سینوزیت
(یکی از شایعترینعفونتهای سیستم تنفس است و درصد قابل توجهی از مراجعات به پزشک بعلت این بیماری است.سینوسها حفرات خالی داخل استخوانهای صورت و پیشانی هستند که عمده نقش آنها سبک نگاهداشتن جمجمه است. برخی معتقدند در کیفیت صدای فرد ( رزونانس صدا ) نیز نقش دارند. مجموعا7 سینوس در جمجمه و صورت وجود دارد. همانطور که در شکل 1 مشخص است 6 سینوس در جلو قراردارند که شامل دو سینوس فرونتال ( پیشانی ) و دو سینوس اتموئید و دو سینوس ماگزیلاری ( صورت ) و یک سینوس در کف استخوان جمجمه در مجاورتغده هیپوفیز قرار دارد که آنرا سینوس اسفنوئید میگویند . سینوسهای پیشانی درست بالایابروها نزدیک به خطی که تیغه میانی بینی را به استخوان پیشانی وصل میکند قرار گرفتهاند. سینوسهای اتموئید در خط فرضی که ادامه ابرو را به بینی وصل میکند ( در مجاورتاپیکانتوس داخلی چشم ) و سینوسهای ماگزیلر در پایین چشم و دوطرف بینی قرار دارند. دررادیوگرافی سینوس چنین نمایی دیده میشود:
برای رویت سینوس اسفنوئید باید از رادیوگرافینیمرخ جمجمه ویا CT scan استفاده شود.
سطح داخلی سینوسها مانند سایر نقاط دستگاهتنفس فوقانی ازمخاط پوشیده شده است. سلولهای مژکدار مخاط بطور مکرر جریانی را از داخلبه خارج ایجاد میکنند که سبب دفع ترشحات و ذرات به دام افتاده توسط رطوبت یا سطح پوشانندهدستگاه تنفس است. تمامی سینوسهای اطراف بینی ( paranasalsinuses ) از طریق مجرایی باریک به بینی باز میشوند. اهمیت این مطلب از این جهتاست که هنگام عفونت دستگاه تنفس فوقانی عوامل بیماریزا از طریق همین مجاری خود را بهسینوس رسانده در آنجا تکثیر میکنند و موجب بروز عفونت سینوس ( سینوزیت ) میشوند. ازطرفی مسدود شدن مجاری سبب محبوس شدن ترشحات سینوس شده محیط بسته ای را ایجاد میکندکه تکثیر باکتریها را تسهیل میکند. پولیپ بینی – انحراف تیغه میانی بینی – رینیت هایآلرژیک که التهابی مداوم در حفره بینی ایجاد میکنند زمینه ساز انسداد مجرای سینوس ودر نتیجه ایجاد سینوزیت هستند. بیماریهایی که به سبب نقص سیستم ایمنی سبب اختلال درحرکتمژکها میشوند از عوامل مستعد کننده سینوزیت به شمار میروند. در بیماران بستری شده دربیمارستان وجود لوله بینی جهت تغدیه بیمار ( NasoGastericTube) سبب انسداد مجاری سینوس شده و عفونت سینوس را تسهیل میکند. گاه عفونتاز ریشه دندان فک فوقانی به کف حفره سینوس ماگزیلا رسیده از طریق مجاورتی سبب ایجادسینوزیت میشود.
تعریف سینوزیت : التهاب یا عفونت مخاط سینوسبعلت تهاجم عوامل بیماریزا نظیر ویروسها یا باکتریها را سینوزیت مینامند. عفونت داخلحفره سینوس ممکن است در حد التهاب مخاطی باقی بماند ویا منجر به تشکیل چرک و تجمع ترشحاتو یا حتی تشکیل آبسه شود. چون از نظر آناتومیک درناژ ( تخلیه ) ترشحات سینوس بطور کاملممکن نیست عموما التهاب سینوسها به سهولت برطرف نشده و در موارد زیادی به سینوزیت مزمنمنجر میشود. بعنوان مثال مجرای درناژ کننده سینوس ماگزیلر از کف سینوس 1 سانتیمتر بالاترقرار گرفته و در حالت ایستاده ترشحات قسمت تحتانی سینوس تخلیه نمیشوند.
