ديوار دفاعي گرگان بزرگترين ديوار جهان بعد از ديوار چين ديوار دشت گرگان بزرگترين ديوار دفاعي جهان پس از ديوار چين است و در باستانشناسي آن، آشنايي كامل معماران عهد باستان، با علوم هواشناسي، بادهاي محلي و آبنگاري مشاهده مي شود.
سامان حيدري، باستانشناس سازمان ميراث فرهنگي درباره اين اثر معروف استان گلستان كه طول آن حدود 155 كيلومتر است گفت: كارشناسان و باستان شناسان بنا بر يافته هاي خود معتقدند اين ديوار كه به نامهاي سد انوشيروان، سد فيروز و قزل الان مارسرخ در دوره هاي مختلف شهرت داشته با توجه به كاربرد آجر و آجرچيني در ساختمان ديوار قابل مقايسه با بناهاي شناخته شده عصر پارتها مانند كاخ آشور و قلعه ضحاك است.
وي افزود: سيستمهاي مختلف آبياري، زهكشي و سدسازي شده و وفور خاكهاي رسوبي در اين منطقه در ساخت وساز، استحكام و شكل گرفتن اين ديوار نقش داشته است.
اين باستانشناس، سفال به دست آمده از كاوشهاي ديوار دفاعي گرگان را متعلق به دوره اشكاني دانست و گفت: طرز تدفين و قبور يافته شده در قلعه ديوار نيز قابل مقايسه با ديگر قبور در دوره اشكاني است.
بنابراين گزارش، تحقيقات دانشمندان روسي بر روي تغييرات آب در قسمت شرقي درياي خزر نشان مي دهد در دوره ساساني به علت بالا بودن آب درياي خزر، ساخت ديوار دفاعي در اين منطقه غيرممكن بوده است، آنها معتقدند ديوار دفاعي گرگان در زمان اشكانيان همزمان با حكمراني مهرداد دوم 87 ـ 123 ق م ساخته شده و در دوره ساساني بازسازي و تعمير شده است.
باستانشناسان علت ساخت اين ديوار را دفاع در برابر هجوم قبايل وحشي مثل سكاها و هياطله به شمال شرق ايران در دوره اشكاني به ويژه در زمان مهرداد دوم ذكر كرده اند.
گفتني است درحال حاضر ديوار دفاعي گرگان در فواصل و مسيرهاي مختلف بين 2 تا 5 متر ارتفاع دارد و عرض ديوار حدود 10متر و در فاصله هاي مختلف قلعه هايي در سمت جنوب ديوار ساخته شده كه نزديكترين فاصله ها 50 متر و طولاني ترين آن به 10 كيلومتر مي رسد.
در بررسي هاي هيأت باستانشناسي 30 قلعه شناسايي شده است كه اندازه كوچكترين آنها در 120 متر و بزرگترين آنها 200 در 280 متر است.