آموزش مختصر و مفید چاپ سيلک
در اين جزوه به گونه اي مختصر آموزش سيلک تقديم علاقه مندان مي گردد؛ از لحاظ قيمت کار سيلک بسيار اقتصادي و با حد اقل سرمايه قابل فعاليت مي باشد.اكثر مشاغل كه امروز وجود دارد شروع كار با چند ميليون تومان هزينه است اما براي چاپ سيلك با هزينه کمي امكان راه اندازي يك گارگاه وجود دارد مواد لازم تمام و كمال در ايران و تمامي شهرها يافت ميشود
فهرست :
1- صفحه کار
2- گيره
3- ميز کار
4- قالب يا چهارچوب
5- تور
6- کاردک يااسکويجي
7- دارو
8- ريتاردر
9- پاک کننده ها
10- رنگ ها
11- ميز نور
12- طرح
13- خشک کن
14- چاپ
15- موارد کاربرد چاپ سيلک
16- عيوب احتمالي در چاپ سيلك
1-صفحه کار:
يکي از مهمترين مشخصه صفحه کار در دستگاه چاپ سيلک صاف بودن صفحه مي باشد. گودي يا برآمدگي صفحه باعث مي شود که عمل چاپ بخوبي انجام نشود. جنس اين صفحه تفاوتي ندارد اما در حال حاضر صفحات از نئوپان، MDF و صفحه آهني ساخته مي شود. ضخامت صفحات بايد بگونه اي باشد که با فشار تغييري نکند و دقت شود که در طول کار اگر رنگي روي صفحه ريخته شد، سريع تر پاک شود . در کارهاي حرفه اي تر ، صفحات را سوراخهاي ريزي کرده و دستگاه مکش زير صفحه نصب مي کنند تا باعث شود کار به صفحه کاملاً بچسبد. اندازه صفحات به نوع چاپ بستگي دارد. معمولاً چاپ کاران ترجيح مي دهند که صفحه کار وسيع و بزرگي داشته باشند تا در چاپ دچار کمبود نباشندو البته بسياري از کارگاههاي چاپ صفحه کار همان صفحه ميز است که از لحاظ اقتصادي در اوايل فعاليت مفيد است اما چند اشکال وجود دارد : اول آنکه در روي ميز بتدريج رنگ و خراش و ساير مسائل باعث خرابي ميز و خرابي چاپ خواهد شد پس توصيه مي شود که صفحه کار با ميز معمولي جدا باشد. اندازه فعلي 30×40 و 40×50 و 50×60 و همچنين 60×70 هستند البته براي کارهاي طولي ميزهايي مي سازند که در طول 100×300 هم براي چاپ پارچه بهره مي برند
2-گيره و لولا:
روي صفحه کار گيره و لولا نقش مهمي دارد. بستن چهار چوب روي ميز کار بوسياه گيره انجام مي گيرد. معمولاً چند پيچ نقش اصلي را دارند . گام پيچ تفاوت چنداني ندارد اما ضخامت پيچ معمولاً پيچ هشت يا ده مي باشد اما تعداد پيچ بستگي به اندازه چهار چوب دارد. اکثر قالبها را مي توان با دو پيچ بست. قد پيچ بايد به اندازه اي باشد که بتواند چهار چوب را کاملاً سفت کند البته اگر زير پيچ يک صفحه مثل تسمه فلزي بگذاريم تا روي چهار چوب اثر فشار پيچ چهار چوب را خراب نکند و البته بهتر است گيره از طرفين داراي پيچ تنظيم ارتفاع باشد تا بتوان اشياء به ارتفاع مختلف را با يک دستگاه چاپ کرد. اما اگر تنظيم ارتفاع نياز نباشد گيره را ميتوان بدون پيچ با لولاي ساده به صفحه كار نصب كرد البته پيشنهاد ميكنيم از سيستم دستگاه سيلك روشن بهره ببريد كه دستگاه از لحاظ ارتفاع قابل تنظيم است 3-ميز کار: در مشخصات ميز کار، ارتفاع ميز مهم است، ارتفاع ميز به قد چاپ کار ارتباط مستقيم دارد، کوتاهي ميز باعث خميدگي کمر و کندي کار و بلندي ميز باعث نرسيدن دست و خستگي مي گردد. عرض و طول ميز بستگي به شيئ مورد چاپ دارد. براي يک کار طولاني عريض بايد يک ميز بلند داشت اما براي يک سري کاري چاپ سي دي ميز بلندي نياز نيست. ميز کار نبايد پايه هاي نازکي داشته باشد و بايد محکم و استوار باشد، نلغزد و نلرزد و ارتباط صفحه و پايه ها بايد کاملاً محکم باشد. زمين که ميز روي آن قرار مي گيرد ، بايد کاملاً صاف و تميز باشد و نظافت ميز و زمين ضروري است.
