سریال‌هایی كه دوستشان داریم!



كمی درباره سریال‌های تلویزیونی بعد از انقلاب

تلویزیون در این سال‌ها تلاش بسیاری كرده تا از همه ظرفیت‌های رسانه برای تحقق آرمان‌ها و اهدافش بهره جوید و ساخت سریال‌های مختلف تاریخی، اجتماعی، خانوادگی، سیاسی، طنز و ... از جمله مصادیقی است كه تلویزیون بر ساخت آن اصرار داشته است و الحق و الانصاف كه در این میدان چیزی كم نگذاشته است، وقتی به سیاهه آثار ساخته شده در این بخش نگاه می‌كنیم با فهرستی بلندبالا مواجه می‌شویم كه هر اسم ما را در خاطره‌ای غرق می‌كند.

آنقدر این نوستالژی قوی، مطبوع و ماناست كه تصور تلویزیون بدون عنصر مهمی مثل سریال تقریبا ناممكن است. اگر قرار بود فهرست همه آثار سریال تلویزیون را می‌آوردیم و درباره همه آنها می‌نوشتیم البته به چیزی بسیار بیشتر از صفحات روزنامه احتیاج داشتیم. انتخاب‌های پیش‌رو بیشتر آثاری را شامل می‌شود كه یا در زمان پخش موجی ایجاد كردند یا این‌كه این موج آنقدر ادامه پیدا كرد كه تبدیل به خاطره‌ای شد كه آن سریال را در ذهن ما خواستنی می‌كرد.
آنچه در پی می‌آید در واقع یك‌جور یادآوری است درباره آثاری كه زمانی به آنتن پخش تلویزیون سپرده شده‌اند و مردم مدت‌ها از شخصیت‌ها، حوادث و تكیه كلام‌های آنان می‌گفتند و می‌شنیدند.


روزی روزگاری با شكیبایی
نام: روزی روزگاری؛ كارگردان: امرالله احمدجو؛ بازیگران: خسرو شكیبایی، محمود پاك‌نیت، ژاله علو و .... سریالی خاطره‌برانگیز، كمی پیشتر پخش مجدد داشت حدود ساعت یك بامداد، سریالی جذاب كه تغییر و تحولات و سیر و سلوك شخصیتی را به نمایش می‌گذاشت، با طنز و تلخی، با لهجه‌ها و گویش‌های خاص آن منطقه، با معرفی فرهنگ بومی و استفاده از داستان قدیمی، فولكلور و فضاسازی درست و بجا.
احمدجو قبل‌تر در «شاخه‌های بید» این فضا را تجربه كرده بود و در «روزی روزگاری» توانست آن را كامل كند. آنچه در «تفنگ سرپر» عقیم ماند و تكرار نشد.


سیب سرخ حوا
نام: میوه ممنوعه؛ كارگردان: حسن فتحی؛ بازیگران: علی نصیریان، گوهر خیراندیش، هانیه توسلی و....
متن بر اساس تلفیقی از 2 قصه «شاه‌لیر» و «شیخ صنعان» نوشته شده. داستان فردی متدین به نام حاج یونس (علی نصیریان)‌ كه طی اتفاقاتی درگیر ماجرایی عاشقانه می‌شود.
این مجموعه را می‌توان بنابه توصیف كارگردانش حسن فتحی راوی آدم‌های خاكستری دانست. آدم‌هایی كه به محك گذاشته می‌شوند و باید آزمونی را پشت سر گذارند. سردرگمی، جستجوی هویت و... از جمله مضامین این سریال است.


باز باران با ترانه
نام: پس از باران؛ كارگردان: سعید سلطانی؛ بازیگران: جهانگیر الماسی، محمود پاك‌نیت، كتایون ریاحی و... .
سریالی با فلاش‌بك و زمان‌های تودرتو. اتفاقاتی كه در ذهن شخصیت‌ها به محض یادآوری برای مخاطب به نمایش درمی‌آمد. بازی خوب بازیگران توانست در آن زمان سریال را تا اندازه‌ای قابل قبول جلوه دهد گو این كه برقراری پیوندها بین اتفاقاتی كه در گذشته رخ می‌داد و وقایعی كه در زمان حال می‌گذشت، برای مخاطب كمی دشوار بود.


