كودكان كار ، قربانيان مدرنيسم‌

[azadeh]

گلفروشي در سر چهارراه‌ها، فال‌فروشي داخل مترو، بادكنك‌فروشي‌، زباله‌گردي، واكسي، كارگري كوره‌پزخانه‌ها و مزارع، ترمينال‌ها و...، بيشتر صاحبان اين مشاغل كودكان بين 5 تا 15 سال هستند كه در موضوع كودك بودن و كار مشتركند، همه ما با اين كودكان در موارد مختلف روبه‌رو شده‌ايم و در حس ترحم و افسوس نسبت به اين كودكان كار مشتركيم.
هيچ كدام از آنها بيش از 15 سال ندارند، اما در بازوان نحيف هر كدام تجربه كارهاي سخت در برابر مزدي اندك، حكايت از دشواري تامين معيشت دارد.


بسياري از كودكان به دليل فقر اقتصادي و به اجبار خانواده‌هاي خود مجبور به كار كردن در كارگاه‌هايي مي‌شوند كه كمتر مورد بازرسي قرار مي‌گيرند و در اندك بازديدهايي كه از آنها صورت مي‌گيرد،‌ با زيركي خاصي كودكان زير 15 سال را از چشم ماموران مخفي مي‌كنند تا مبادا نيروي كار ارزان خود را از دست بدهند يا مجبور به پرداخت حق بيمه شوند،

قانون كار، قانوني بيگانه‌

حضور كودكان كار كه در سرماي زمستان و گرماي تابستان در خيابان‌ها طي سال‌هاي اخير در بيشتر نقاط كشور روبه گسترش است، يكي از معضلات اساسي اجتماعي است كه جامعه ما هم‌اينك با آن روبه‌رو است و در صورت عدم پيشگيري و مهار اين پديده، به فاجعه اجتماعي تبديل خواهد شد. وضعيت فلاكت‌بار كودكان کار ، قصه پردرد و غصه‌اي است كه دل و جان دوستداران و تلاشگران احقاق حقوق كودكان را به درد مي‌آورد. برخي از آنها در كارگاه‌هاي توليدي كوچك به ازاي 12 ساعت كار فقط 30 الي 40 هزار تومان دستمزد دريافت مي‌كنند و براي آنان قانون كار، قانوني بيگانه است.
ايراني و افغاني تفاوتي نمي‌كند. كودك هستند و برخلاف قانون‌هاي نوشته و نانوشته شده، دشواري روزهاي سخت بزرگي را تجربه مي‌كنند.


كارگاه‌هاي خصوصي قدرتمندتر از قانون كار
حدود يك‌ ميليون كودك در ايران كار مي‌كنند، در حالي كه ماده 79 قانون كار، اشتغال به كار افراد زير 15 سال را ممنوع مي‌كند. اين قانون شامل تبصره‌اي است درباره كارهايي كه ماهيت‌شان براي كودكان زير هجده سال زيان‌آور است و همچنين شامل تبصره قانوني 188 كه بنابر آن، افراد مشمول استخدام كشوري، كودكاني كه براي دولت كار مي‌كنند و كودكاني كه در كارگاه‌هاي خصوصي خانوادگي به كار مشغولند، در دايره اين قانون قرار نمي‌گيرند.

در عين حال اگر والدين يك كودك با كارفرماي او قرارداد ببندند، چون ولي كودك به شمار مي‌آيند، حق واگذاري و اجاره دادن فرزند خود به صاحبان كارگاه‌هاي خصوصي را دارند ولي جدا از ممنوعيت كار كودكان كه روي كاغذ قانون كار كودكان نوشته شده و در ميثاق‌هاي جهاني به آن تاكيد شده است، ما شاهد عمق پيشرفتگي پديده كار خياباني در ايران هستيم.

علل رشد كودكان كار
شكاف طبقاتي، افزايش تعداد خانواده‌هاي بدسرپرست، بي‌سرپرست و تك ‌سرپرست، افزايش جمعيت، فقر فرهنگي مهاجرت، بيكاري، عدم تامين اجتماعي، حاشيه‌نشيني، درگيري‌هاي مستمر خانوادگي و اعتياد و مشاغل كاذب در گسترش اين ناهنجاري اجتماعي نقش دارند.

آمارها سخن مي‌گويند
در مجموع 80 درصد كودكان خياباني، كودكان كار هستند كه به علت فقر اقتصادي خانواده‌ها، مجبور به كار در خيابان هستند و بيشتر آنها در استان‌هاي خراسان، تهران، لرستان و كردستان به سر مي‌برند.
90 درصد اين كودكان داراي والدين هستند، 80 درصدشان مهاجرند كه 42 درصد آنها از روستاها و شهرهاي ديگر كشور و 38 درصد از كشورهاي ديگر آمده‌اند و از نظر جنسيت نيز 78 درصد آنها مذكر و در فاصله 5 تا 18 سالگي قرار دارند.
از مجموع 2 ميليون كارگاه سطح استان تهران، تنها كارفرمايان 500 هزار كارگاه حق بيمه مي‌پردازند. خود اين اظهارنظر نشان مي‌دهد 5/1 ميليون كارگاه فقط در سطح استان تهران وجود دارند كه وزارت كار نظارت و كنترلي بر آنها ندارند بنابراين بيشتر كودكان و نوجوانان كارگر زير پوشش هيچ بيمه‌اي نيستند. ضمن اين كه در ايران به دليل غيرقانوني بودن كار كودكان و نيز اشتغال آنها در كارگاه‌ها كه جزو مشاغل تعريف شده به حساب نمي‌آيند، اين مساله به صورت پنهان وجود دارد.

بيانيه كودكان كار به مناسبت روز جهاني مبارزه با كار كودك - 23 خرداد 1387
هميشه كسي كه كار شايسته‌اي انجام مي‌دهد مورد تحسين قرار مي‌گيرد، ولي ما با اين كه كار خوب انجام مي‌دهيم، مورد تحسين قرار نمي‌گيريم. ما همه كودك هستيم و دنياي آزاد خودمان را مي‌خواهيم. ما فقط نمي‌خواهيم در خيابان‌ها باشيم. اما مي‌خواهيم در كنار خانواده باشيم، بازي كنيم، درس بخوانيم و از امكانات ديگري هم بهره‌مند باشيم.
ما كودكان مي‌خواهيم از احترام، آسايش، پوشاك و تغذيه سالم برخوردار باشيم.كودكان كار دوست دارند از علم و آگاهي و آموزش بهتري برخوردار باشند...

توصيه‌
متاسفانه با وجود تعهد به ميثاق‌هاي بين‌المللي، هنوز نهادي كه حمايت از كودكان را به عهده گيرد در كشور فعاليت نمي‌كند.
در صورتي كه نتوان از اين كودكان حمايت‌هاي همه‌جانبه كرد بسياري از آنان در آينده نه چندان دور در صف مجرمان جامعه يا به عبارتي در صف باجگيران قرار مي‌گيرند و بهتر است هزينه‌اي كه در آينده براي مقابله با جرم در نظر گرفته مي‌شود، امروز براي باسواد شدن و ديگر حمايت‌هاي اجتماعي كودكان ياد شده صرف شود.