بر اساس مدت بیماری میتوان سینوزیت را به3 دسته : حاد – تحت حاد و مزمن طبقه بندی کرد.سینوزیت حاد زمانی کمتر از 2 هفته از شروع اولین علائم را سپری کرده است. از دو هفتهتا دو ماه را سینوزیت تحت حاد و ازمان بیشتر را سینوزیت مزمن مینامند. بر حسب اینکهکدام سینوس درگیر است نیز نامگذاری سینوزیتها متفاوت است مثلا : سینوزیت حاد فرونتال.هرگاه بیش از 5 سینوس از 7 سینوس اطراف بینی درگیر باشند ترم پان سینوزیت (pansinusitis ) بکار برده میشود.
علائم : بسته به حاد یا مزمن بودن علائممتفاوتند.
علائم سینوزیت حاد :
الف) احساس پری – درد یا فشار روی سینوسمبتلا . وارد نمودن فشار با انگشت روی سینوس درگیر با درد نسبتا شدید همراه است ( تندرنس )
ب ) تب . در سینوزیت حاد به عکس سینوزیتمزمن در اکثریت موارد تب وجود دارد. در موارد شدید ممکن است تبهای بالا دیده شود
ج ) ترشح چرکی از بینی یا پشت حلق . ترشحاتعموما غلیظ – تیره به رنگ سبز یا زرد دیده میشوند . ترشح پشت حلق نیز با همین خصوصیاتدیده میشود. ترشح پشت حلق ( PND) عموما توسط پزشک معاینه کننده مشاهده میشودو بیمار آن را به وجود خلط توصیف میکند.
د ) علائم دیگری نیز در سینوزیت حاد وجوددارند که شامل : سردرد – احساس ضعف و بدن درد – کم شدن یا از دست رفتن حس بویایی- گرفتگی بینی - تورم پوست روی ناحیه سینوس که در برخی از مبتلایانوجود دارد یا شدت بیشتری دارد
وجود تورم روی سینوس فرونتال ( Pott's puffy tumor) یا تورم اطراف چشم – برجسته شدن روی سینوسماگزیلا از علائم خطرناک سینوزیت محسوب میشود چون ناشی از تجمع شدید و زیاد چرک درسینوس بوده که توانسته به استخوان اطراف سینوس آسیب برساند . استئومیلیت استخوان احاطهکننده سینوس یا ایجاد آبسه زیر پریوست استخوان گرچه جزء عوارض بیماری محسوب میشوندولی گاه در جریان سیر عفونت سینوزیت حاد نیز دیده میشوند
علائم سینوزیت تحت حاد :
الف ) احساس پری یافشار بصورت خفیف رویسینوس مبتلا که گاه با تندرنس همراه است.
ب ) تب خفیف که در برخی از بیماران دیدهمیشود. عموما شدت تب بالا نیست و کمتر از 38.3 درجه سانتیگراد میباشد
ج ) وجود ترشح از بینی – یکطرفه یا دوطرفهکه عموما چرکی است ( به رنگ سبز یا زرد مشاهده میشود )
د ) علائم دیگر نظیر سردرد در برخی از بیماراندیده میشود. درد منتشر بدن همگانی نیست. در اکثر بیماران اختلال حس بویایی دیده میشود.گرفتگی بینی وجود دارد و تورم نسج نرم روی بینی دیده نمیشود. مگر آنکه جزء عوارض سینوزیتحاد باشد و استئومیلیت مزمن و تجمع چرک زیر پریوست استخوان ادامه سینوزیت حاد باشد.
