نحوه استفاده : هم پخته شده همراه با نان تجویز شده هم سرخ شده آن
خواص : نقش ماهي در جلوگيري از بيماري هاي قلب و عروق
بيماري عروق كرونر چيست؟
قلب انسان، عضله اي است كه در تمام دوران زندگي، هرگز فعاليتش متوقف نمي شود و براي اين تلاش بدون وقفه، نياز به اكسيژن دارد. اكسيژن از طريق جريان خون سرخرگي حمل مي شود و سرخرگ هايي كه اكسيژن را براي عضله ي قلب تامين مي كنند، "عروق كرونر" نام دارند.
در بيماري انسداد عروق كرونر، سرخرگ هاي هاي مذكور با تجمع رسوبات چربي مسدود شده و عضله ي قلب از وجود اكسيژن محروم مي ماند كه شروع اين روند از آغاز كودكي است. به تدريج با افزايش سن، رسوبات چربي جدار رگ ها خوني بيشتر شده تا جايي كه ممكن است در داخل رگ هاي خوني برآمده شوند و رگ ها را مسدود كنند كه اين روند در نهايت به كم خوني عضله ي قلب منجر مي شود. درهمين حال هر چه انسداد رگ بيشتر باشد، عضله ي قلب، كم خون تر خواهد شد و در نتيجه مقدار اكسيژني كه دريافت مي كند، بسيار كاهش خواهد يافت.
با انجام فعاليت بدني، نياز اندام ها و عضوهايي كه مشغول فعاليت هستند به اكسيژن افزايش مي يابد. در اين حال قلب بايستي عمل خود را طوري تنظيم كند كه بتواند اكسيژن مورد نياز عضوهاي فعال را فراهم سازد. اما اگر عروق كرونر مسدود شده باشند، به دليل كاهش جريان خون به عضله ، مقدار اكسيژني كه قلب دريافت مي كند، كم خواهد شد؛ لذا قادر به افزايش فعاليت خود در جهت رفع نياز عضوها و اندام هاي محيطي نخواهد بود. در عين حال، كاهش جريان خون به عضله قلب ممكن است باعث احساس ناراحتي در قفسه سينه (احساس درد، خواب رفتگي، فشار شديد روي قفسه سينه با تنگي نفس و درد در دست ها به هنگام فعاليت) مبتلا شود و اگر انسداد عروق كرونر قابل توجه باشد، احتمال دارد حمله ي قلبي رخ دهد و قسمتي از عضله ي قلب نيز از بين برود.
لازم است ذكر كنيم كه رسوب چربي در سرخرگ ها احساس نمي شود و انسداد پيشرفته ي رگ ها، به بيماري منجر مي شود. حتي گاهي اوقات در مراحل پيشرفته نيز علامتي ندارد و ناگهان فرد دچار يك حمله ي شديد قلبي مي شود.
در عين حال روش هايي وجود دارد كه نشان دهد، آيا فرد در معرض خطر اين بيماري هست يا خير؟ يا اگر به اين بيماري مبتلا است، در چه مرحله اي از پيشرفت آن قرار دارد؟
چه عواملي موجب افزايش احتمال خطر بيماري عروق كرونر مي شوند؟
عوامل خطر متعددي وجود دارند كه فرد را در معرض خطر بيماري عروق كرونر قرار مي دهند كه اين عوامل به طور كلي به دو دسته تقسيم مي شوند:
1- عواملي كه مي توان آنها را تغيير داد و اصلاح كرد و شامل موارد زير هستند:
* سطح بالاي چربي خون ( كلسترول بالا، LDL- كلسترول بالا، تري گليسيريد بالا)
* فشار خون بالا
* مصرف دخانيات
* ديابت
* تغذيه نامناسب ( مصرف بيش از حد چربي هاي اشباع و نمك)
* اضافه وزن و چاقي
* كمي تحرك و فعاليت بدني
2- عواملي كه قابل تغيير يا اصلاح نيستند. اين عوامل عبارتند از:
* سابقه بيماري عروق كرونر در افراد نزديك خانواده (پدر، مادر، برادر و خواهر) كه عوامل ژنتيكي نام دارند.
* سن بالا؛ با افزايش سن، احتمال ابتلا به بيماري عروق كرونر نيز زياد مي شود.
* هورمون هاي زنانه كه نقش حفاظتي در مقابل بيماري عروق كرونر دارند. حداقل تا زماني كه زن ها به يائسگي برسند، مردها بيش از زن ها در معرض خطر بيماري عروق كرونر هستند.
اگر چه اين عوامل خطر قابل اصلاح نيستند، اما تلاش در جهت كاهش و اصلاح عوامل خطر گروه يك مي تواند از پيشرفت بيماري عروق كرونر در افراد گروه دوم نيز كم كند.

