همه چیز درباره تمدن شهر سوخته ؛ پیشرفته ترین و قدیمی ترین شهر جهان

[SENATOR]

پیشگفتار :

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 800x600.

شهر سوخته نام بقایای شهری باستانی است که در ۵۶ کیلومتری زابل در استان سیستان و بلوچستان و در حاشیه جاده زابل-زاهدان واقع شده است.

این شهر در ۳۲۰۰ سال پیش از میلاد پایه گذاری شده و مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته اند.

شهری که گفته می‌شود پیشرفته‌ترین شهر جهان قدیم بوده است و حتا بسیار پیشرفته‌تر از شهر کرت که سینوهه در کتاب خود از آن یاد کرده است.

به اعتقاد برخی باستان‌شناسان اگر بخواهیم به معنای کامل و دقیق شهر توجه کنیم،این شهر را باید قدیمی‌ترین شهر دنیا دانست چرا که معدود شهر‌های پیش از آن، از نظر امکانات و اصول شهرنشینی با آن قابل مقایسه نیستند.

[SENATOR]

مروری اجمالی :


پیشینه‌ی کاوش‌ها

کلنل بیت، یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است.
پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در اوایل سده حاضر، اطلاعات سودمندی در خصوص این محوطه بیان کرده است.
بعد از او شهر سوخته توسط باستان‌شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفت. این شهر یکی از آثارتاریخی استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید.




جغرافیا و محیط زیست شهر سوخته

بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می‌‌دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند. هشتاد هکتار شهر سوخته بخش مسکونی بوده است.

پژوهش‌ها نشان داده است این محوطه بر خلاف اکنون که محیط زیست کاملاً بیابانی دارد و فقط درختان گز در آنجا دیده می‌‌شود، در پنج هزار سال قبل از میلاد منطقه‌ای سبز و خرم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بوده و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار در آنجا فراوان وجود داشته است.

در آن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده، اما آب رودخانه هیرمند و شاخه‌هایش به خوبی زمین‌های کشاورزی شهر سوخته را سیراب می‌‌کرده است.

دریاچه هامون در ۳۲۰۰ قبل از میلاد دریاچه‌ای بزرگ و پرآب بوده و رودها و شاخه‌های قوی از آن منشعب می‌‌شده و در اطراف آن نیزارهای وسیعی وجود داشته است. در بررسی‌های منطقه‌ای در اطراف شهر سوخته بستر رودخانه‌های گوناگون و آبراه‌هایی پیدا شده که به مزارع کشاورزی شهر سوخته آب می‌‌رسانده‌اند.

در نخستین فصل کاوش در شهر سوخته کوچه‌ها و خانه‌های منظم، لوله کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه‌ریزی شهری در این شهر است.

منطقه گورستان

از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ تعداد ۱۴ گمانه به مساحت تقريبی ۲۳۰۰ متر مربع در گورستان شهر حفاری شده و در نتيجه ۳۱۰ گور كشف شده است. طی كاوش های به‌عمل آمده توسط باستان شناسان، برخی از مردم شهر سوخته را با لباس و پارچه كفنی دفن می كرده‌اند. در تعدادی از قبرها، آثار پارچه در روی بدن اجساد مردگان ديده می‌شود.

پارچه ها به سه شكل گوناگون در گورها ديده می‌شود:

• به صورت كفن ،كه مرده‌ها را در آن می‌پيچيده‌اند؛
• به شكل لباس زير انداز و رو انداز؛
• كف گور فرش شده و مرده را با لباس در آن می‌گذاشتند.

اشياء سفالی اصلی‌ترین موادی هستند كه تقريباً در همه گورها وجود دارند در كنار اين دسته از اشياء، هدايای ديگری ساخته شده از سنگ، چوب، پارچه در قبور ديده می‌شود.

[SENATOR]

صنعت و پیشه‌ها در شهر سوخته

این عکس تغییر سایز داده شده است. روی این جایگاه کلیک کنید برای دیدن عکس کامل. تصویر اصلی دارای اندازه 800x600 یا سنگینی میباشد 77کیلو بایت.This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 800x600.

شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد. در جریان حفاری‌های فصل‌های گذشته در شهر سوخته مشخص شد که با توجه به صنعتی بودن شهر سوخته و وجود کارگاه‌های صنعتی ساخت سفال و جواهرات در این منطقه، ساکنان شهر سوخته از درختان موجود در طبیعت محوطه برای سوخت استفاده می‌‌کرده‌اند. شهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد.
باستان شناسان با یافتن مهره‌ها و گردنبندهایی از لاجورد و طلا در یک گور در باره روش‌های ساخت ورقه‌ها و مفتول‌های طلایی به پژوهش پرداختند و دریافتند صنعتگران شهر سوخته با ابزار بسیار ابتدایی ابتدا صفحه‌های طلایی بسیاز نازک به قطر کمتر از یک میلیمتر تهیه کرده و بعد آنها را به شکل لوله‌های استوانه‌ای درمی آوردند و پس از اتصال دو سوی ورقه‌ها به یکدیگر مهره‌های سنگ لاجورد را در میان آن قرار می‌‌دادند.

