای شیری و دائمی نیش با هم حضور دارند. سگی که هر دو دندان نیش شیری و دائمی را همزمان داشته باشد در سن 6-7 ماهگی است. تا 6 ماهگی دندانهای پیش دائمی کامل شده و کاملا فرم گرفته اند. در این سن دندانها کاملا سفید هستند و اثراتی از سایش و جرم گرفتگی در آنها دیده نمی شود
معمولا زمان بیرون آمدن دندانها در 2 فک یکسان است. دندانهای سگ در 8 ماهگی کامل می شود. با رشد دندانهای دائمی، خونرسانی به دندانهای شیری کاهش یافته و پس از مدتی می افتند. در فک پایین دندانهای نیش دائمی در سمت داخل دندانهای نیش شیری در می آیند ما در فک بالا در جلوی دندانهای شیری در می آیند. دندانهای پیش دائمی هم در پشت دندانهای پیش شیری در می آیند.
فرمول دندانهای دائمی در سگ به صورت زیر می باشد :
I 3/3 C 1/1 P 4/4 M 2/3)2 =42)
دندانهای نیم فک بالا و
دندانهای نیم فک پایین
بعد از سن یکسالگی، طریقه جویدن غذا، سلامت دهان و دندان و ساختار دهانی تخمین سن سگ را مشکل می سازد. با اینحال به صورت حدودی بر طبق میزان سایش دندانها همچنان می توان سن سگ را تخمین زد.این روش در نژادهای بزرگ تا حدود 90% دقیق است اما سایش دندان در نژادهای کوچک و در سگهایی که فک آنها مقابل هم قرار نمی گیرد اغلب اشتباه می شود.
در 6 ماهگی سایش دندانهای پیش مرکزی فک پایین شروع شده و در 18 ماهگی کامل می گردد، از 5/1 سالگی تا 2 سالگی سایش دندانهای پیش میانی فک پایین شروع شده و در 5/2 سالگی کامل می شود.
بین 5/2 تا 3 سالگی سایش نوک دندانهای پیش مرکزی فک بالا شروع شده و در 5/3 سالگی کامل می گردد.
در 5/3 تا 4 سالگی سایش نوک دندانهای پیش میانی فک بالا شروع شده و در 5/4 سالگی کامل می گردد.
بین 5/4 تا 5 سالگی نوک دندانهای پیش کناری فک پایین شروع به سایش می کند و در 5/5 سالگی کامل می شود. حدودا در این سن نیش ها هم علائمی از سایش را نشان می دهند.
در 6 سالگی گوشه های اصلی دندانهای پیش کناری فک بالایی سائیده می شوند اما این دندانها به نظم بقیه دندانها سائیده نمی شوند، چون بخوبی و به طور کامل روی هم قرار نمی گیرند.
در 7 سالگی پیشهای مرکزی فک پایین یک حالت بادامی پیدا می کنند چون از سمت فوقانی به سمت ریشه شرسالگی دندانهای پیش مرکزی می افتند و بعد هم دندانهای پیش مرکزی بالایی . بقیه دندانهای پیش بین 12 تا 16 سالگی و دندانهای نیش بین 16 تا 20 سالگی می افتند.
این الگوی تعیین سن در شرایطی در نظر گرفته شده است که دندانهای پیش در سایش کاملا روی هم قرار بگیرندو در واقع دندانهای پیش پایینی کمی عقبتر از دندانهای پیش بالایی قرار بگیرند. اگر فکها طوری باشند که دندانها با هم تماس پیدا نکنند یا پیشهای پایینی جلوتر قرار گیرند علائم سایش متفاوت خواهد بود. بنابراین سایش دندانها در نزادهایی مثل کوی(Coli) داشهوند(Dachshund) که فک پایینشان کوتاه است و در نژادهایی مثل باکسر (Boxer) ، بولداگ (Bulldog) و پکینز (Pekingese) که از نظر زنتیکی فک بالای کوتاهتری داند متفاوت خواهد بود.
تغییرات کلی دندانها در سگ ها به شرح زیر است:
تغییرات ایجاد شده در دندانها
سن سگ
شروع بیرون آمدن دندانهای شیری
3- 4 هفتگی
کامل شدن دندانهای شیری (3پیش،1نیش و 3 پیش آسیا در هر نیم آرواره)
6 هفتگی
جایگزینی دندانهای دائمی پیش
5/3 – 5 ماهگی
جایگزینی دندانهای دائمی نیش
5 – 6 ماهگی
وجود هر دو دندان شیری و دائمی نیش
6 – 7 ماهگی
کامل شدن دندانهای دائمی
8 ماهگی
سایش دندانهای پیش مرکزی فک پایین
6 – 18 ماهگی
شروع سایش دندانهای پیش میانی فک پایین
5/1 – 2 سالگی
کامل شدن سایش دندانهای پیش میانی فک پایین
5/2 سالگی
شروع سایش دندانهای پیش مرکزی فک بالا
5/2 – 3 سالگی
کامل شدن سایش دندانهای پیش مرکزی فک بالا
5/3 سالگی
شروع سایش دندانهای پیش میانی فک بالا
5/3 – 4 سالگی
کامل شدن سایش دندانهای پیش میانی فک بالا
5/4 – 5 سالگی
دندانهای نیش علائمی از سایش را نشان می دهند
5 سالگی
کامل شدن سایش دندانهای پیش کناری فک پایین
5/5 سالگی
سایش دندانهای پیش کناری فک بالا
6 سالگی
دندانهای پیش مرکزی فک پایین حالت شیبدار پیدا می کنند
7 سالگی
دندانهای نیش کند میشوند، مورب قرار گرفته و با جرم پوشیده شده اند
7 – 8 سالگی
دندانهای پیش میانی فک پایین حالت شیبدار پیدا می کنند
8 – 9 سالگی
دندانهای پیش مرکزی فک بالا حالت شیبدار پیدا می کنند
9 – 10 سالگی
دندانهای پیش مرکزی می افتند
10 – 12 سالگی
بقیه دندانهای پیش می افتند
12 – 16 سالگی
دندانهای نیش می افتند