3 - قالب:
گاهي تنها چوب را سر به سر ميخ مي کنند و اين در طول زمان باعث پيچيدگي قالب مي گردد. بايد قالب نيم به نيم زبانه شود و اگر فلزي است بايد جوش شود و بدون درز باشد که رنگ داخل قوطي نشود. اگر از چوب ساخته مي شود، بهتر است از چوب كاملا خشك و حداقل دوبار رنگ يا روغن شود تا مقاومت بهتري در برابر رطوبت بيايد. نظافت قالب، اساسي و مهم است؛ حتماً بعد از اتمام عمليات چاپ بايد قالب کاملاً شسته شود تا اثري از رنگ نماند و اگر چوب قالب قبلاً اشباع شده از روغن باشد، تميز کردن آن راحت تر است. قالب يا چهار چوب از جنس چوب يا فلز اکثراً آلومنيوم است. چند نکته در ساخت و استفاده چهار چوب مهم است، تيز نبودن لبه ها و پيچيدگي نداشتن چهار چوب مهم است. اندازه عرض و طول چهار چوب بستگي به طرح دارد و معمولاً قابل بايد از هر طرف حداقل پنج سانت بزرگتر از طرح باشد. ضخامت قالب يک فرمول دارد که بستگي به عرض و طول دارد اما در کارگاههاي سنتي معمولاً از قالبهاي 4×4 – 3×5 و کمتر از 2×4 استفاده مي شود. در هنگام ساخت قالب ، نحوه زبانه کردن بسيار مهم است 5-تور قطعه مادر در چاپ سيلک، تور ابريشمي است که بسته به نوع شيء مورد چاپ شماره هاي مختلف دارد و يک جدول علمي دارد اما در روش ساده تا شماره 50 براي چاپ پارچه استفاده مي شود و از 50 تا 90 براي کارهاي معمولي و از 90 تا 150 براي کارهاي ظريف و از 150 تا 200 براي کارهاي خيلي دقيق مثل چاپ مدارهاي الکترونيکي استفاده مي شود. نوع جنس تور ابريشم مهم است و بهترين تور در ايران ، تورهاي سوئيسي است اما به علت قيمت بالا معمولاً از تورهاي ايتاليا استفاده مي گردد و اگر تعداد کار کم باشد تا چاپ کار تازه کار است، تور چيني بهترين تور تمرين است. منفذدهاي بسيار ريز داخل تور که براي عبور رنگ مي باشد و در حين عمل چاپ و بعد از اتمام چاپ بايد با ريتاردر و يا تينر فوري تميز شود تا اثري از رنگ در منفذها نباشد. نحوه کشيدن تور روي قالب هر چند ساده است اما تمرين زيادي نياز دارد . در کارگاههاي حرفه اي ابزار مخصوصي براي کشش تور وجود دارد اما در روش ساده با ميخ ريز سياه نقش کفاشي يا منگنه يک طرف تور روي قالب محکم مي گردد ، بعد در زاويه 90 درجه، کاملاً کشيده و بتدريج روي قالب محکم مي گردد و بعد مجدداً زاويه 90 درجه و در نهايت زاويه آخر بسيار مهم است چرا که کشيدگي تور در مرحله آخر ، نهايي ميشود پس بايد محکم تر تور کشيده شود بحدّي که با فشار دست نتوان تو را فرو برد و بعد روي ميخ يا منگنه چسب زده مي شود. از داخل قالب هم تور را به ديوارهاي قالب با نوار چسب پهن مي چسبانيم تا رنگ به زير کار نفوذ نکند . در هنگام کا هرگز نبايد شيئي تيز به تور بخورد اما اگر از نقطه اي از تور پارگي يافت شود مي توان با چسب پهن ترميم کرد اما استفاده براي چاپ نخواهد داشت.
