بی‌بی منجمه؛ یکی از زنان نامدار ستاره‌شناس ایران
بی‌بی منجمه؛ یکی از زنان نامدار ستاره‌شناس ایران
بی بی منجِّمه، پیشگو و جنگجوی سلطان خوارزمشاه
یکی از زنان نامدار ستاره‌شناسی ایران، بی بی منجمه سمنانی است. او دختر کمال‌الدین سمنانی رئیس شافعیه نیشابور و منجم‌باشی سلطان محمد خوارزمشاه و از طرف مادر به فقیه بزرگ خراسان امام محمد بن یحیی منتسب است. تاریخ تولد بی بی به درستی مشخص نیست ولی به نظر می رسد در اواخر قرن ششم متولد شده است. بی بی در خانواده ای فرهیخته رشد کرد و همچون پدرش در علم نجوم تبحر یافت و در رده دانشمندان زمان قرار گرفت، در دربار پادشاهانی چون سلطان جلال الدین خوارزمشاه و علاءالدین کیقباد از جایگاه ویژه برخوردار شد. او به دلیل استعداد و توانایی‌اش به دربار خوارزمشاهیان راه یافت و چون احکامش با قضا و قدرجور درآمد از مقربان درگاه سلطان خوارزم شد و به بی بی منجمه شهرت یافت. بی بی در بسیاری از نبردها در مقابل مغولان پا به پای دیگر جنگجویان می جنگید و در رزم آوری نیز شهره بود و در تواریخ آمده است که او مدتها دوشادوش جلال الدین خوارزمشاه در میدان نبرد با مغولان حضور داشته است.
همسر بی بی، مجدالدین محمد از سادات گورسرخ گرگان بود. او هم در کنار بی بی در دربار خوارزمشاهی زندگی می کرد و از بزرگان دربار به حساب می آمد. در اوج شهرت بی بی، کمال‌الدین کامیار، از طرف سلطان سلاجقه روم "علاءالدین کیقباد"عازم دربار خوارزمشاهیان شد، قرب آن خانم را نزد سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه دید و در بازگشت از علم و عزت بی بی نزد علاء الدین کیقباد گفت. اما موقعیت بی بی در دربار سلطان جلال‌الدین رو به تزلزل گذاشته و با حسادت درباریان رو به رو بود. پس از چندی سلطان جلال‌الدین در نبردی با مغولان کشته شد، نقل است: که بی بی در یکی از پیشگوییهایش سلطان جلال‌الدین را از خیانت برادرش غیاث الدین آگاه کرده بود، ولی سلطان به حرف او وقعی نگذاشت و در برابر مغولان به خدعه برادر شکست خورد.
با مرگ سلطان، بی بی و همسرش که پشتیبان خود را از دست داده بودند به شام گریختند و به دربار ملک اشرف مظفرالدین موسی ایوبی راه یافتند. سلطان سلجوقی که از ماجرا آگاه شد سفیری نزد بی بی فرستاد، او را با احترام بسیار به قونیه دعوت کرد و در دربار خود جایگاه بالایی برای او در نظر گرفت. هنگام جنگ بین شامیان و سلاجقه روم، بی بی از روی علم نجوم پیروز میدان را، سلطان علاءالدین کیقباد اعلام کرد و طبق پیشگویی او جنگ به پایان رسید. پس از پیروزی، سلطان کیقباد اعتقادش به او دو چندان شد و خلعت سلطانی را بر بی بی خاتون پوشانید. او طبق خواسته بی بی مقام ریاست دارالانشاء و لقب "ترجمان" را به همسرش مجدالدین محمد داد که تا آخر عمر در این مقام به سلطان خدمت کرد. بی بی پسری به نام حسین داشت که به امیرناصرالدین ملقب بود که همچون پدر دردستگاه سلطان خدمت می کرد. او که به علت شهرت مادرش به "ابن بی بی" مشهور است یکی از مورخان و نویسندگان مهم قرن هفتم است، کتاب تاریخ او درمورد سلاجقه روم با نام "الاوامرالعلانیه فی الامور العلانیه" است. بی بی منجمه در تاریخ 679ه ق درگذشت.
ظرف چینی دورۀ سلچوقی طرح زنی معاصر بی بی منجمه
نمونه ای از صور فلکی
پاسخ با نقل قول