كلاف سردرگم
نام: سرنخ؛ كارگردان: كیومرث پوراحمد؛ بازیگران: جهانبخش سلطانی، بهزاد خداویسی، رضا كیانیان و محمدرضا فروتن و ... .
مجموعه‌ای پلیسی با درهم آمیختن مضامین جنایی و پلیسی با رهیافت‌های ملی. ساخت این سریال در سال 1376 توجه بسیاری از مخاطبان و منتقدان را به خود جلب كرد. هر قسمت به طور مجزا یا در نهایت در دو قسمت كارآگاه و دستیارش به راه‌حلی برای معمای جنایی یا پلیسی با غور و تفحص در حواشی و جزئیات دست می‌یافتند. سریالی كه برداشت‌های آزادی از قصه‌های ایزابل آلنده، هركول پوآرو و... است.


گذر از سنت به مدرنیته
نام: پدرسالار؛ كارگردان: اكبر خواجویی؛ نویسنده: علی‌اكبر محلوجیان؛ بازیگران: محمدعلی كشاورز، حمیده خیرآبادی، جمیله شیخی، سیامك اطلسی، كتایون ریاحی، كمند امیرسلیمانی و....
روایتی از دوره گذار، از زندگی سنتی به مدرن. اسدالله‌خان پدر خانواده‌ای پرجمعیت است كه با پسرها، عروس‌ها و نوه‌هایش در یك خانه زندگی می‌كنند اما عروس كوچك او آذر حاضر به زندگی در خانه مشترك نیست و همین سبب به وجود آمدن درگیری‌هایی می‌شود.
این سریال پس از 14 سال، باز هم از شبكه دوم پخش شد و به‌رغم تمام نقاط ضعف و كاستی‌هایش، طرز فكر و باوری را مضمون اصلی قرار داده كه هنوز و همواره باعث تنش‌هایی در سطح اجتماع شده و می‌شود.


دهه اول محرم
نام: شب دهم؛ كارگردان: حسن فتحی؛ بازیگران: كتایون ریاحی، رویا تیموریان، محمود پاك‌نیت، حسین یاری، ثریا قاسمی و... .
حیدر خوش‌مرام از لوطی‌های یكی از محلات تهران قدیم، دلباخته یكی از شاهزاده‌های قجری می‌شود. دختر شرط ازدواج را اجرای ده شب تعزیه در زمان ممنوعیتی می‌داند كه از سوی رضاخان برای اجرای مراسم مذهبی معمول داشتند. حیدر به اتفاق دوستانش برای اجرای این خواسته دست به كار می‌شود. در سال 79 كه سریال ساخته شد، همزمان با ایام محرم مقارن با نوروز 80 روی آنتن رفت. سریال «شب دهم» جزو اولین سریال‌های مناسبتی بود كه از زاویه‌ای دیگر به محرم می‌پرداخت.


دل می‌رود ز دستم
نام: صاحبدلان؛ كارگردان: محمدحسین لطیفی؛ بازیگران: حسین محجوب، محمد كاسبی، باران كوثری و... . داستان شهری است و تمام ماجراهایش، تمام فیلمبرداری در تهران و اطرافش است. داستان از جایی شروع می‌شود كه صحاف پیر و متدینی خوابی می‌بیند و در پی خواب، با نوه‌اش دنیا راهی سیر و سلوك می‌شود.
سریالی كه در میان سریال‌های آن سال كه در ماه رمضان پخش می‌شد، محبوبیت فراوانی پیدا كرد. این محبوبیت مدیون بازی بازیگران، مخاطب‌شناسی لطیفی و داستانی بود كه جذابیت خاص خود را برای مخاطبان این دوره داشته و دارد.


سریالی جنجالی
نام: نرگس؛ كارگردان: سیروس مقدم؛ بازیگران: حسن پورشیرازی، مهرانه مهین‌ترابی، پوپك گلدره، ستاره اسكندری و... .
سریالی جنجالی كه در تابستان 85 از شبكه سوم سیما پخش شد. بررسی معضلات و مشكلات اجتماعی، اختلاف طبقاتی، ازدواج‌های زودهنگام، مرگ پوپك گلدره و... همه باعث شد تا مردم عادی سریال را دنبال كنند اما تمام سریال فقط به سطح می‌پرداخت و از هر نوع نقب زدن به عمق و ریشه مسائل طفره می‌رفت.


