رو شهاي پيشگيري از خسارت آفات درگلخانه

[GOLDEN_BOY]

علي جوينده :عضو هيأت علمي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي خراسان

شرايط ايجاد شده در گلخانه بهتــــرين وضعيت را براي استقرار انواع حشرات و كنه هاي آفت بوجود مي آورد . افزايش سريع جمعيت آفات در گلخانه گاهي اوقات آنچنان غاقل گير كننده است كه تنها يك مديريت كارآمد مي تواند از خسارت آنها به محصول جلوگيري كند . براي كنترل آفات در گلخانه استفاده بي رويه از سموم دفع آفات راه حل مناسبي نيست و به هيچ وجه توصيه نمي شود . مديريت صحيح آفات گلخانه بيشتر بر استفاده از روشهاي پيشگيري استوار است . زيرا اين روشها به مراتب آسانتر و كم هزينه تر از روشهاي مبارزه با آفات پس از ظهور آنها در گلخانه است . پيشگيري از وقوع آفات عمدتاً بر رعايت اصول بهداشت زراعي متكي است كه شامل نابودي يا حذف نه تنها مواد آلوده به آفت بلكه كليه منابع بالقوه آلودگي مي باشد . عمليات پاكسازي مي بايست هم در داخل گلخانه و هم در اطراف آن انجام گيرد و در هر مرحله از توليد محصول مي بايست انجام پذير باشد. رعايت اصول بهداشتي در گلخانه فرآيندي مداوم و در تمام طول سال است.

[GOLDEN_BOY]

حفاظت و پيشگيري از آفات را ميتوان در سه مرحله اجرا كرد:
الف - مرحله توليد نشاء و كاشت.
در اين مرحله مي توانيد از تله هاي زرد چسبنده به ابعاد 13×8 سانتيمتر ( يك تله براي هر50 تا100 متر مربع) براي رديابي اوليه مگس هاي سفيد ، تريپس ها و شته ها استفاده كنيد اين تله ها مي بايست درطول راهروهاي داخل گلخانه ، نزديك در و پنجره ها و محلهاي ورودي هوا نصب شود و حداقل






هفته اي يكبار مورد بازديد قرا گيرد . علاوه بر بازديد تله ها بهتر است بوته هاي نشاء يا گياهچه ها را نيز بصورت هفتگي از نظر وجود كنه يا شته بررسي كنيد . وجود كنه هاي تارعنكبوتي را مي توانيد از طريق مشاهده مستقيم كنه بر روي گياه يا مشاهده آثار خسارت آن مشخص نماييد. بر اثر تغذيه كنه هاي دو نقطه اي ( كنه هاي تار عنكبوتي ) نقاط زرد رنگي در سطح برگ بوجود مي آيد . از آنجائيكه تله هاي زرد تنها براي رديابي حشرات بالدار قابل استفاده است رديابي آفات بي بالي مانند كنه ها و يا شته هاي بي بال بصورت مشاهده مستقيم در نشاء ( يا گياهچه) بسيار مهم است . شته ها بيشتر در زير برگها يا اطراف جوانه هاي رويشي و زايشي گياه مستقر مي شوند و از طريق وجود پوسته هاي سفيد رنگ آنها و يا ترشحات چسبنده براق آنها به نام عسلك بر روي اندامهاي مختلف گياه قابل رديابي هستند.
علفــــهاي هرز مي توانند منبع مهمـــي براي استقرار حشرات و كنه ها در طول سال باشند . بنـــابر اين مي بايست كليه علفهاي هرز داخل و اطراف گلخانه را نابود كنيد . از قرار دادن هر گونه گياه زينتي در






اطراف نشاء ها يا گياهچه هاي جوان خودداري كنيد زيرا اين نوع گياهان نيز مي توانند به صورت منبعي براي استقرار آفات عمل كنند.

[GOLDEN_BOY]

ب - مرحله توليد محصول
در اين مرحله عمليات توصيه شده در طي مرحله قبل مي بايست ادامه يابد.

توصيه هاي بيشتر عبارتند از :
1- كليه بقاياي گياهي را از مسير راهروها و مسير آبياري به سرعت جمع آوري كنيد و هيچگونه توده زباله را داخل و يا نزديك گلخانه به حال خود رها نكنيد
2- به منظور جلوگيري از گل آلوده شدن و مرطوب شدن سطح خاك كه محل مناسبي براي تكثير مگس هاي پوسيده خوار ايجاد مي كند . خاك را بخوبي زهكشي كنيد.
3- هرگز گياهان متفرقه مانند انواع گياهان زينتي و درختچه هارا داخل گلخانه قرار ندهيد چرا كه اينها بعنوان پناهگاههاي جايگزين براي حشرات، كنه ها و ساير آفات عمل مي كنند.
4- در جاهائيكه امكان پذير است از توريهاي محافط استفاده كنيد تا از ورود حشرات جلوگيري شود استفاده از توري يك راه موثر و ساده براي جلوگيري از ورود آفات درشت مانند انواع پروانه هاي آفت، سوسكها ، زنبورها و سن ها به داخل گلخانه است.
5- حداقل يك محوطه به پهناي 10 متر فضاي عاري از هر گونه گياه يا چمن زني شده در اطراف گلخانه ايجاد كنيد ( در صورتيكه از علف كشها براي پاكسازي استفاده ميكنيد از عدم پاشش آنها در اطراف پنجره ها و هواكشهاي گلخانه اطمينان حاصل كنيد ). گياهان زنيتي و سبزيجات خانگي محلهاي استقرار خوبي براي حشرات و كنه ها هستند و به همين خاطر در نزديك گلخانه اين گياهان به عنوان علف هرز در نظر گرفته مي شود.