علائم سینوزیت مزمن
علائم عموما گمراه کننده است. هم برای پزشکو هم برای بیمار. علائمی چون ترشح چرکی از بینی و ترشح مداوم یا منقطع پشت حلق در اکثربیماران دیده میشود ولی تب – درد روی سینوس یا تندرنس یا سردردعموما وجود ندارد. سردردعلامتی است که اکثرا به وجود سینوزیت نسبت داده میشود بخصوص اگر در منطقه پیشانی باشدو بیمار سابقه ای از وجود سینوزیت را در قبل داشته باشد. باید توجه داشت که سردردعللبسیار متنوعی دارد و از طرفی ممکن است سینوزیت تنها عامل سردرد باشد ولی عموما ارتباط دادن سردرد با سینوزیت مزمن درست نیست.در مواردیکه سینوزیت تحت حاد دچار عود مجدد میشود یا فردی که قبلا سینوزیت داشته مجددابعلت عفونت تنفسی دچار سینوزیت حاد میشود سردرد وجود دارد ولی با علائم دیگر که مشخصهسینوزیت حاد است دیده میشود: نظیر تب – ترشح چرکی فراوان از بینی یا پشت حلق و دردبدن و غیره.. که تشخیص همان سینوزیت حاد یا عود سینوزیت مزمن خواهد بود . در سینوزیتمزمن التهابی یکنواخت و ملایم در سینوس وجود دارد که بعلت دفع مداوم ترشحات عموما احساس پری یا درد در ناحیه مبتلاایجاد نمیکند. شاید بتوان تنها علائم سینوزیت مزمن را ترشح از بینی یا پشت حلق و ازدست رفتن حس بویایی دانست. این بیماری در بررسی بیمار جهت تعیین علت سردرد یا بعلتبررسی علت وجود خلط پشت حلق با رادیوگرافی یا CT scan تشخیص داده میشود. سینوزیت مزمن همیشه بعداز ابتلا به سینوزیت حاد و تحت حاد بوجود می آید. دو علت را میتوان برای ایجاد آن فرضکرد : 1 ) عدم درمان یا درمان ناکافی آنتی باکتریال در اپیزود اول سینوزیت 2) علل آناتومیک یا پاتولوژیکی که سبب انسدادمجاری سینوس شده باعث شده تخلیه ترشحات ازسینوس بطور کامل انجام نشده و یا درمان نتوانسته باشد تاثیر کامل در ریشه کنی عفونتداخل سینوس داشته باشد. مهم اینکه اکثر مولفین معتقدند سینوزیت مزمن درمان قطعی ندارد.علت را میتوان همان عوامل پاتوژنز فرض کرد که نتوانسته سبب ریشه کن شدن میکروب از حفرهسینوس شود. لذا اکثر متخصصین گوش وحلق و بینی مداخله جراحی نظیر آندوسکوپی سینوس –سینوپلاستی را برای درمان پیشنهاد میکنند . گاه درمان آنتی بیوتیک مناسب با طول دورهکافی امکان حذف باکتری از سینوس را مهیا میسازد. لذا پیشنهاد من برای درمان سینوزیتمزمن: ابتدا اعمال درمان آنتی بیوتیک مناسب بمدت 14 الی 21 روز است و در صورتیکه علائمباقی ماند یا پس از بهبودی مجددا ایجاد شد مداخله جراحی انجام شود.
عوامل بیماریزا :
Streptococcus pneumonia و Haemophilus infuenzae از شایعترین عوامل ایجاد سینوزیت محسوبشده بطور جمعی بیش از نیمی از علل سینوزیت را شامل میشوند. از عوامل دیگر میتوان : Moraxella catarrhalis و staphylococcus aureus و streptococcus pyogenes ( group A ) و در مراحل بعدی باسیلهای گرم منفی نظیرگونه های سودوموناس – بی هوازیها و در 10٪ تا 20٪ موارد ویروسها عامل ایجاد سینوزیتهستند . در سینوزیت مزمن باسیلهای بی هوازی نظیر گونه های Bacteroides بیش از پنجاه درصد از عوامل بیماریزا راتشکیل میدهد. در بیماران دیابتیک احتمال وجود عفونت با قارچها مثل : Mucor , Aspergillus , pseudoallescheria boydii وجود دارد که بالقوه میتوانند عفونتهایخطیر و تهدید کننده حیات را در بیمار ایجاد کنند. از دیگر عوامل شایع میتوان :ویروسهابخصوص RSV – Parainfluenza و میکروبهای آتیپیک نظیر مایکوپلاسما نومونیهو یا کلامیدیا نومونیه را نام برد.
سینوزیت
پاسخ با نقل قول