در شهرسوخته انواع سفالینه‌ها و ظروف سنگی، معرق کاری، انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، به ویژه صنعت پیشرفته پارچه بافی در آنجا است. تاکنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باتلاق‌های اطراف هامون سبد و حصیر می‌‌بافتند و از این نی‌ها برای درست کردن سقف هم استفاده می‌‌کردند.

صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر پیشه‌های مردمان شهر سوخته بوده است.

شهر سوخته بدون شک جز شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. این نکته نه تنها در بقایای آثار معماری و کارهای ظریف دستی وصنعتی دیده می شود بلکه در سازمان‌دهی اجتماعی شهر نیز دیده می شود. شهر سوخته دارای تشکیلات منظم و مرتبی بوده است. آثار باقی مانده نشان دهنده این امر است که در این شهر طی هزاره سوم پیش از میلاد، دارای یک نظام مرتب و منظم آبرسانی، تخلیه فاضلاب و دانش پزشکی بوده تا آن حد که پزشکان این شهر نه تنها از فنونی چون شکسته‌بندی آگاه بوده‌اند، بلکه می توانسته‌اند به اجرای اعمال شگفت‌انگیز جراحی مغز دست بزنند.

از سوی دیگر پیدا شدن تنها لوح نوشته دوران آغاز ایلامی این شهر، همراه با آثار مهرها، نشان از ارتباطات تجاری و کنترل اقتصادی منطقه از سوی این جامعه دارد .

در يك تقسيم بندی كلی، اشياء پيدا شده را می‌توان به گروهای زير تقسيم كرد:

• اشياء زينتی
• اشياء آيينی
• اشياء مربوط به پیشه‌ها
• اشياء مورد استفاده در زندگانی روزمره
• مواد غذايی

[SENATOR]

گور 3000 هزار ساله و اولین انیمیشن دنیا و کشف قدیمیترین تخته نرد جهان

گور شماره 731؛ نگهبان جام و تخته 3 هزار ساله

گور 731 خيلي عجيب بود، جنازه را با تصوير يك بز بازيگوش و يك تخته نرد به خاك سپرده بودند، شايد مي خواستند حوصله اش سر نرود.

داخل قفسه ها تاريک است، درست مثل گور شماره 731، قبل از آنکه بعد از 3 هزار سال گشوده شود.

مرد 41 ساله 30 قرن بود که همراه با بهترين دارايي هايش يعني همان ها که امروز در قفسه هاي تاريک قرار دارند، خوابيده بود تا آنکه باستان شناس ها پيدايشان شد.

گور شماره 731 را کاويدند و آرام آرام تاريکي جاي خود را به روشنايي داد، نور از پس هزاره ها به گور تابيد و خواب بزرگ زاده اي از شهر سوخته برآشفت.
هرچند بعدها تخته نرد و جامي را که مي گويند مرد 41 ساله سازنده آن است، به تاريکي قفسه هايي در ساختماني نه چندان شناخته شده، در شهري شلوغ و پر دود و دم خو گرفتند. يک تخته بازي اکنون در موزه ملي ايران
تخته بازي اين روزها، يعني از 29 سال پيش تا امروز در کمدي تاريک نگهداري مي شود، هرچند کمدها تاريکند اما ديگر از گرد و غبار گور 731 شهرسوخته خبري نيست. دکتر منصور سيد سجادي، باستان شناسي که آن زمان همراه با هيات باستان شناسي در شهرسوخته فعال بود، مي گويد

اين نمونه، از همه تخته نردهاي به دست آمده در دنيا قديمي تر است:

«تخته بازي همان زمان معرفي شد، اما اين معرفي کامل نبود، تا اينکه دو، سه سال پيش آن را بررسي کردم.»

تخته مستطيل شکل از چوب آبنوس است، چوبي که در منطقه سيستان و بلوچستان وجود نداشته، ‌به همين دليل است که سجادي مي گويد:«مشخص است كه اين چوب را از هندوستان به شهر سوخته آورده اند. روي اين تخته بازي نقش يك مار حكاكي شده، ماري پيچ در پيچ كه با گشتن به دور خود، 20 حلقه را ايجاد مي کند. 20 حلقه به عنوان 20 خانه بازي. مار آنچنان دور خود مي گردد که دمش در دهانش جاي مي گيرد. اين كنده كاري بسيار هنرمندانه و زيبا نقش شده و هنر والاي خراطي مردمان شهر سوخته را به خوبي نشان مي دهد.»

مهره هاي بازي هم در ظرف کوچک سفالي در کنار تخته بود، مهره هايي از عقيق و لاجورد و فيروزه. 60 مهره در يک ظرف کوچک به شکل هاي مختلفي که در ظاهر هيچ شباهتي به مهره هاي تخته نردهاي امروزي يا شطرنج ندارد.

