اگر ماهی را از آب بگیرید، خیلی زود به علت کمبوداکسیژن میمیردهیچ ازخود پرسیده اید که چرا این وضعیت بوقوع می پیوندد ؟
درحالیکه مقداراکسیژن موجود درحجم معینی ازآب تنها یک سیزدهممقداراکسیژن موجود درهمان حجم ازهوا است. پس چرا وقتی درمحیطجدید مقدار اکسیژن سیزده برابر می شود ، ماهی به علت کمبود اکسیژنمیمیرد بدون شک این رویداد پی آمد عدم توانایی ماهی در وفق یابی بامحیط تازه است.
لذا بایستی به بررسی مکانیزمی در بدن ماهی بپردازیم که قادر نیست ازاکسیژن غنی هوا استفاده نماید اما می تواند مسئله بزرگ استخراج اکسیژن را که به مقدار ناچیز در آب وجود دارد برای خود حل نموده واکسیژن مورد نیاز خود را به این روش تأمین نماید.
یک ماهی صد گرمی رودخانه ای در حال استراحت حدود ۵ سانتی متر مکعب اکسیژن درساعت احتیاج دارد، و وقتی فعالیت عادی خود را شروع نماید سه تا چهار برابراین مقداراکسیژن نیازدارد . اگرراندمان مکانیزم تنفسی آن در انتقال اکسیژن صد درصد باشد این ماهی بایستی در هر دقیقه ۱۵ تا ۳۰ سانتی مترمکعب آب را از سطح تنفسیش عبور دهد تا اکسیژن مورد نیاز خود را تأمین نماید.
جابجا کردن چنین مقداراکسیژنی در هوا مشکل نیست ، اما در آب کار و فعالیت زیادی را می طلبدزیرا چگالی آب تقریبا هزاربرابرهوا ، و غلظت و چسبندگیش هم حدودصد برابر است .
در انسان فقط یک الی دو درصد ازاکسیژن دریافتیدر ماهیچه ها برای کار شش ها مصرف می شود اما در ماهیان این مقداربسیار بیشتر می باشد از طرفی سرعت انتشاراکسیژن در آب ۳۰0 هزار برابرآهسته ترازهوا میباشد .
پس چگونه یک ماهی براین مسائل غامض فائق می آید ؟ مسائلی که بسیارعظیم ترازمسائل تنفسی مهره دارانزمینی میباشد . وچرا ماهی در شرایطی بسیار آسانتربرای تنفس در رویزمین میمیرد؟
قسمتی از جواب به این سوالات در ساختارمکانیزم تنفسی ماهی و طبیعت جریان روی آنها نهفته است. آبششهای ماهیاز یک سری از صفحات بدقت تقسیم شده تشکیل شده اند که در نتیجه سطحزیادی رابرای تماس با آب ایجاد می نمایند وآب در یک جهت از رویآنها عبور می نماید که این با جریان کشندی در شش پستانداران تفاوتدارد . زمانی که ماهی ازآب بیرون آورده می شود و درمعرض هوا قرارمی گیرد از دست رفتن پشتیبانی آب همراه با کشش سطحی سبب کوچک شدنشدید سطح آبشش ها می گردد که نتیجه این عمل در اکثر موارد کاهش شدیددریافت اکسیژن و مرگ خواهد بود .
کل سطح تنفسی در تماس با جریانآب بین ماهیان مختلف متفاوت است و این منطبق با حجم فعالیت هرگونهای از ماهیان میباشد . برای مثال در ماهیان بسیارفعال مانند ماهیخال مخالی این سطح بیش از ۱۰۰0میلیمترمربع برای هر گرم وزن بدنماهی است که از ده برابر سطح خارجی بدن ماهی بزرگتراست .
برایاندازه گیری راندمان مکانیزم استخراج اکسیژن ازآب، تواناییماهی را در استخراج ۸۰ درصد اکسیژن محلول در آبی که ازسطوح برانشماهی عبورمی نماید مورد نظر قرارمی دهند درصورتیکه بیشترینراندمان برای یک انسان که بتواند با ورزش و تنفس شکمی یعنی تنفس ازته ششها که این عمل در ورزشهایی مثل تای چی چوان و یوگا آموزش دادهمی شود فقط استفاده از ۲۵ درصد اکسیژن موجود در هوا امکان پذیراست .
چنین راندمان بالایی در ماهیان بوسیله ویژگی ضد جریان تأمینمی شود . که رابطه ایی است بین جریان خون در بدن ماهی وجریان آب ومکانیزم قدرتمند پمپاژی که بطور مستمر آب را ازسطوح آبشش در تمام مدتچرخه تنفسیعبور می دهد.
چگونگی تنفس ماهی در آب (1)
پاسخ با نقل قول
