سریعترین راه برقراری ارتباط بین پرندگان و محیط پیرامونشان رفتارهایی است که از خود بروز می دهند.محیطی که پرنده در آن زندگی می کند بسیار پیچیده و متشکل از عوامل مختلفی است.بهمین دلیل پرندگان و کلا جانوران رفتارهای متفاوتی بسته به موقعیتهای خاص از خود نشان می دهند.مثلا یک قناری هنگام فصل جفت گیری از خود نغمه هایی موزون سر می دهد اما هنگام مشاهده یک گربه دیگر آواز خواندن به درد او نمی خورد و مسلما پا به فرار خواهد گذاشت.دلیل عمده بروز این رفتارهای متفاوت در هر موقعیتی خاص برگزیده شدن آنها توسط انتخاب طبیعی می باشد که طی میلیونها سال منشا بروز اینگونه رفتارها در جانوران بر اساس محیطی که در آن زندگی می کنند شده است.

چند مثال از رفتارهای متفاوت در پرندگان را در زیر مشاهده می کنید:
1-رفتار مراقبت از فرزندان:تمام گونه های پرندگان بغیر از برخی گونه های انگشت شمار از فرزندان خود بخوبی نگهداری کرده تا آنها بزرگ شوند.یکی از گونه هایی که از این قاعده مستثنی است کوکو می باشد این پرنده در لانه پرندگان دیگر تخمگذاری کرده و پرنده میزبان بهمراه تخمهای خود روی تخمهای کوکو هم می خوابد.جوجه کوکو بصورت نارس(زودتر از جوجه های پرنده میزبان) از تخم خارج شده و در همان روز اول تخمهای پرنده میزبان را به خارج از لانه می اندازد.مسلما این جوجه فرصت یادگیری این اعمال را نداشته بلکه این رفتار خاص در اطلاعات ژنتیکی او وجود دارد.در عوض پرندگانی مانند کبوتر-طوطی-قناری-فنچ و....همگی بخوبی از فرزندانشان نگهداری می کنند.

2-رفتار جفت گیری:تمام پرندگان در فصل جفت گیری رفتارهای متفاوت جفت یابی از خود بروز می دهند که رفتار هر گونه خاص همان گونه می باشد.مثلا رفتارها و اصواتی که قناری نر از خود بروز می دهد هیچگاه باعث جلب توجه فنچ ماده نخواهد گردید.ویا مثلا برخی پرندگان در فصول جفت گیری لانه های زیبا و شکیل و حتی با تزئینات زیبایی برای جلب نظر پرنده ماده می سازند.

3- رفتار دفاع:تمام پرندگان و کلا تمامی جانوران از خود و آشیانه خود در برابر متجاوزین دفاع می کنند.این رفتار رفتاری است غریزی.

4-رفتار تغذیه:تمامی جانوران انرژی مورد نیاز خود را از طریق غذا خوردن تامین می کنند.غذا عبارت است از:مجموع موادی که پس از خورده شدن برای موجود قابل هضم و جذب باشد.

5-مهاجرت:برخی پرندگان مانند گروهی از غازها در فصول خاصی مهاجرت می کنند.
آیا دلیلش را می دانید؟
این پرندگان در شرایط خاص محیطی قادر به زندگی و تولید مثل هستند برای همین در فصول مختلف با توجه به شرایط محیطی و آب و هوایی به مناطق دیگر مهاجرت می کنند.جالب است بدانید که چگونه مسیر خود را می یابند:معمولا پرندگان مهاجر در جلوی پیشانی خود زایده ای دارند که به میدان مغناطیسی زمین حساس می باشد.تویط این زائده بسیار کوچک می توانند مسیر خود را بیابند.

6-تعیین قلمرو و حفاظت از منابع و جلوگیری از استفاده دیگران از این منابع:بسیاری از پرندگان قسمتی از منطقه ای که در آن زندگی می کنند را بعنوان قلمرو خود می دانند حال اگر غریبه ای وارد این محدود شود با برخورد سخت پرنده فوق مواحه خواهد گردید.مثلا جغد ها وقتی مکانی را برای آشیانه سازی انتخاب می کنند و در آنجا آشیانه می سازند اگر پرنده و یا جانوری دیگر از فاصله معینی به این قلمرو نزدیک شود با برخورد سخت آنان مواجه می گردد.
رفتارهای جفت یابی پرندگان:
پرندگان رفتارهای جفت یابی مختلفی را در فصول جفت گیری بروز می دهند.مثلا قناری نر با سر دادن آواز های موزون سعی می کند نظر جنس ماده را بخود جلب کند و یا کبوتر نر با سر دادن صداهای موزون و باد کردن گردن و کشیدن دم بر روی زمین سعی در جلب نظر ماده دارد.حتما مشاهده کرده اید در پرندگان جنس نر ظاهر فیزیکی بسیار زیبا تری نسبت به ماده ها دارد.مثلا پرهای زیبا.