سجادي عقيده دارد اين تخته و مهره هايش از تنها نمونه مشابه ديگر، همان تخته نردي که از گورستان سلطنتي اور به دست آمده هم، قديمي تر است:«از نقطه نظر فرم و بازي بايد يکي باشند. مثل اينکه شما شطرنجي از عاج داشته باشيد و من يک شطرنج از جنس چوب يا سنگ اما نحوه استفاده از هردوي آنها يکي است با اين تفاوت که يکي گران تر از ديگري است. اما آنچه بيش از فرم ظاهري آثار اهميت دارد اين است که بر اساس قرائن و شواهد موجود،

تخته بازي شهر سوخته حدود 100 يا 150 سال از نمونه موجود در موزه بريتانيا قديمي تر است.

اين مسئله نشان دهنده اين واقعيت است که تمدن هاي تاريخي شرق ايران تحت تاثير تمدن بين النهرين به وجود نيامده اند بلکه تفکر از شرق ايران به سوي آنها رفته است.

بازار بين النهرين بازار بسيار مهمي بوده، ثروت بسياري در آن وجود داشته و کاهنان و پادشاهان بسياري در آن حکمراني مي کردند. ما معتقديم آن تفکر تاثير گذار از شرق ايران به بين النهرين رسيده است. آنها جذب کننده مغزها بودند و تفکر هنري را جذب مي کردند.»

[SENATOR]

کشف نخستین چشم مصنوعی جهان در شهر سوخته !!!

چشم مصنوعی : کشف بی نظیر در دهمین فصل کاوشهای علمی شهر سوخته

برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی پیدا شد . مطالعات اولیه نشان داده اند که چشم چپ زن تنومند مدفون در قبر شماره 6705 مصنوعی بوده است . همین مطالعات نشان می دهند که زیر طاق ابروی زن مذکو آثار آبسه دیده می شود. به علت طول زمان زیادی که بخش زیرین این چشم مصنوعی با پلک چشم در تماس بوده است آثار ارگانیکی پلک چشم نیز در روی آن مشهود است . جنس و ماده ای که چشم مذکور با آن ساخته شده است هنوز به دقت روشن نشده و تشخیص آن به آزمایشهای بعدی موکول شده است اما به نظر می رسد که چشم مزبور از جنس قیر طبیعی که با نوعی چربی جانوری مخلوط شده است ساخته شده است . در روی این چشم مصنوعی ریز ترین مویرگهای داخل کره چشم توسط مفتول های طلایی به قطر کمتر از نیم میلی متر طراحی شده اند مردمک چشم در وسط طراحی شده و جز از آن تعدادی خطوط موازی که تقیربا یک لوزی را تشکیل می دهدند در پیرامون مردمک دیده می شود از دو سوراخ جانبی واقع در دو سوی این چشم مصنوعی جهت نگهداری و اتصال آن به حدقه چشم استفاده می شده است . بررسی های انسان شناسانه نشان داده که به احتمال بسیار زیاد زن مزبور دارای سنی بین 25 تا 30 سال بوده و دو رگه (سیاه و سفید) بوده است . اشیاء پیدا شده در این قبر دو قسمتی عبارت بوده اند از ظرفهای سفالی ، مهرهای تزیینی ، یک کیسه جرمی و یک آینه مفرقی . قدمت این قبر و چشم مصنوعی به حدود 2800 سال بیش از میلاد و 4800 سال پیش از این می رسد . مطالعه جهت دستیابی به اطلاعات بیشتر در این مورد چشم و اسکلت ادامه دارد.

[SENATOR]

جامي به عنوان اولين انيميشن دنيا

جامي هم که در اين گور پيدا شد، اثري است که به نظر سجادي درست هم اندازه تخته نرد اهميت دارد:«آن زمان کسي متوجه متحرک بودن تصوير روي جام نشد اما همه مي دانستيم که اين هم يک اثر منحصر به فرد است.»

سال ها بعد، درست 30 سال بعد از زماني که گور 731 را شکافتند، اين اثر را در موزه ملي ايران بررسي کرد:«بزي روي جام است که با 5 حرکت به سوي گياهي حرکت مي کند، از برگ آن گياه مي خورد و در جهشي به زمين بازمي گردد. به اين ترتيب متوجه شدم تکرار نقش بز روي جام بي هدف و مشابه ديگر آثار به دست آمده از شهر سوخته نيست، اين اثر نخستين تصوير متحرک دنيا به شمار مي آيد.»

به خاطر به دست آمدن همين اشيا از گور است که مي گويد، مرد 41 ساله گور 731 حتما آدم برجسته و مهمي بوده، يک آدم که با يک تخته نرد از چوب آبنوس و يک بز متحرک به دست آمد. بز متحرک به عنوان اولين انيميشن دنیا