یاد آر، ز شمع مرده یاد آر
نام: هزاردستان؛ كارگردان: علی حاتمی؛ بازیگران: عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، داوود رشیدی، علی نصیریان، محمدعلی كشاورز، حسین گیل، زری خوشكام، شهلا میربختیار، افسر اسدی، جهانگیر الماسی، محمد مطیع، اصغر همت، سروش خلیلی، جهانگیر فروهر، جمشید لایق، منوچهر آذری، فرهنگ مهرپرور و... .
خان مظفر (عزت‌الله انتظامی)‌ خود هزاردستان، آدمی ظاهرالصلاح است كه پشت پرده تمام اتفاقات سیاسی اجتماعی روز نقش دارد. مفتش شش انگشتی (داوود رشیدی)‌ عصاره و چكیده آدم‌هایی مثل آیرم و مختاری است.
او كه خود به دست هزاردستان بازی داده می‌شود، در روز عروسی به دست برادرزاده شعبان به قتل می‌رسد. ابوالفتح صحاف (علی نصیریان)‌ نماد مشروطه‌خواهان وطن‌پرست است كه از رنج مردم عذاب می‌كشند. شعبون استخوانی (محمدعلی كشاورز)‌ همان شعبان جعفریان یا شعبان بی‌مخ است؛ تهران بازسازی شده قدیم.


نمره اخلاق صفر
نام: خواب و بیدار؛ كارگردان: مهدی فخیم‌زاده؛ بازیگران: دانیال حكیمی، رویا نونهالی، محمد صادقی، لادن طباطبایی، حبیب دهقان‌نسب و مهدی فخیم‌زاده و ... . زنی خلافكار برای انجام ماموریتی وارد ایران می‌شود. او از بدو ورود پی می‌برد رابطی كه پول در اختیار دارد، زیرنظر پلیس است. در نتیجه تصمیم می‌گیرد با ترفندی او را از سر راه بردارد.
این مجموعه داستانی پلیسی حادثه‌ای (كه این نوع نامگذاری هم خود جای بحث دارد!) محصول مشتركی از گروه فیلم و سریال شبكه یك و پلیس 110 است.
این سریال جزو آن دسته از مجموعه‌هایی بود كه توانست با مخاطب فراوانی ارتباط برقرار كند. بازی‌های رویا نونهالی، دانیال حكیمی و مهدی فخیم‌زاده به نقش‌هایی كه ایفا كردند، هویت بخشید.
شخصیت‌پردازی ناتاشا (رویا نونهالی)‌ و اصغر (مهدی فخیم‌زاده)‌ به‌رغم منفی بودن، همراهی مخاطب را در پی داشت. راست است فیلم، سریال و اساسا اثری قدرتمند و تاثیرگذار است كه شخصیت‌های منفی آن بخوبی پرداخت شده باشند تا كشمكش صورت گیرد و اوج و فرود داستان برای مخاطب ملموس شود.


تا نقش زمین بود و جهان بود، علی(ع)‌ بود
نام: امام علی؛ كارگردان: داوود میرباقری؛ بازیگران: داریوش ارجمند، محمدرضا شریفی‌نیا، مهدی فتحی، سیروس گرجستانی، سعید نیك‌پور، عنایت بخشی، ویشكا آسایش، انوشیروان ارجمند، جواد خدادادی، عنایت‌الله شفیعی و ...
داوود میرباقری با ساخت سریال امام علی به یكی از محبوب‌ترین كارگردانان تلویزیونی بدل شد. برداشتی و خوانشی آزاد از زندگانی مولای متقیان، نگاهی متفاوت كه با بازی‌های درخشان بازیگران و موسیقی جاودان فخرالدینی میلیون‌ها ایرانی و مسلمان را با خود همراه كرد.
سریال به لحاظ تاویل و خوانش مذهبی روایت در بین فقها و علما محل مناقشه بوده و هست اما برای توده مردم، به تصویر كشیدن زندگی اسطوره‌ای كه از كودكی با نام او دست را بر زانوان نهاده و می‌نهند جذاب و دیدنی بود. این اولین بار بود كه سریالی به طور صرف به زندگی یكی از ائمه می‌پرداخت.


به آهستگی
نام: پاورچین؛ كارگردان: مهران مدیری؛ بازیگران: مهران مدیری، جواد رضویان، سیامك انصاری، سحر زكریا، محمدرضا هدایتی، سحر ولدبیگی، شقایق دهقان، سعید پیردوست، وحید مهین‌دوست، ابراهیم آبادی، هایده حائری، كامران فیوضات و مختار سائقی.
فرهاد برره‌ای است و در تهران زندگی می‌كند. شادی، خواهر فرهاد در رشته كتابگزاری! قبول می‌شود و پدرش او را به تهران می‌آورد تا در كنار فرهاد و مهتاب همسرش زندگی كند و....
خلق سرزمینی خیالی به نام برره با تمام رسم و رسوم‌ها، فرهنگ خاص خودش و انسان‌های عجیب و غریبش در كنار طرح مسائل و مشكلات شهرنشینی، كار در ادارات و نهادها، روابط بین زوج‌های جوان، روابط رئیس و مرئوس و... توانست پاورچین را به یكی از محبوب‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی بدل كند.