نقش ماهي در سلامتي قلب
همان طور كه اشاره شد، يكي از عوامل خطر زمينه ساز بيماري عروق كرونر، تغذيه نامناسب است كه به تدريج باعث افزايش كلسترول، تري گليسيريد،LDL- كلسترول ، چاقي، اضافه وزن و فشار خون مي شود. پس يكي از روش هاي مقابله با اين عوامل خطر، تغيير و اصلاح الگوهاي غذايي و ترويج آن در جامعه است.
ماهي يكي از انواع غذاهاي سالمي است كه مصرف آن در جامعه ي ما بسيار كم است و در سبد خانوار كمتر ديده مي شود( مصرف سرانه ي ماهي در كشور ما 5 كيلو گرم است در حاليكه مصرف سرانه ي آن در كشور ژاپن 50 كيلوگرم است)كه با رواج فرهنگ مصرف اين ماده ي غذايي غني و با ارزش، مي توان به سلامت افراد جامعه كمك كرد.
ماهي با داشتن چربي غير اشباع "امگا-3" ، پروتئين و اسيد آمينه ي تورين نقش مهمي در حفظ و ارتقاي سلامتي افراد جامعه دارد. بيشترين تاثير ماهي بر سيستم قلب و عروق از طريق چربي غير اشباع آن يعني "امگا-3" و اسيد آمينه ي تورين است.
از انواع ماهي هايي كه به مقدار زياد، چربي "امگا-3" دارند ، ماهي تون، ساردين و سالمون (ماهي آزاد) را مي توان نام برد. البته ديگر ماهي ها نيز حاوي اين چربي غير اشباع مفيد هستند.
طبق توصيه انجمن قلب آمريكا افرادي كه داراي بيماري هاي قلبي هستند بايستي هفته اي 180 گرم ( دو بار درهفته و هر بار 90 گرم) ماهي مصرف كنند كه به علت داشتن اسيدهاي چرب امگا-3 باعث كاهش كلسترول خون شده و احتمال ابتلا به سكته هاي قلبي را كاهش مي دهد.

تاثيرماهي بر فشار خون بالا
چربي غير اشباع "امگا-3" موجب كاهش فشار خون در افراد مبتلا به فشار خون بالا مي شود و فشار خون ماكزيمم يا سيستولي را تا 8 ميليمتر جيوه كاهش مي دهد ولي روي فشار خون طبيعي بي تاثير است.
در افرادي كه مبتلا به فشار خون بالا هستند، مقاومت به انسولين وجود دارد و عقيده بر اين است كه اين ناهنجاري باعث افزايش فشار خون مي شود. چربي غير اشباع "امگا-3" مقاومت به انسولين را كاهش مي دهد و از اين طريق فشار خون را پايين مي آورد.

تاثير ماهي بر چربي هاي خون
تري گليسيريد كه يكي از انواع چربي هاي موجود در خون است، مي تواند زمينه ساز بيماري عروق كرونر به ويژه در خانم ها شود. چربي غير اشباع "امگا-3" سطح تري گليسيريد خون را در افرادي كه تري گليسيريد خونشان بسيار بالاست، كاهش مي دهد. مي توان گفت اگر درمان هاي دارويي در اين افراد موثر نبوده است، "امگا-3" مي تواند به عنوان مكمل دارويي در كاهش تري گليسيريد موثر باشد.
LDL- كلسترول بالا نيز كه از چربي هاي بسيار بد است و رسوب آن در جدار عروق كرونر، آن ها را مسدود مي سازد، مي تواند توسط "امگا-3" كاهش يابد. "امگا-3" مقدارVLDL- كلسترول را نيز كه از جمله چربي هاي نامطلوب است، كاهش مي دهد.
اما اشاره به اين نكته ضروري است كه "امگا-3" زماني بر روي كاهش اين چربي هاي مضر موثر است كه مصرف چربي هاي اشباع (روغن هاي جامد و مایع، غذاهاي پر چرب) در برنامه غذايي فرد محدود شده باشد.

