در سال 1281 ه.ش عده اى از كارشناسان و متخصصان بلژيكى از طرف دولت مركزى ايران به منظور ايجاد يك گمرك مرزى به دزدآب آمدند و با احداث گمرك بر اهميت اين محل افزوده شد در نتيجه روزبروز جمعيت آن افزون مىشد و وسيعتر مىگرديد. با احداث راه آهن كويته - زاهدان در زمان جنگ جهانى اول توسط انگليسىها، تجارت و بازرگانى رونق يافت و عده اى از كسبه براى اين امر در محل دزداب چادر زدند و با احداث چندين ساختمان گلى توسط كاركنان گمرك و تجار زمينه پيدايش شهر آشكار شد و دزداب رو به رشد و ترقى گذاشت.
با حمله قشون رضاخان به بلوچستان در سال 1307 ه.ش، عده اى از نظاميان در دزداب مستقر شدند و فرماندارى اين محل بر عهده آنها بود، تا اينكه چند سال بعد مامورانى از طرف وزارت كشور عهده دار فرماندارى بلوچستان گرديدند. و به پيشنهاد سرتيب امان الله جهانبانى درسال 1314ه.ش دزداب به زاهدان تغيير نام داد.
بلوچستان در اين زمان شامل شهرستانهاى زاهدان، ايرانشهر و سراوان بود و مركز آن شهر زاهدان تعيين گرديد. بعد از چند مدت بلوچستان با سيستان يك فرماندارى كل را تشكيل مىداد و سرانجام به استان سیستان وبلوچستان تبديل شد و زاهدان به عنوان مرکزیت استان انتخاب گردید.
فهرست آثار و ابنيه تاريخى زاهدان
شهر زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان است. چون قدمت اين شهر بيش از چند دهه نيست، داراى آثار تاريخى قابل توجهى نيست و تنها در چندين بناى اين شهر سبك معمارى جلب توجه مىكند. در منطقه لاديز از بخش ميرجاوه اين شهرستان اشيايى سنگى از دوران پارينه سنگى با قدمت 80 تا 100 هزار ساله شناسايى سطحى شدهاند. در دامنه شمالى كوه تفتان در روستاى روپس از توابع دهستان تمين يك غار طبيعى وسيعى وجود دارد كه داراى چندين قبر كهن مىباشد و معروف به هفتاد ملا است.
در شمال غربى زاهدان در روستاى گراغه آثارى بصورت تپه هاى خاك وجود دارد كه نشان مىدهد افرادى در اين محل با استفاده از معادن مس به صنعت ذوب مس و ساختن ظروف مسى اشتغال داشته اند.
آثار باستانى و ابنيه تاريخى شهرستان زاهدان عبارتند از:
محوطه هاى باستانى: محوطه باستانى لاديز - تپه باستانى گَراغِه - بناهاى صخرهاى تَمينْ
قلاع: قلعه گودال روپَسْ
ساير آثار: قبرستان هفتاد ملا روپَسْ - بازارچه سرپوش زاهدان - ساختمانهاى قديمى گمرك - شهربانى سابق و پست بخش ميرجاوه - بناى قديمى دادگسترى زاهدان