هماهنگی دخل و خرج در خانه


 حقوق كارمندى و پز مهندسى

بعضى ها با حقوق كارمندى ، پز مهندسى مى دهند... كه نتیجه اش پیدایش بحران در معیشت خانواده است.
برنامه ریزى اقتصادى و به تعبیر روایات اسلامى " تقدیر المعیشه " ، یكى از اركان ثبات و پایدارى بنیان خانواده است و بدون آن ، جاى پایى براى بروز اختلاف پیش خواهد آمد.
زن و شوهر (و به تبع ، فرزندان خانه ) باید موازنه اى معقول و منطقى بین دخل و خرج ایجاد كنند و با پذیرش ‍ واقعیت ها، مانع مساله ساز شدن توقعات فردى شوند.
زنان خانه دار، مدیریت امور خانه را اگر بر محور قناعت و پرهیز از خرج هاى غیر لازم و تشریفاتى و تجملاتى تنظیم نكنند و از شوهران خود ، توقعات غیر منصفانه و بى جا و خارج از توان مالى و میزان در آمد او داشته باشند ، یا هزینه هاى غیر ضرورى را بر آنان تحمیل كنند ، باید منتظر بروز تنش باشند.
اساس خانواده و زندگى مشترك ، بر همكارى است . اگر هر یك از زن و شوهر، طلبكارانه یا تحمیل گرانه با طرف مقابل برخورد كنند ، آن تفاهم پدید نخواهد آمد.
سست شدن پایه هاى نهاد خانواده ، گاهى در اثر همین مسایل مادى و اقتصادى است و آغاز آن هم چه بسا از امور جزئى و بى اهمیت است و سر از بحران در مى آورد.


خرد یا هوس ؟

ثروت و امكانات ، براى تامین رفاه معیشتى و آرامش روحى و سكون خاطر است و نباید گذاشت به مایه تشنج و ماده اختلاف تبدیل شود.
به كار گیرى عقل و تدبیر در تنظیم اقتصادى خانواده ، ایجاب مى كند كه از چشم و هم چشمى و رقابت هاى كمر شكن یا حسادت هاى خانمان برانداز، پرهیز كنند و اجازه ندهند هوس به جاى عقل بنشیند و صفاى زندگى را از میان بردارد.
قناعت یكى از شیوه هاى خردمندانه در مصرف و خرج است .
به تعبیر حضرت على (علیه السلام ): قناعت ، ثروتى پایان ناپذیر است .
نقطه مقابل قناعت و میانه روى و اعتدال اقتصادى ، ولخرجى و اسراف است كه هم ناسپاسى به نعمت هاى خداست ، هم زمینه ساز بروز فقر و تنگدستى است و هم هدر دادن امكانات است كه نابخردانه است . خرج هاى اسرافكارانه هرگز ستوده نیست و كسى كه خردمند باشد ، كس دیگر را بر ولخرجى نمى ستاید ، بلكه ملامت هم مى كند و اگر هم كسى در اثر اسراف و تبذیر و ریخت و پاش به فقر و افلاس كشیده شد ، دل كسى بر او نمى سوزد و جاى ترحم نیست ، چرا كه هر چه كرده خود كرده است .
این مضمون كلام امیر المومنین (علیه السلام ) است كه فرموده است : اسرافكار را واگذار كه نه بخشش او ستایش انگیز است ، نه تنگدستى اش ترحم انگیز.
تجمل گرایى ، بیش از آنكه راحتى بیاورد ، ناراحتى مى آفریند و به جاى آرامش ، زندگی ها را دستخوش آشفتگی ها و زلزله هاى ویرانگر مى سازد. در وراى بسیارى از چهره هاى به ظاهر شاد و شنگول طبقات مرفه و تشریفاتى ، غمى سنگین و اضطرابى دایمى نهفته است .
كیست كه نداند درون این گونه خانواده ها كه با هم به رقابت و چشم و هم چشمى پرداخته اند ، چه مصیبت ها و مشكلات و كدورت ها پنهانند كه گاهى هم سرباز كرده و به بیرون درز مى كنند!...