4- کاردک:
اسکويجي براي عمل چاپ مي توانيم از هر وسيله اي استفاده کنيم اما کاردک استانداردهاي خاصي دارد، هر شيئي يک کاردک مخصوص مي طلبد،کاردک چاپ پارچه با چاپ مقوا و نايلکس از نظر زاويه لبه متفاوت است اما اکثر کارگاههاي فعلي ما از کاردک لاستيکي و بندرت ژلاتيني استفاده مي کنند. ضخامت کاردک بايد به حدّي باشد که براحتي خم نشود اما نبايد خشک و غير قابل انعطاف باشد. کاردک نبايد سوراخ يا بريدگي يا منفذي داشته باشد تا رنگ به آن نفوذ کند. کاردک بايد در طول کار و بعد از اتمام چاپ کاملا، تميز و شسته شود. کاردک نيز ساخت ايران و هم ساخت ساير کشورها وجود دارد . در کارهايي با عرض کم ، مشکل نوع کاردک زياد نيست اما هرچه سطح چاپ بيشتر و وسيع تر باشد صافي لبه کاردک به مهارت بيشتر نياز خواهد داشت. فشار کاردک به تور ، بستگي به نوع طرح و ميزان رنگ و ضخامت خطوط طرح دارد
5- دارو:
فرمول دارو حساس البته توصيه ساخت آنرا به دوستان ندارم فقط جهت اطلاع و افزايش دانش عرض شد ژلاتين =88گرم آب مقطر=538 گرم آمونياكnh3= 9گرم ضد كف=8 گرم كاژلين(يك نوع چسب) = 88 گرم آب = 270 گرم بي كرمات پتاسيم Cr2O7K2))= 90گرم جمع 1000گرم شكل كشيدن دارو به تور در كارگاههاي بزرگ دارو اسپري ميشود
ژلاتين خاص که با چند ماده ديگر در برابر نور حساس مي گردد. پايه لاک حساس چاپ سيلک را ايجاد مي کند . در بسته هاي تجاري موجود در بازار اکثراً شامل دو مواد بي کرومات و ژلاتين به مقدار يک به ده مي باشد البته نحوه و مدت هم زدن و در تاريک خانه درست کردن دارو از موارد الزامي است . داروي ايجاد شده اگر نور نبيند تا 24 ساعت قابل استفاده است . براي هم زدن دو ماده فوق بايد دقت شود تا ترکيب شيميائي انجام شود. بعد از ساختن دارو در تاريکخانه با يک کاردک مثل کارت تلفن باطله سطح تور را بايد يکنواخت آغشته نمود و البته از هر دو طرف توري و جهت کشيدن دارو روي شابلن بايد يک طرف عمودي کشيده شود و در پشت کار افقي تا عمل يکنواختي کامل گردد. بعضي از اساتيد قديم وقتي يکبار دارو کشيده شد و با سشوار يا باد پنکه يا در هواي آزاد خشک شد، مجدداً دارو را با مقدار آب رقيق کرده و بار ديگر روي شابلن لايه بسيار نازکي مي کشند تا منفذي احتمالي خالي از لاک وجود نداشته باشد. داروهاي ايراني جنس خوبي دارند و اکثراً چاپ کاران از آن راضي هستند اما در کارگاههاي بزرگ اکثراً از داروهاي خارجي استفاده مي کنند زيرا بعد از پاک کردن اثر کمتري از طرح بجامي ماند البته بايد دقت شود قبل از کشيدن دارو تور عاري از چربي ، گرد و غبار و هر نوع آلودگي باشد و بعد از پاک کردن تور هم بايد از تور در برابر موارد فوق محافظت کرد و در محلي دور از خطر نگهداري کرد.
