توسعه جوامع روستايي در ايران


نويسنده: كاوه احمدي علي آبادي
معرفی کتاب:
امروزه رشد جمعيت جوامع روستايي بدليل شرايط جديد جهاني و شهري و صنعتي شدن، كفاف ظرفيت هاي جامعه را نمي كند و بسياري از خدمات اجتماعي و امكانات زندگي و رفاهي تنها در شهرهاست كه قابل دسترسي است، از اين رو روستاها با مهاجرت به خصوص نسل جوان خود به شهرها مواجه هستند. حال براي هر گونه پيش بيني و برنامه ريزي اي در جوامع روستايي، شناخت تحولات در سطوح خرد و كلان كشور ضروري است.
در سطح خرد با كنش هايي مواجه هستيم، كه افراد و نهادهاي روستايي را هدايت كرده و تحولات اجتماعي را از آن طريق جهت مي دهند. تقديرگرايي روح قالب تفكر و كنش در جامعه روستايي و عشايري ماست. بدين معني كه بسياري از روستاييان بين اعمال خود و تحقق مطلوب اهداف و مقاصد موردنظر ارتباطي نمي بينند، بلكه آن را حاصل قضا و قدر و دست تقدير روزگار مي دانند. در حالي كه برنامه ريزي و بهبود روش ها، نياز ضروري به تفكري دارد كه مبتني بر ارتباطي عقلايي بين اهداف و مقاصد با اعمال و روش ها باشد. كنش هاي احساسي و قمارگونه از ديگر كنش هاي مضر در جامعه ما هستند. از اين روي اساسي ترين نكته براي تحقق هر برنامه اي در جوامع روستايي كشور ما، توجه به اين نحوه هاي نگرش و رفتار و كوشش در جهت تغيير آن ها است. تكيه بر توسعه مشاركتي و آموزش هاي مستمر و ترويج از جمله راهكارهاي پيشنهادي براي عقب نشيني كنش تقديرگرايي از كارها و امور روزمره به حوادث و اتفاقات غيرمترقبه هستند.
در سطح كلان اجتماعي نيز توسعه جوامع روستايي از روندي برخوردارست كه متأثر از تحولات كلان كشور است. فرآيندهاي شهرنشيني، توسعه جوامع صنعتي، بهبود خدمات اجتماعي، حاشيه نشيني و برنامه هاي كلان توسعه كشور، جملگي بر روند تحولات جوامع روستايي تأثير مي گذارند. شهرها براي تأمين نيازهاي شغلي و نيروي كار خود نياز به مهاجرين روستايي دارند، بنابراين فرآيند مهاجرت از روستا به شهرهاي بزرگ طبيعي است، تنها دولت مي بايست در ازاي عرضه نيروي كار از جوامع روستايي به جوامع شهري و حاشيه نشين، حداقل نيازهاي اساسي و تأمين اجتماعي جوامع روستايي و حاشيه نشين را تأمين كند، و بايد اشتغال زايي و فرصت هاي شغلي اي را در اين مناطق پديد آورد تا بيكاري موجب مهاجرت بي رويه از روستا به شهر و پناه بردن شان به كارهاي خلافكارانه و اعتياد و ساير جرايم و تخلفات نشود. بنابراين موضوع حمايت از صنايع كوچك روستايي و صنايع دستي و صنايع تبديلي و تكميلي در كنار توزيع مناسب و عادلانه خدمات اجتماعي و رفاه اجتماعي و ايجاد فرصت هاي شغلي مي بايست در اولويت برنامه هاي توسعه كشور قرار گيرند.
اما پرسش اساسي اين است كه در اين ميان، توسعه پايدار چگونه مقدور و دست يافتني مي گردد و با توجه به تحولات و توسعه خرد و كلان در كشور و در جوامع روستايي، آيا توسعه درونزا مي بايست در دستور كار برنامه هاي دولت قرار گيرد يا توسعه برونزا؟ در اين اثر كوشش شده تا با روش اسنادي به سوي تجزيه و تحليل ساختار اجتماعي جوامع روستايي رفته و رويكردها و راهكارهاي موجود را بررسي كرده و تبييني از فرآيند توسعه در جوامع روستايي داشته باشيم تا در نهايت با ارايه دلايلي به پيشنهاداتي دست يابيم كه توجه اي جامع به توسعه اي پايدار و بلندمدت و همزمان با محرك هايي درونزا و برونزا را مدنظر قرار داده، به طوري كه مشاركت هاي محلي را با افق هاي علمي فراروستايي تلفيق كرده باشد، به عنوان راه حل كليدي توسعه كشور و توسعه جوامع روستايي توصيه نماييم.
فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:

● مقدمه
جوامع روستايي
پيشينه توسعه جوامع روستايي در كشور
روش جمع آوري اطلاعات و روش تحقيق

● طرح مسايل
برخي از مشكلات و موانع اجتماعي در برنامه ريزي هاي توسعه روستايي
مهاجرت از جوامع روستايي به جوامع حاشيه نشين و آلونك نشين

● مباني نظري؛ انواع توسعه در دنياي امروز
توسعه پايدار
توسعه درونزا و برونزا
عوامل اجتماعي و فرهنگي در توسعه
فرهنگ، ابزار و غايت توسعه؟!
توسعه انسان محور و آمايش سرزمين
توسعه محلي و مبتني بر زيست بوم
توسعه هويت محور؛ انسان روستايي و جهاني شدن

● تجزيه و تحليل تحولات اجتماعي در سطوح خرد و كلان
1. كنش هاي معطوف به پيشرفت و تقديرگرايانه
2. تفكر و كنش "معطوف به احساس " به جاي "معطوف به هدف "
3. تفكر و كنش "قمارگونه"
4. رويكردهاي موجود نسبت به تحولات جوامع روستايي

● برنامه ريزي هاي توسعه روستايي
1. برنامه ريزي جامع توسعه با طراحي و كاركرد توأمان
2. برنامه ريزي هاي ميان مدت و بلندمدت
3. جغرافياي فرهنگي در برنامه ريزي هاي توسعه
4. مديريت بهينه سيستم آبياري
5. آموزش در برنامه ها
6. ترويج در برنامه ريزي هاي توسعه روستايي
7. صنايع روستايي و دستي
8. صنايع تبديلي و تكميلي
9. توجه اي دوباره و با نگاهي نو به تعاوني هاي روستايي
10. وام، يارانه و تسهيلات مالي و بانكي
11. تغييرات ساختاري و نهادي
12. كنترل و ارزيابي مداوم برنامه ها

● راهكارهاي توسعه روستايي
1. توسعه روستايي و مشاركت
2. آموزش و اقدامات اجتماعي
3. ترويج كارشناسان و روستاييان
4. اصلاح روش هاي آبياري
5. كمك هاي عملي به تعاوني هاي روستايي
6. كمك هاي مالي و وام
7. اِعمال انواع روش هاي ارزيابي

● نتيجه گيري
تحليلي از شبكه برنامه هاي توسعه اي
پيشنهادات و توصيه هاي كاربردي

دانلود کتاب:

لينک دانلود (نسخه الکترونيکي با حجم کمتر از يک مگابايت)