بهترين زمان تهيه كود سبز

گياه كودي انتخاب شده بايد در زمان گلدهي يا خوشه بستن به زير خاك برده شود. زيرا كه قبل از اين زمان، رشد و نمو قسمت هاي سبزينه اي گياه كافي نبوده و از برگرداندن آن ماده آلي زيادي به خاك اضافه نخواهد شد. كود سبز به منظور تقويت زمين از لحاظ مواد آلي غذايي مورد استفاده قرار مي گيرد كه بدين منظور گياهان، براي مدت زماني معين در مزرعه كاشته شده و بعد از رشد كافي به زمين برگردانده مي شوند.

از گياهان زراعي گوناگون اعم از علوفه اي و بقولات مانند انواع شبدر، عدس، باقلا و ... و همچنين گياهان خودروي مانند ختمي، گل بنفشه، مرغ و حتي بعضي از اجزاي گياهي مانند ساقه و برگ سيب زميني و شلغم مي توان به عنوان كود سبز استفاده كرد.

گياهاني براي تهيه كود سبز مناسب هستند كه:

1- داراي رشد سريعي بوده ومدت كوتاهي زمين زراعي را اشغال كنند.

2- پرشاخ و برگ، شاداب و سرشار از مواد غذايي باشد تا هم با سايه خود مانع سبز شدن بذر علف هاي هرز شوند و هم زير خاك بردن آنها به سادگي انجام گيرد.

3- كم توقع بوده و براي حداكثر رشد خود به كود حيواني يا شيميايي كمتري احتياج داشته باشند.

4- نياز آبي آنها بسيار كم باشد كه اين ويژگي در مناطق گرمسيري و خشك اهميت بيشتري دارد.

- مزاياي استفاده از كودهاي سبز

1- تأمين ماده آلي: يكي از اثرات استفاده از كودهاي سبز تأمين ماده آلي خاك است، به خصوص زماني كه كود حيواني كافي در دسترس نبوده و يا بقاياي گياهي به جا مانده در زمين به حدي نباشد كه بتواند مقدار هوموس خاك را در حد مطلوبي نگاه دارد. پس از برگرداندن كود سبز در خاك، هم قسمت هاي هوايي و هم ريشه هاي آن پوسيده شده و ماده آلي خاك را افزايش مي دهد. كود سبز در زمين هاي سبك (شني) ايجاد چسبندگي مي كند و در زمين هاي سنگين (رسي) خاك را پوك و سبك مي كند.

2- افزايش ازت: كود سبز علاوه بر كربن آلي، مقداري ازت آلي به خاك اضافه مي كند. اين مقدار ازت بر حسب شرايط، ممكن است ناچيز يا قابل توجه باشد. براي مثال چنانچه يك گياه لگومينه (گياهان خانواده بقولات) به خاك برگردانده شود، با توجه به اين كه بيشتر اين گياهان در شرايط مساعد، آمادگي و قدرت جذب و تثبيت ازت آزاد هوا را دارند. احتمال افزايش ذخيره ازت خاك زياد است، حال آن كه با برگرداندن گياهي غير لگومينه به خاك فقط در شكل ازت اوليه اك تغيير حاصل شده (ازت معدني به آلي تبديل مي شود) و در مقدار آن افزايشي به وجود نخواهد آمد.

3- حفاظت خاك: در ماه هايي از سال كه خطر فرسايش خاك وجود دارد، براي آن كه خاك بي حفاظ نباشد، ازيك گياه پوششي استفاده مي شود. اين گياهان در مناطقي كه باران هاي زمستانه زياد است از نشست خاك هاي سنگين و همچنين از فرسايش خاك هاي سبك جلوگيري مي كند. اين گياهان در مناطق بادخيز با پوشاندن خاك،سرعت باد را در سطح كم كرده و خاك را در مقابل كنده شدن حفظ و در جاي خود نگه مي دارد. بهترين نمونه از گياهان پوششي، چاودار زمستانه و يولاف بهاره است.

4- تأمين مواد بيوشيميايي خاك: كود سبز به عنوان ماده غذايي مورد استفاده ميكروارگانيسم هاي خاك قرار مي گيرد و گاز كربنيك، گاز آمونياك، تركيبات نيتراته و بسياري از تركيبات ساده و پيچيده ديگر را توليد كرده و مورد استفاده نباتات زراعي قرار مي دهد.