آیا دلیل این امر را می دانید؟

این ماده ها هستند که جفت خود را انتخاب می کنند زیرا هزینه بیشتری را بابت تولید مثل پرداخته و محدودیت بیشتری در این امر دارند پس طبیعی است که جفت مناسبی را برای خود بیابند تا انرژی که صرف کرده اند به هدر نرود

حال ماده ها بر چه اساسی جفت خود را انتخاب می کنند؟

ماده ها بر اساس خصوصیات فیزیکی نر ها را بعنوان جفت انتخاب می نمایند که به این خصوصیات اصطلاحا خصوصیات چشمگیر هم گفته می شود زیرا باعث جلب نظر ماده ها می شود.
نری که از نظر فیزیکی(مانند رنگ پر و...)نسبت به دیگر نر ها برتری داشته باشد مسلما انتخاب خواهد شد.حال این صفات چشمگیر نر ها که موجب افزایش شانس تولید مثل آنها شده برای آنان دردسر ساز و هزینه بردار نیز هست.زیرا با این صفات آنها مورد توجه شکارچیان مختلف قرار گرفته و احتمال اینکه شکار شوند بسیار بیشتر است.حال ممکن است این سوال به ذهنتان خطور کند که با اینکه این صفات شانس بقای پرنده نر را کاهش می دهد پس چرا طی روند تکامل انتخاب شده اند؟

پاسخ این است:1-اولا این صفات شانس تولید مثل پرنده نر را افزایش می دهند بطوریکه پرنده نری که فاقد این صفات باشد بندرت توسط ماده ها انتخاب خواهد شد.پس از این طریق می تواند هزینه ای را که پرداخته جبران نماید و فرزندان زیادی داشته باشد.
2-این صفات موجب کاهش نزاع بین نر ها می گردد.پرندگان نر در برخی گونه ها معمولا در فصول جفت گیری به نزاع می پردازند.حال نری که فاقد صفات چشمگیر است کمتر خود را درگیر نزاعهای جدی می نماید.

پس نتیجه می گیریم که در کل صفات چشمگیر اگر چه ممکن است بقای فرد را به خطر بیاندازد اما بخاطر افزایش شانس تولید مثل و بقای نسل هزینه فوق را جبران خواهد نمود.که این رویداد توسط انتخاب طبیعی(تغییر گونه ها در پاسخ به محیط) طی سالیان متمادی انتخاب گردیده است.

در پرندگان معمولا سیستم تک همسری وجود دارد دلیل بروز چنین رفتاری هزینه ای است که پرندگان برای تولید مثل و پرورش فرزندان باید بپردازند.آنها باید جفت گیری کنند.بر روی تخمها بخوابند و از فرزندان مراقبت نمایند.این اعمال از عهده یکی از والدین خارج است و به کمک هر دو نیاز دارد.بر عکس پستانداران که سیستم چند همسری در آنها دیده می شود.زیرا بیشتر مسئولیتها بر عهده والد ماده می باشد

رفتار تعیین قلمرو:

