با فرا رسیدن فصول سرد سال، استفاده از ضدیخ در خودروها افزایش مییابد ولی متأسفانه بیشتر مصرفکنندگان این محصول، آگاهی کافی در مورد ضدیخ و چگونگی مصرف آن ندارند. در این نوشتار به شرح نکات مهمی پرداختهایم که برای انتخاب و مصرف ضدیخ باید در نظر گرفت.
به گزارش وب سایت «مجله ماشین»، بهطور کلی سیال خنککننده موتور که به ضدیخ معروف شده است علاوه بر جلوگیری از انجماد مایع موجود در رادیاتور، از خوردگی قطعات و قسمتهای مختلف درگیر در سیستم خنککننده پیشرانه خودرو ممانعت کرده و ضمنا موجب جلوگیری از جوشآوردن آن میشود. بنابراین بر خلاف تصور موجود، لازم است تا این مایع در تمام ماههای سال درون رادیاتور اتومبیل باشد. خصوصیات زیر از جمله مهمترین مشخصات یک سیال خنک کننده استاندارد برای موتور محسوب میشوند:
- نقطه جوش بالا
- نقطه انجماد مناسب و قابل کنترل
- خورندگی کم
- انتقال حرارت بالا
- پایداری شیمیایی بالا
- قابلیت اختلاط با آب مناسب
- عدم آتشگیری و سمیت کم
- سازگاری با محیط زیست و سرعت تجزیه مناسب توسط میکروبها
- قیمت مناسب
سیال ضدیخ از ترکیب یک سیال پایه که معروفترین آنها مونو اتیلن گلایکول (mono ethylene glycol) نام دارد با مواد افزودنی جلوگیری کننده از خوردگی، زنگ زدگی، کف کردن و بهبود دهنده کیفیت، در کنار آب و رنگ تشکیل شده است. به طور کلی اجزای تشکیل دهنده سیال خنک کننده موتور عبارتند از: سیال پایه، بازدارندههای ضدخوردگی، مواد ضدکف، آب و رنگ مخصوص که این رنگ بسته به سلیقه و استاندارد هر سازنده متفاوت است.
همانطور که گفتیم یکی از وظایف اصلی ضدیخ، جلوگیری از خوردگی در اجزای موتور است. علاوه بر این ضدیخ همزمان با دفع حرارت تولید شده، تعادل حرارتی را در کل موتور برقرار میکند و همچنین ظرفیت حرارتی آب را افزایش داده و ترکیبات موجود در آن از تشکیل رسوبات ناشی از املاح آب در داخل موتور و رادیاتور جلوگیری میکند.
استفاده از آب خالص برای انتقال حرارت داخلی موتور به رادیاتور، مشکلاتی را در پی دارد. برای مثال با توجه به نقطه انجماد (صفر درجه سانتیگراد) و نقطه جوش (100 درجه سانتیگراد)، آب در دماهای کم یا زیاد، کاربرد خود را به عنوان مایع خنک کننده از دست میدهد و از طرف دیگر در شرایط کارکرد دمایی موتور، به اندازهای گرم میشود که در قطعات مختلف، موجب بروز خوردگی شدید میشود. خوردگیهای رایج در سیستم خنککننده عبارتند از:
- مس و آلیاژهای آن (موجود در رادیاتور)
- آلومینیم و آلیاژهای آن (واتر پمپ و رادیاتورهای جدید)
- چدن (موجود در پوسته موتور)
- فولاد (پیچها و برخی قطعات فولادی)
- لحیم (موجود در اتصالات رادیاتور)
- لاستیکها (در بخشهای انتقال مایع)
ضدیخ استاندارد به گونهای تهیه میشود که اثر نامطلوب روی قطعات یاد شده ندارد و به دلیل اهمیت حفظ موتور از خوردگی، در تمام طول سال مورد استفاده قرار میگیرد. به همین جهت بیشتر تولیدکنندگان این ترکیب شیمیایی، از آن به عنوان ماده «ضدیخ، ضدجوش و ضدخوردگی» یاد میکنند.
ضدیخها از نظر کیفی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند:
۱) ضدیخهای پایه معدنی: عمدهترین نوع ضدیخ موجود در بازار و پرمصرفترین آن است و زمان کارکردشان در موتور حداکثر دو سال است.
۲) ضدیخهای پایه آلی: به دلیل نوع مواد افزودنی مورد استفاده در آنها، دارای طول عمر طولانیتر و سازگاری بیشتر با قطعات مختلف موتور نسبت به ضدیخهای معدنی هستند.
قبل از افزودن ضدیخ به رادیاتور بهتر است اقدامات زیر صورت گیرند:
- اختلاط 50 درصد از ضدیخ با آب مناسب درون یک ظرف تمیز، این میزان از محلول تا دمای منفی 34 یخ نمیبندد. روند مقاومت ضدیخ در مقابل انجماد تا نسبت 70درصد ضدیخ به 30درصد آب ادامه مییابد اما پس از آن دوباره افت کرده و خاصیت خود را از دست میدهد.
- افزودن محلول به داخل رادیاتور تا پرشدن کامل آن
- روشن کردن موتور جهت اطمینان از عملکرد ترموستات و واتر پمپ
- هواگیری سیستم در صورت نیاز
- اطمینان از وجود حجم کافی محلول در رادیاتور
برای دستیابی به بهترین کارآیی و اطمینان از عملکرد صحیح سیستم خنککننده موتور خودرو، توصیه میشودها و کنترلهای زیر نیز به تناوب انجام شوند:
- بازرسی و کنترل سیستم خنک کننده
- کنترل غلظت ضدیخ- ضدجوش در ابتدای هر فصل
- کنترل شرایط ضدیخ- ضدجوش از نظر آلودگی
- کنترل سیستم از نظر نشتی
- بازرسی درپوش و لوله متصل به درپوش رادیاتور
- بازبینی لولهها
- کنترل تسمه پروانه یا موتور آن
- کنترل ترموستات در صورت افزایش و کاهش بیش از حد دمای آب رادیاتور
- شستشوی کامل رادیاتور با آب
- انجام تعمیرات مکانیکی در صورت نیاز
- اطمینان از سلامت مخزن سیال خنککننده
چنانچه کارهای گفته شده با دقت و صرف وقت لازم صورت گیرند، با درصد بالایی از اطمینان میتوان فصل سرد زمستان را بدون هیچ مشکلی در مورد بروز یخزدگی در موتور پشت سر گذاشت.