6 - ريتاردر:
ريتاردر نوعي شل کننده رنگ، ايجاد کننده چسبندگي رنگ به شيء و براي شستن تور استفاده مي شود. بسياري از کارگاههاي سنتي از تينر فوري بجاي ريتاردر استفاده مي کنند . در چاپهاي عادي اين امر مشکلي ندارد اما در کارهاي ظريف استفاده از ريتاردر مهم است مثلاً در هنگام استفاده از رنگ P.V.C و يا رنگ پلي اتيلن استفاده از ريتاردر در شل سازي رنگ ضروري است.
9- پاك كننده ها:
براي پاک کردن و سفيد نمودن لاک از روي تور بايد از محلول پاک کننده استفاده کرد اما در بسياري از موارد از وايتکس و يا کلر بهره مي برند که براي تور در طولاني مدت زيان آور است. تور بهتر است با پاک کننده هاي استاندارد شسته شود تا عمر طولاني تر و کيفيت بالاتري داشته باشد. اين پاک کننده ها چند گونه دارند: يک نوع پودر است که 100 گرم در هفت ليتر آب مخلوط مي گردد و يک نوع مايع است که يک کيلو 50 ليتر آب مخلوط مي گردد. شايد قيمت وايتکس به ظاهر مناسب باشد اما با توجه به قيمت بالاي تور استفاده از اين پاک کننده ها توصيه مي شود زيرا کاملاً لاک را از تو پاک مي کند و مقاومت و کيفيت تور را هم حفظ مي کند.
10- رنگ ها:
تنوع رنگها بسيار زياد است:
الف: رنگ روغني معمولي که با تينر يا بنزين رقيق مي شود براي کارهاي ساده و معمولي استفاده مي شود. استفاده از ريتاردر در رنگ روغني باعث چسبندگي بيشتر کار مي شود اما خشک شدن اين رنگ طولاني و يا نياز به خشک کن دارد.
ب: رنگ پلي اتيلن که با تينر و ترجيحاً با ريتاردر رقيق مي شود . کيفيت متوسطي دارد ، سريع تر خشک مي شود و چسبندگي متوسطي دارد که از رنگ روغني بهتر است .
ج: رنگPVC که با ريتاردر رقيق مي شود و کيفيت خوبي دارد و خيلي زود خشک مي شود . رنگ پلي اتيلن و PVC داراي بيس رنگي هستند که با جوهرهاي رنگي مختلف رنگ مي پذيرد و تنوع آن زياد است.
د: رنگ پيگمنت: براي چاپ پارچه استفاده مي شود و داراي بيس و خمير رنگ بوده و کيفيت مناسبي براي چاپ پارچه دارد.
ه: رنگ اورنيت: براي چاپ پارچه استفاده مي شود و داراي بيس و خمير رنگ بوده و کيفيتي خاص و برجسته روي پارچه ها مي گذارد.
و: رنگ آب شور براي چاپ کارتن و مقوا استفاده مي شود.
ز: رنگ پلاستيک قابل شستشو براي پارچه استفاده مي شود و ارزان تر از ساير رنگها است.
ح:رنگ پخت بالا: براي رنگ روي کاغذ گل چيني و گل ملامين کاربرد دارد و قيمت بالايي داشته و برگهايي مخصوص به خود دراد.
ط: رنگ ترانس فر يا برگردان که روي کاغذ معمولي چاپ مي شود و با حرارت و پرس داغ روي لباس عمل چاپ انجام مي شود.