تمامی پرندگان محلی که در آن زندگی می کنند تا محدوده مشخصی را قلمرو خود می پندارند.حال اگر متجاوزی بدین قلمرو تجاوز کند منجر به درگیری سخت بین جانور متجاوز و پرنده می گردد.پرندگان در محدوده قلمرو خود به تغذیه(غذای خود را از همین محدوده فراهم می آورند) و لانه سازی می پردازند در واقع هر پرنده نقش مهمی را در سیر انرژی مکانی که در آن زندگی می کند را دارد.در واقع از نقطه نظر علمی نقش هر جاندار در اکوسیستم کنام آن جاندار نامیده می شود. .مثلا فرض کنید شما چندین جفت فنچ را در یک محل نگهداری می کنید.هر جفت از این فنچها حریم مشخصی را دارند که اجازه تجاوز به آن حریم را توسط جفت های دیگر نخواهند داد.در واقع کل محوطه ای که شما فنچها را در آن نگهداری می کنید کنام بنیادی نام دارد( کنام بنیادی طیفی از موقعیتهاست که هر جاندار توان زیستن در آن را دارد) پس فنچهای شما در هر کجا از این محدوده می توانند زندگی کنند.اما چون چندین جفت در این منطقه زندگی می کنند به یکدیگر اجازه نمی دهند وارد حریم یکدیگر شوند.حریم هر یک از این جفتها کنام واقعی(قسمتی از کنام بنیادی است که هر گونه اشغال می کند) آنان نام دارد.انسان می تواند با این قوانین بی عیب و نقص در طبیعت به قدرت حضرت حق پی ببرد.حال ممکن است سوال کنید جداسازی حریم ها چه سودی دارد؟با تقسیم شدن کنام بنیادی به چند کنام واقعی رقابت بر سر منابع غذایی نیز بین جانورانی که در این محدوده زندگی می کنند کمتر شده و منابع بین آنان تقسیم می گردد و این امر موجب می گردد که همه آنان بتوانند در کنار یکدیگر زندگی کنند بدون اینکه نزاعی بین آنان رخ دهد و هر گونه غذای خود را از مکان مخصوصی تهیه کند.حال تصور کنید که اگر اینچنین نمی بود چه رویدادهایی به وقوع می پیوست؟
اگر چنین نظمی در طبیعت وجود نداشت بجای زیستن چند گونه در کنار یکدیگر منجر به انقراض چند گونه می شد آیا رفتار آشیانه سازی پرندگان غریزی است یا حاصل یادگیری است؟ شاید این سوال تا کنون در ذهن شما تداعی شده باشد.البته جواب آن ساده است رفتار آشیانه سازی پرندگان رفتاری است غریزی.حال برای اثبات این گفته مثالی می آورم:

با تلفیق دو گونه نزدیک بهم می توان این موضوع را ثابت کرد.مثلا دانشمندان بر روی دو نوع مرغ عشق(مرغ عشق صورت هلویی و مرغ عشق فیشر) آزمایشی را انجام داده اند. مرغ عشق فیشر با نوک قوی خود باریکه های چوب را بریده و به لانه حمل می کند.اما مرغ عشق صورت هلویی باریکه های چوب را بریده و در لابلای پرهای نزدیک دم خود قرار داده و به آشیانه می برد.دانشمندان این دو گونه مرغ عشق را با هم آمیزش دادند نتیجه این شد:زاده ها رفتاری حدواسط را در آشیانه سازی بروز می دادند.یعنی به تناوب باریکه های چوب را بین پرهای نزدیک به دم و نوک جابجا می کردند.س با توجه به مثال تجربی بالا ثابت گردید که رفتار آشیانه سازی در پرندگان غریزی است و اساس ژنتیکی دارد.
آیا آواز خواندن در پرندگان غریزی است یا حاصل یادگیری؟خوب این سوال به سادگی سوال پست قبلی نیست و نیاز به کمی تفکر دارد.

نظر شما در مورد لهجه های گوناگون قناریها چیست؟

اگر آواز خواندن در پرندگان غریزی باشد تمام قناریها باید مثل هم آواز بخوانند!!!!!!

آواز خواندن در پرندگان حاصل برهم کنش اطلاعات ژنتیکی و یادگیری است.بیشتر رفتارها همین وضعیت را دارا هستند.خوب حالا برای درک بهتر موضوع توضیح بیشتر می دهم.یادگیری عبارت است از تغییر رفتاری که حاصل تجربه باشد اما رفتارهای عریزی یا وراثتی یا ژنتیکی رفتارهایی هستند که اساس ژنی داشته و دارای برنامه ریزی ژنی می باشند.پس پرنده بدون نیاز به تجربه رفتارهای غریزی را بروز می دهد.حال با مثالی ساده موضوع فوق را ثابت می کنم:مثلا دانشمندان بر روی یک گونه گنجشک تحقیق کردند و جوجه های آنرا در اتاقهای عایق صدا پرورش دادند. گنجشکها هم مانند قناریها لهجه های محلی متفاوتی دارند.برای این جوجه گنجشکها یکی از لهجه ها را در اتاقهای عایق صدا پخش کردند.نتیجه این شد:جوجه ها با همان لهجه ای که شنیده بودند آواز می خواندند.حال در آزمایشی دیگر جوجه ها را در اتاقکهای عایق صدا قرار دادند و برای آنها آوازهای گونه های نزدیک را پخش کردند.نتیجه این شد:جوجه ها نمی توانستند آوازی را که شنیده بودند بخوانند.س از مثال تجربی فوق نتیجه می گیریم که آواز خواندن پرندگان حاصل برهم کنش اطلاعات وراثتی و یادگیری است.البته ممکن است در مورد طوطی یا مرغ مینا این سوال به ذهنتان خطور کند که چگونه می توانند چندین کلمه صحبت کنند؟اینگونه پرندگان فقط کلمات را تقلید می کنند و اگر دقت کرده باشید هر گونه از آنها کلمات را با یک لهجه خاص ادا می کنند که بین تمام افراد گونه با همان لهجه ادا می شود و تفاوتی ندارد.
ادگیری چند نوع است؟
در پست قبلی توضیح دادم که یادگیری تغییر رفتاری است که حاصل تجربه باشد.و به پنج دسته تقسیم بندی می شود:
1-ساده ترین نوع یادگیری که عادی شدن نام دارد.در این نوع یادگیری پرنده می آموزد به محرکهایی که برای او هیچ سود یا زیانی ندازند پاسخ ندهد.