تقدیر محتوم
نام: سلطان و شبان؛ كارگردان: داریوش فرهنگ و مسعود فروتن (تلویزیونی)‌؛ بازیگران: مهدی هاشمی، گلاب آدینه، محمد مطیع، محمدعلی كشاورز و...
یكی از محبوب‌ترین سریال‌های دهه 60 كه تولید آن در سال 1362 توسط گروه فیلم و سریال تلویزیون آغاز و تا سال 1363 به پایان رسید و همان سال از شبكه اول سیما پخش شد. مهدی هاشمی و داریوش فرهنگ به اتفاق فیلمنامه‌ای در قالب افسانه‌ای كهن نوشتند: پادشاهی كه خواب می‌بیند، مردی فرزانه او را از مرگ و سرنگونی‌اش مطلع می‌كند و تلاش وزرا، همسر و... برای آن كه پادشاه از تقدیر محتوم در امان بماند بی‌نتیجه می‌‌ماند و...
بازی درخشان بازیگران، صدای آقالو و موسیقی بابك بیات؛ روزگار سخت با دلخوشی‌های فراوان و تجربه‌های تكرارنشدنی.


مغول‌ها
نام: سربداران؛ كارگردان: محمدعلی نجفی؛ بازیگران: امین تارخ، ‌سوسن تسلیمی، علی نصیریان، محمدعلی كشاورز، فیروز بهجت‌محمدی‌، جمشید لایق، افسانه بایگان، چنگیز وثوقی و...
سریالی تاریخی كه در سال 1363 ساخته شد و براساس قیام سربداران خراسان به رهبری شیخ حسن جوری علیه استیلای مغول شكل گرفت. همزمان با پخش مجموعه در سال 1363 از شبكه اول، تیتراژ متفاوت و موسیقی فخرالدینی، مخاطب را وادار كرد تا بر تاریخی كه به تصویر كشیده شده بود تامل كند. سیاستگذاری كلان فرهنگی هنوز در مورد سینما و تلویزیون تصمیم‌گیری نهایی نداشت. طراحی صحنه و لباس، فضاسازی متفاوت، چهره‌پردازی و... برای مخاطب تازه و جدید به نظر می‌رسید. داستان تاریخی و رفتن به قیام سربداران. كاستی‌های مجموعه از یكسو و قالب و نحوه روایت و داستان از سوی دیگر، همان زمان حواشی‌ای را به دنبال داشت.


خاك و داستان لاله‌ها
نام: خاك سرخ؛ كارگردان: ابراهیم حاتمی‌كیا؛ بازیگران: پرویز پرستویی، مهتاب كرامتی، حبیب رضایی، لاله اسكندری و بهناز جعفری و... .
دفاع مقدس، جنوب كشور، بمباران، درگیری، روابط از هم گسیخته، رفت و آمد زمانی از حال به گذشته و از گذشته به حال و درنهایت بازی‌های بازیگرانی كه در حد و اندازه خودشان نبودند. گویا خود حاتمی‌كیا هم هنوز به رسانه‌ای چون تلویزیون خو نگرفته بود و با این رسانه و مخاطبش آشنا نبود. سریال پخش شد و واكنش‌های منفی به دنبال داشت، چراكه دست‌كم نامی چون ابراهیم حاتمی‌كیا تكیه‌گاه اثر بود.


آرزوهای بزرگ
نام: دوران سركشی؛ كارگردان: كمال تبریزی؛ بازیگران: رضا كیانیان، مهران رجبی، لادن مستوفی، عاطفه نوری و...دختری فراری به نام روناك با كمك بهزیستی قصد دارد به زندگی عادی بازگردد و در این بین سریال به بررسی مشكلات اجتماعی و رفتاری بلوغ در دختران نوجوان می‌پردازد.
در سال 1381 كه دوران سركشی از شبكه تهران پخش می‌شد، نظر بسیاری از منتقدان، روانشناسان مراكز بهزیستی و... را به خود جلب كرد. پرهیز از كلیشه‌ها و نقب‌زدن به لایه‌های درونی افراد و فرار از ابتذال مرسوم این‌گونه آثار توانست دوران سركشی را به سریالی موفق و در خور توجه بدل كند. بازی بازیگران نیز به انتقال فضا و حس كلی اثر یاری فراوانی رسانده است.