نه اسراف ، نه بخل

مدیریت اقتصادى خانه ، نیازمند ایجاد توازن در دخل و خرج و به كار گیرى عقل و مصلحت به جاى هوس و اسراف و تبذیر است . در این مسئله ، زن و مرد سهیم و شریكند ، و باید براى رسیدن به سطح معتدل در معیشت ، همكارى داشته باشند و بكوشند ، نگذارند مسایل مالى در زندگى مشترك ، عواطف انسانى و مهر و صفا را تحت الشعاع قرار دهند.
حركت در مرز تعادل دشوار است . مواظبت بر اینكه نه گرفتار بخل و امساك شود و نه در دامن اسراف و ولخرجى بیفتد، هوشیارى و منطق مى طلبد. برخى به عنوان اینكه باید قناعت كرد و حسابگر بود ، بر خانواده خود سخت مى گیرند و گاهى حق آنان را هم تضییع مى كنند. برخى هم به عنوان اینكه باید دست و دل باز و بخشنده و كریم بود ، مال خود را هدر مى دهند و ولخرجى مى كنند.
حضرت امیر (علیه السلام ) در سخن حكیمانه اى به رعایت مرزى معتدل میان این افراط و آن تفریط دستور مى دهد و مى فرماید:
بخشنده باش ، ولى نه ولخرج و اسرافكار، و اندازه گیر باش ، ولى نه سختگیر و بخیل .
آنچه در آغاز زندگى و تشكیل خانواده و در هنگامه ی خواستگارى و عقد و عروسى به نظر نا چیز و غیر مهم جلوه مى كند ، گاهى در آینده سبب بروز مشاجرات و اختلاف مى شود.
در گرما گرم اول ازدواج ، شاید هر دو طرف براى پا گرفتن یك وصلت ، چنین وانمود كنند كه با هر شرطى موافقند و در هر شرایطى سازگارند و هر مهریه اى را مى پذیرند. ولى در بستر زمان ، وقتى به نتوانستن برخورد كنند ، ناسازگارى چهره زشت و ناهنجار خود را نشان مى دهد.


در ایجاد تفاهم اقتصادى در زندگى مشترك ، دو جانب مؤثر است :
یك طرف قضیه به بانو مربوط مى شود ، طرف دیگر به آقا.
یكى باید قناعت به خرج دهد ، یكى هم باید بر تلاش بیفزاید.
زن باید كم توقع و صبور باشد ، مرد هم باید از بخل و سختگیرى بى مورد و بیش از حد دست بردارد

.
هزینه هاى لازم

گر چه تامین مخارج زندگى بر عهده مرد خانه است ، ولى زن نیز نباید خارج از وسع و توان مادى شوهر، توقع داشته باشد.
گر چه زن ، باید صبورى و تحمل و قناعت پیشه كند ، ولى مرد هم باید در حد توان و وسع خویش ، بر زن و فرزندان خود وسعت و گشایش دهد و از آنچه خداوند روزى كرده است ، خرج كند. این همكارى ، به استحكام بنیان خانواده كمك مى كند.
در حدیثى امام كاظم (علیه السلام ) فرموده است :
سزاوار است كه مرد، بر خانواده خود گشایش و وسعت دهد ، تا اهل خانه آرزوى مرگ او را نداشته باشند.
و این سخن ، شوخى نیست . نمونه هاى واقعى آن را در جامعه خودمان فراوان مى توان یافت . خرج كردن براى خانواده و رفع نیازهاى آنان ، تاكید و سفارش پیامبر اكرم (صلى الله علیه و آله ) است كه فرمود:
از خانواده و افراد تحت تكفل خود آغاز كن .
اگر مرد ، در حدى كه وظیفه اوست و در توان او مى گنجد ، به تامین نیازهاى همسر و فرزندانش نپردازد ، هم از چشم ها مى افتد ، هم آنان عقده اى مى شوند ، هم حقشان زیر پا گذاشته مى شود .اگر مرد آنچه را كه حق خانواده است ، تهیه كرد ، منت هم نباید بگذارد.
پس هم باید به تعادل اقتصادى اندیشید ، هم از ریخت و پاش هاى غیر ضرورى در مخارج و مصارف پرهیز كرد ، هم سختگیرى هاى بى جا و آزار دهنده را كنار گذاشت ، هم با تفاهم و تبادل نظر به برنامه ریزى درست و قوام بخش زندگى پرداخت ، هم معیار خرد و منطق را به كار گرفت نه هوس ها و تجمل گرایی هاى مشكل آفرین و چشم و هم چشمی هاى حسودانه را ، هم نیازهاى واقعى را از نیازهاى كاذب باز شناخت ، هم بر سختی ها و ناداری ها و كمبودها تحمل داشت ، هم صفاى خانه و خانواده را با مطرح ساختن نزاع هاى مالى و پولى بر هم نزد ، هم سطح زندگى را بر مبناى سطح در آمد تنظیم كرد و استوار ساخت ، هم از درون خانواده هاى گرفتار تشریفات كه بسیار تلخ و رنج آور است عبرت گرفت ، هم خواسته هاى خود را بر طرف مقابل تحمیل نكرد ، هم قناعت را به عنوان یك سرمایه معنوى پاس داشت ، كه گفته اند: چو دخلت نیست ، خرج آهسته تر كن .