- روش هاي كشت كودهاي سبز

كودهاي سبز را بر حسب شرايط مختلف مي توان به طور كلي به دو صورت اصلي و في مابين كشت كرد. از جمله مزاياي انتخاب روش صحيح كشت اين است كه هم از فاصله زماني موجود عد از برداشت و كاشت نباتات زراعي استفاده بيشتر شده و هم از خاك و از رطوبتموجود در آن به طور كامل استفاده مي برند و ادوات و ماشين آلات كمتري هم به كار گرفته مي شد.

منظور از كشت اصلي آن است كه، مانند گياهان زراعي، كود سبز هم در فصل معين و به صورت يك زراعت اصلي يا تنها كاشته شود. زمان كشت اصلي مي تواند پاييز و يا در بهار باشد. جز در مورد گياهاني مثل ذرت، ذرت خوشه اي و يا يونجه كه در بهار كشت مي شوند، كشت ديگر كودهاي سبز در پاييز انجام مي گيرد.

قابل ذكر استدر مواردي كهاز كشت يك كود سبز نتيجه مطلوبي به دست نمي آيد، توصيه مي شود كه دو گياه را به صورت مخلوط با هم به عنوان كود سبز كشت كرد. لازم است كه اين دو گياه از نظر خصوصيات زراعي مثل رشد و نمو شاخه، برگ و ريشه و همچنين خصوصيات آب و هوايي و نيازهاي غذايي هماهنگي خاصي با يكديگر داشته باشند. بهترين مثال از كشت مخلوط يولاف و نخودفرنگي و يا چاودار و ماشك است. كشت في مابين در فاصله زماني بين برداشت و كشت دو گياه زراعي متوالي انجام مي گيرد. اگر اين كود سبز بعد از يك گياه صيعي در اواخر تابستان يا اوايل پاييز كشت شده و دوران رشد آن تا زمستان يا حتي بهار سال آينده كه زمين براي زراعت گياه اصلي بعدي آماده مي شود، ادامه يابد به آنها كشت في مابين زمستانه مي گويند. مانند انواع غلات به خصوص جو، چاودار، ماشك گل خوشه اي، چچم ريشك دار، شبدر گل ميخكي و...

اگر كود سبز در فاصله بين برداشت زراعت اصلي پاييزه سال قبل و كاشت زراعت اصلي پاييزه سال بعد كشت شود، به آن كشت في مابين تابستانه مي گويند. (كاشت در اواخر بهار و برداشت در اواخر تابستان يا اوايل پاييز) مانند انواع شبدر، شلغم، چغندر علوفه اي، ذرت خوشه اي و...

- شرايط برگردندن كود سبز به زمين

بهتر است كود سبز را پيش از برگرداندن، غلطك زده و اگر طول ساقه ها بلند است، آنها را درو كرد. در نتيجه ي اين عمل ساقه هاي بلند، روي زمين خوابيدهو زير خاك كردن آنها به وسيله گاوآهن آسانتر صورت مي گيرد. شخم بايد در جهت خط غلطك انجام گيرد زيرا در غير اين صورت گياه كاملاً دفن نشده و مقدار زيادي از آن در مجاورت هوا خشك شده و از بين مي رود.

پس از شخم و دفن كود سبز بايد زمين را نيز غلطك زد تا با مساعد شدن شرايط تهويه زمين، پوسيدن كود تسريع شود. براي بهبود وضع تهويه در مناطق پرآب هم لازم است كه زمين زهكشي شود.

در بعضي مواقع در صورت امكان مي توان كود سبز را در جايي كاشته و پس از برداشت آن را در جاي ديگري به زير خاك برد.

منابع:

1- سالار زيني، علي اكبر – حاصلخيزي خاك

2- صالح راستين، ناهيد – بيولوژي خاك (موجودات خاكزي و نقش آنها در گسترش عناصر)

3- شيباني، حسن – باغباني عمومي

4- كريمي، هادي – زراعت و اطلاح گياهان علوفه اي

5- موسوي، محمود و محمدحسين حيرتي – راهنماي استفاده از كودهاي شيميايي در گياهان زراعي ايران