ي:پودر در رنگهاي مختلف كه با خمير مخصوي مخلوط شده و با آب حل ميشود و براي چاپ اسكرچ استفاده ميشود البته از انواع مركب نيز ميتوان بهره برد حلال ها شامل آب براي رنگهاي پلاستيك و براي ساير رنگ ها از ريتاردر – تينر – بنزين – نفت و حلال ويژه 410 شركت نفت استفاده ميشود
11- ميزنور:
براي چاپ طرح روي شابلن از ميز تور استفاده مي شود . در ميز تور از چند(معمولا از دو تا پنج ) لامپ مهتابي و يا لامپهاي مخصوص استفاده مي شود . عرض و طول ميز هر چه بيشتر باشد بهتر است چرا که در چاپ طرحهاي بزرگ مشکلي نداشته باشيم. ارتفاع ميز از سطح لامپ تا شيشه روي ميز بين 20 الي 30 سانتي متر بوده و مدت نور دهي بين 5 تا 10 دقيقه بستگي به فاصله ، ضخامت طرح، حرارت محيط و ضخامت دارد . در زماني که طرح روي شيشه ميز نور قرار گرفت و شابلن روي طرح گذاشته شد، روي طرح را با پارچه مشکي پوشانده و يک جسم مسطح داخل قالب روي پارچه گذاشته و با وزنه اي مثل يک ظرف آب چهار ليتري روي کار گذاشته تا طرح به شيشه ميز نور کاملاً چسبيده باشد و بعد از نور دهي شابلن با آب نيم گرم بدون فشار شسته مي شود و بعد خشک مي شود و اگر طرح مشکي داشت، لازم است در بعضي نقاط مقداري دارو کشيده و نور دهي انجام و مجدداً شسته و خشک گردد و البته اين عمليات بايد در يک تاريکخانه انجام شودذ و اين تاريکخانه مي تواند يک انبار باشد که مخل ورود نور با پارچه يا کارتن يا هر وسيله اي بسته باشد.
12- طرح:
روش ترام در فتو شاب=
image-mode-gryscale-ok Image-mode-bitmap-output300-method-use=halftonescreen-frequency80angle45shape=square طرح را مي توان روي طلق شفاف يا فيلميا کاغذ معمولي چاپ کرد اما شفافيت طرح در نقاطي که قرار است نور از آن عبور کند خيلي مهم است و مشکي بودن خطوطي که قرار است نور از آن عبور نکند، مهمتر است. در کارگاههاي حرفه اي از فيلم هاي مخصوص استفاده مي شود اما در اکثر کارگاههاي سنتي از کاغذ کالک بعنوان فيلم طرح بهره مي برند البته مي توان از برش کاغذ مشکي به شکل طرح مورد نظر نيز بعنوان فيلم استفاده کرد . در طرحهاي جديد که از عکس ، منظره و البسه و اشخاص استفاده مي شود مثل فتوشاپ، به عکس قوام وارد شده و عکس داراي منفذهاي بسيار ريزي براي عبور رنگ مي گردد البته روي طرح بايد در چهار گوشه آن علامت + گذاشت تا با قرار گرفتن روي شابلن با علامت + روي طرح تطبيق داده شود و از حرکت طرح و جابجائي ناخواسته جلوگيري شده و اگر قرار به چاپ چند رنگ باشد ابتدا بايد تمام صفحات طرح در چهار گوشه اين علائم را به يک نحو داشته باشد و براي هر رنگ يک طرح و يک شابلن مورد نياز است.
13- خشك كن:
براي خشك كردن يكي از راهها استفاده از طناب و گيره لباس است يا استفاده از يك قفسه براي خشك كردن و راه ديگر ايجاد محيط گرم توسط هيتر يا سشوار و هر وسيله گرما زا است اما اگر امكان محيط خشك كن را نداريد از رنگهاي زود بازده مثل رنگ pvcاستفاده كنيد و يا رنگ پلي اتيلن - چاپ: بعد از انجام موارد گذشته به عمل چاپ مي رسيم: شيء مورد نظر را روي صفحه دستگاه مي گذاريم البته بايد بدانيم اگر تعداد کار زياد است و محل چاپ بايد دقيقاً در يک نقطه خاص باشد، بايد روي ميز کار شابلن هايي گذاشت تا تمام اشياء در يک محل قرار گيرد ؛ بطور