[GOLDEN_BOY]

ج) مرحله پايان برداشت محصول
در صورتيكه بوته به حشرات و كنه هاي آفت آلوده شده با شد بلافاصله پس از آخرين برداشت محصول و قبل از حذف بوته ها اقدام به مبارزه با آفت نماييد تا جمعيت انتقالي آفت از يك دوره كشت به دوره ديگر نابوده شده يا به حداقل برسد. اين كار فرصت باقي ماندن و پخش يا پنهان شدن آفت را در درزها و شكاف گلخانه و ديگر جاهاي امن آن به حداقل ميرساند. روشهاي مبارزه با آفات در اين مرحله مي تواند شيميايي و يا غير شيميايي باشد . استفاده از يك آفت كش مناسب قبل و پس از حذف بوته ها از داخل گلخانه معمولا" منجر به از بين رفتن بخش عظيمي از جمعيت حشرات و كنه ها مي شود. از توصيه هاي كارشناســان در اين مورد استفاده كنيد . پس از مصرف آفت كشها و قبل از ورود به داخل گلخانه از انجام تهويه مناسب و كافي در داخل گلخانه اطمينان حاصل كنيد.
درجه حرارتهاي بالا بصورت يكنواخت و سراسري حداقل به ميزان 40 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبي كمتر از 50 درصد به مدت حداقل 3 تا4 روز بطور موثري حشرات و كنه ها را كنترل خواهد كرد . پس از حذف بوته ها اين روش مي تواند تكرار شود . اين روش در ماههاي گرم تابستان به آساني و با هزينه كمتري قابل اجرا است.
پس از اجراي روشهاي فوق الذكر و حذف بوته ها مي بايست با استفاده از تله هاي زرد چسبنده آفات بالدار احتمالي از قبيل تريپس ها ، مگس هاي سفيد و شته ها رديابي شوند . بطور منظم اين تـله ها را بازديد كنيد و اگر آفتي مشاهده كرديد با استفاده از يك روش مناسب ضربه ديگري به آن وارد كنيد

[GOLDEN_BOY]

ضد عفوني بستر كشت
ضد عفوني بستر كاشت ، ذخيره آفات بويژه كنــه هاي تار عنكبوتي و تريپسها را كاهش خواهد داد . روشهاي مختلف ضد عفوني بستر كشت عبارتند از :
الف - ضد عفوني خاك با استفاده از بخار
براي گرفتن نتيجه بهتر از اين روش يهتر است خاك تا عمق 15 تا 20 سانتي متر به خوبي زيرورو شده و رطوبت آن در حد مناسبي باشد. از دماسنجهاي خاك براي اطمينان از گرم شدن خاك در حدود 80 درجه سانتيگراد و به مدت 30 دقيقه اطمينان حاصل كنيد اگر درجه حرارت يا مدت زمان آن افزايش يابد ممكن است مشكلاتي از قبيل افزايش املاح يا از بين رفتن آمونياك خاك پيش بيايد
ب - ضد عفوني خاك با استفاده از گازهاي شيميايي
گاز متيل برومايد به عنوان مرسوم ترين مــاده شيميايي جهت ضد عفوني خاك بكـــار مي رود . گاز دهي مي بايست در خاكي كه حداقل تا عمق 15 سانتيمتر به خوبي زيرورو شده است و حرارت آن حداقل 15 درجه سانتيگراد بوده و از رطوبت مناسبي برخوردار است انجام شود . پس از گازدهي خاك مي بايست به خوبي به مدت 3 تا 7 روز هوادهي شود چرا كه اين گاز براي گياهان و پستانداران بسيار سمي است .متيل برومايد نبايد قبل از كشت محصولاتي كه برگهاي آن مورد استفاده قرار مي گيرد( مانند كلم ) استفاده شود. زيرا برومايد بيشتر در برگها و ساقه هاي گياه تجمع پيدا مي كند. براي ضد عفوني خاك بخار دادن مزيت بيشتري نسبت به گاز دهي دارد زيرا علاوه بر نابودي اكثر آفــات با اين روش هيچ گونه اثر سمي پس از مصرف از خود بجاي نمي گذارد . علاوه بر اين كشت محصول مي تواند بلافاصله پس از سرد شدن خاك و آبياري انجام شود.
ج- ضد عفوني خاك با استفاده از انرژي خورشيدي
با استفاده از انرژي خورشيدي بعنوان يك منبع انرژي ارزان ميتوان تا حد بسيار زيادي آفات و عوامل بيماريزاي خاكزي و همچنين بذر علفهاي هرز را نابود كرد.
بهترين زمان براي اينكار ماههاي گرم تابستان است . مانند دو روش قبل بهتر است زمين قبل از اجراي روش بخوبي زيرورو شده و رطوبت آن در حد مناسبي باشد سپس سطح خاك توسط يك لايه بدون درز و روزنه از جنس پلاستيك شفاف كه از آن نور عبور كند پوشانده ميشود. براي بررسي بهتر تغييرات درجه حرارت در عمق هاي مختلف مي توان از دما سنج هاي خاك استفاده كرد.توصيه مي شود قبل از كشيدن پلاستيك روي خاك مقداري كود دامي تازه با خاك مخلوط شود تا اثر آفت كشي اين روش افزايش يابد.