بعنوان مثال پرندگان مزرعه برای بار اول از مترسک می ترسند.حال اگر مکان مترسک تغییری نکند دیگر بدون هیچگونه ترسی به مزرعه می آیند.اصطلاحا دیدن مترسک برای آنها عادی می شود

2-شرطی شدن کلاسیک:در این نوع یادگیری هر گاه یک محرک بی اثر(شرطی) بهمراه یک محرک طبیعی(غیر شرطی)به پرنده عرضه شود پس از مدتی محرک بی اثر سبب بروز رفتار در پرنده می گردد.شما می توانید خیلی ساده این رفتار را بر روی پرنده خود مشاهده کنید بدین صورت که مثلا:هنگام غذا دادن به طوطی خود سوت بزنید.پس از مدتی خواهید دید که تنها باسوت زدن طوطی بدنبال غذا خواهد گشت.

3-شرطی شدن فعال(آزمون و خطا):در این نوع یادگیری پرنده می آموزد بروز یک رفتار یا عمل خاص منجر به پاداش یا تنبیه وی خواهد شد.حال اگر منجر به پاداش پرنده شود احتمال اینکه پرنده آن رفتار را دوباره بروز دهد بسیار است ولی اگر منجر به تنبیه او شود بندرت آن رفتار از پرنده سر خواهد زد.مثلا شما می خواهید طوطی یا مرغ مینای خود را تربیت کنید تا روی دست شما بیاید.ممکن است ابتدا پرنده اتفاقی یا در اثر گرسنگی روی دست شما بیاید در این هنگام شما کمی غذا به او می دهید در واقع پرنده را تشویق به انجام دوباره این عمل می کنید.پس از مدتی پرنده می آموزد که روی دست شما بیاید.در مورد صحبت کردن طوطی و مرغ مینا هم به همین صورت است شما می توانید پس از تکرار کلمه ای خاص توسط پرنده او را تشویق کنید و به او غذا بدهید.پس از مدتی پرنده می آموزد اگر کلمه ای را تکرار کند پاداش خواهد گرفت.

4-رفتار حل مسئله:این نوع یادگیری بیشتر در نخستی ها(گروهی از پستانداران)مثل میمونها و انسان دیده می شود.و در این نوع یادگیری جانور بودن آزمون و خطا و با کنار هم قرار دادن تجربیات گذشته اش رفتار مناسبی را متناسب با موقعیت خاصی از خود بروز می دهد.مثلا دانشمندان یک شامپانزه را در اتاقی قرار دادند و مقداری موز از سقف آویزان کردند و تعدادی جعبه نیز در اتاق قرار دادند.شامپانزه بدون اینکه قبلا با آزمون و خطا این کار را آموخته باشد جعبه ها را روی هم چید و به موز ها دسترسی پیدا کرد.

5-نقش پذیری:نوعی از از یادگیری است که در دوره خاصی از زندگی پرنده رخ داده و ارتباط تنگاتنگی با رفتار غریزی دارد.حتما مشاهده کرده اید جوجه مرغها یا جوجه اردکها و غازها پس از خروج از تخم به دنبال مادر خود به راه می افتند.در واقع آنها پس از خروج از تخم اولین شی متحرکی را که مشاهده کنند به دنبالش به راه می افتند حال ممکن است این شی یک انسان یا یک توپ باشد.این رفتار تا چند روز اول عمر این پرندگان ادامه می یابد و این چند روز اصطلاحا دوره حساس نقش پذیری نام دارد.
حال رفتار نقش پذیری به چه درد پرنده می خورد؟این رفتار به جوجه ها کمک می کند که دنبال مادر خود به راه افتاده و به جستجوی غذا بپردازند و در ضمن از خطرات و شکارچیان نیز توسط مادر حفظ شوند.
دوستان عزیز این مقاله را حدود 1 سال قبل در پرشین پت درج کردم و گفتم شاید بودن آن در اینجا هم خالی از لطف نباشد.امیدوارم دوستان استفاده لازم را ببرند.