چهره ناپیدای عشق
نام: در پناه تو؛ كارگردان: حمید لبخنده؛ بازیگران: سعید پورصمیمی، ثریا قاسمی، ایرج راد، حبیب دهقان‌نسب، حسن جوهرچی، لعیا زنگنه، رامین پرچمی، پارسا پیروزفر و... دختری دانشجو با دانشجوی همكلاسی‌اش ازدواج می‌كند و به‌رغم تمام دخالت‌ها، سعی بر حفظ زندگی زناشویی‌اش دارد؛ اما در نهایت این ازدواج منجر به طلاق می‌شود. از سویی، دوست مشترك این دو در جریان پرونده حقوقی دختر كه به پدرش ارجاع داده شده، از دختر خواستگاری می‌كند و با مخالفت شدید خانواده‌اش روبه‌رو می‌شود. در انتها ازدواج این دو صورت می‌گیرد و...


قیام جنگل
نام: كوچك جنگلی؛ كارگردان: بهروز افخمی؛ بازیگران: علیرضا مجلل، مسعود ولدبیگی، اكبر معززی و حسین پناهی.
پرداختن به زندگی و حواشی زندگی شخصیت‌های ملی و مذهبی و تاریخی همان طور كه بارها اشاره شده كاری است صعب. حال اگر در كنار همین شخصیت بخواهیم یكی از بزرگ‌ترین قیام‌های تاریخ ایران را كه به نهضت جنگل مشهور است، مورد بررسی قرار دهیم، ضریب این سختی را بالاتر برده‌ایم. این مجموعه هنوز هم از سوی بسیاری از منتقدان به عنوان یكی از بهترین مجموعه‌های تلویزیونی به شمار می‌آید. بسیاری بر این باورند كه تمام موفقیت سریال به ناصر تقوایی بازمی‌گردد؛ چراكه فیلمنامه دكوپاژ شده تقوایی آماده به ساخت در دستان افخمی (كارگردان‌ كارهای ناتمام)‌ قرار گرفت.


خون‌نوشته‌ها بر دیوار فین
نام: امیركبیر؛ كارگردان سعید نیكپور؛ بازیگران: سعید نیكپور، محمد مطیع، فخری خوروش، ایرج راد، ژاله علو و... زندگی امیركبیر، ناصرالدین شاه قاجار و دسیسه‌های مهدعلیا، خوانشی از روایتی تاریخی، توطئه، خیانت، خدمت و پاداشی كه جز مرگ را برای امیركبیر به ارمغان نمی‌آورد. موسیقی كامبیز روشن‌روان و تعامل خوب بین 2 بازیگر سعید نیكپور و ایرج راد در نقش‌های امیركبیر و ناصرالدین شاه و صحنه به یاد ماندنی انتهای فیلم و رستگاری و عجز، مفاهیم متناقض و تضادهای درونی و بیرونی شخصیت‌ها.


بازگشت علوی
نام: كارآگاه علوی؛ كارگردان: حسن هدایت؛ بازیگران: احمد نجفی، فرهاد خان‌محمدی، سورا زارویك، سوتلارنا پیروی و...
كارآگاه علوی از ماموران نظمیه دوران رضاخان و با آن كه در استخدام نظام است، اما اعتقادی به رژیم رضاخانی ندارد. او در هر ماجرایی نسبت به احقاق حقوق مظلومان وقت تلاش می‌كند.
در همان زمان كه سری اول كارآگاه علوی پخش می‌شد، بسیاری آن را به لحاظ مضمومی ارزشمند می‌دانستند و رویكرد علوی و دستیارش را در مواجهه با موارد پیش آمده با نمونه‌های خارجی مقایسه كرده و در مجموع از كار رضایت داشتند. حال پس از 13 سال، هدایت بار دیگر با احمد نجفی كه در سری اول نقش‌آفرینی قابل قبولی داشت، آمده تا بار دیگر طعم شیرین موفقیت را تجربه كند. سریال كارآگاه علوی (2)‌ وقایعی را بین سال‌های 1320 تا 1330 روایت می‌كند.