مثال وقتي قصد چاپCD را داريم يک شکل نيم دايره به قطرهاي آن روي ميز مي چسبانيم که با طرح و CD مطابق بوده و حرکت نکند و يا هر شيئِ ديگر تفاوتي ندارد . بعد شابلن را روي آن گذاشته و البته بايد چند ميليمتر با شيء فاصله داشته باشد تا با فشار کاردک رنگ داخل چار چوب روي شيء را چاپ کند و البته در طول عمليات چاپ بايد تور هميشه تميز شود، ميز رنگي نشود، زير توري رنگي نباشد و ضخامت تور با نوع شيء مورد نظر هماهنگ باشد و بعد از عمل چاپ ، چنانچه به شابلن و طرح روي آن براي چاپ دفعات آينده نياز باشد فقط با ريتاردر تميز و بعد با اب شسته و خشک شده و در محل مناسب قرار مي گيرد. براي عزيران تازه کار توصيه مي کنم روي دهها روزنامه باطله ، دهها طرح را چاپ کنند تا مهارت لازمه را بدست آورند . براي چاپ حروف نازک و حروف و ارقام ريز، ممارست زيادي لازم است و نکته مهم ديگر تميز بودن اشياء در هنگام کار چاپ است، مثلاً اگر روي نايلکس را با پارچه بنزيني تميز کنيم خيلي چاپ بهتري مي گيرد
14- خشک کن:
بعد از عمل چاپ، براي بسياري از اشياء ، محلي براي خشک کردن بايد وجود داشته باشد. در کارگاههاي سنتي از طناب و گيره لباس براي آويزان کردن اشياء و خشک کردن بهره مي گيرند اما در کارگاههاي حرفه اي تر قفسه اي براي خشک کردن استفاده مي شود و يا از هيتر حرارتي بهره مي گيرند و يا با استفاده از رنگ PVC زمان خشک کردن را به حداقل مي رسانند.
15- موارد کاربرد چاپ سيلک:
نايلکس و نايلون
CD- DVB 3-
دفتر تلفن
سر رسيد
تقويم ديواري
چرم
مقوا
ورقي
آينه
شيشه
کفش
کيف
جعبه شيريني
جعبه کفش
جعبه هاي مختلف از جنس کارتن
تابلوهاي هنري
تابلوهاي صنعتي
تابلوهاي اطلاع رساني
اشياء تبليغاتي مثل ساعت و خودکار
گوني
پارچه
البسه
عيوب احتمالي در چاپ سيلك
1- گاهي رنگ مداوم در توري پر ميشود لول بايد رنگ را بيشتر با حلال مخلوط كرد بعد نظافت تور بعد از چند چاپ لازم است.
2- مواقعي هنگاه شستن دارو بعد از نور دادن دارو بيش از حد پاك ميشود اول احتمال زمان نور دهي كم بوده و ديگر دو مواد دارو خوب تركيب نشده و ديگر آنكه مقدار تركيب مناسب نبوده و احتمال فاصله زياد لامپ با طرح وجود دارد
3- گاهي بعد از نور دهي دارو كه بايد پاك شود پوب پاك نمي شود احتمال مدت نور دهي زياد وجود دارد و تركيب زيادي داروها و بعد فاصله لامپ با طرح وجود دارد
4- در چاپ مواردي هست كه رنگ خوب پخش نمي شود اول بايد لبه كاردتك كنترل شوذ كه كاملا صاف باشد و بعد فشار يكنواخت به هنگام چاپ رعايت شود شماره تور كم شود
5- گاه رنگ زيادي پخش ميشود بايد اول زير تور مداوم تميز شود بعد رنگ غليظ تر باشد و احتمال اشتباه در نصب توري شماره كم وحود دارد شماره تري بالا منفذ ريزتري دارد و فاصله شابلن با صفحه تنظيم شود كمي فاصله را بيشتر كنيد .
6– تميزي شيشه ميز نور بسيار مهم است در اثر كثيفي شيشه عيوب زيادي در چاپ بوجود ميايد.
7- تميزي اشيا نيز براي چاپ ضروري است چربي و غبار و گونه مانع براي چاپ كار را خراب ميكند .
8- استفاده كم يا زياد از حلال باعث مشكلات زيادي ميشود زنگ بايد مدت زيادي با حلال كامل تركيب شود
9- دارو بعد از تركيب با مواد جهت نور دهي بايد در محيط تاريك باشد در غير اين صورت باعث اختلال در چاپ ميشود .
پاسخ با نقل قول