تاثير ماهي روي انعقاد خون و پيش گيري از لخته شدن خون (ترومبوز)
"امگا-3" بر روي پلاكت ها و سلول هايي كه سطح داخلي رگ ها را مي پوشانند و نقش عمده اي در انعقاد خون و تشكيل لخته دارند، تاثير به سزايي دارد. همچنين از تجمع پلاكت ها كه از مراحل ابتدايي تشكيل لخته است، پيشگيري مي كند و مانع از ترشح بعضي مواد منعقد كننده از پلاكت ها مي شود.
اين عملكرد "امگا-3" در كساني كه جراحي قلب باز و باي پاس(by pass) شده اند، بسيار مفيد است؛ زيرا از انسداد رگ هاي پيوند شده پيشگيري مي كند و مانع از حوادث قلبي جديد در اين افراد مي شود.

اثر مصرف ماهي روي سكته هاي مغزي ناشي از لخته در رگ هاي مغز
"امگا-3" موجود در ماهي و نقشي كه در مهار تشكيل لخته دارد، احتمال سكته هاي مغزي را كم مي كند كه اين آثار مطلوب را در خانم ها بيشتر مي توان مشاهده كرد.در كساني كه هفتهاي يك بار ماهي مصرف مي كنند، تا 7 درصد احتمال سكته مغزي كاهش مي يابد. اگر دفعات مصرف ماهي به هفته اي 5 بار برسد، احتمال سكته ي مغزي تا 50 درصد نيز كاهش خواهديافت.

مصرف ماهي و بيماري عروق كرونر
رژيم غذايي عمده اسكيموها از غذاهاي دريايي تامين مي شود. طي مطالعات گوناگون ثابت شده است كه مقدار كلسترول، تري گليسيريد،LDL- كلسترول وVLDL- كلسترول در خون اسكيموها كم است و سطحHDL- كلسترول كه از چربي هاي مفيد خون و از عوامل پيشگيري كننده ي بيماري عروق كرونر است، بالاست. به همين دليل اسكيموها كمتر دچار بيماري عروق كرونر و مرگ ناشي از اين بيماري مي شوند.
اين تحقيقات نشان مي دهد كه مصرف ماهي مي تواند احتمال خطر ابتلا به بيماري عروق كرونر و سكته هاي قلبي را كاهش دهد.
طي مطالعات گوناگون ثابت شده است كه با مصرف 35 گرم يا بيشتر ماهي در روز خطر سكته ي قلبي و سكته مغزي، به طور چشمگيري كاهش مي يابد و در بعضي موارد نشان داده تا 44 درصد از حملات قلبي پيش گيري مي كند.
يك ارتباط معكوس بين مقدار و دفعات مصرف ماهي با كاهش عوامل زمينه ساز بيماري عروق كرونر يعني چاقي، فشارخون بالا، چربي خون بالا و غلظت خون وجود دارد، يعني هر چه مصرف ماهي بيشتر باشد، عوامل مذكور بيشتر كاهش خواهند يافت.
ماهي به دليل داشتن "امگا-3" از ضربان هاي نامنظم قلبي (آريتمي قلبي) پيشگيري مي كند. يكي از اين آريتمي هاي خطرناك به نام " تاكيكاردي بطني" است كه موجب ايست قلبي مي شود و "امگا-3" ازوقوع آن جلوگيري مي كند.

تاثير ماهي بر افرادي كه دخانيات مصرف مي كنند
استعمال سيگار و دخانيات به عملكرد لايه ي سلولي كه سطح داخلي رگ هاي خوني را مي پوشاند و " اندوتليال" ناميده مي شود، آسيب مي رساند و مانع از انعطاف پذيري آنها مي شود. در نتيجه در مواقع ضروري رگ ها نمي توانند گشاد شوند و به مرور سفت و سخت مي شوند. اختلال عملكرد اين لايه ي سلولي يكي از مهم ترين علائم پيشرفت رسوب چربي در جدار رگ هاست (آترواسكلروز يا تصلب شريان ها).
افراد سيگاري با مصرف ماهي مي توانند با اين تغييرات خطرناك مقابله كنند، به شرط آن كه ابتدا مصرف دخانيات را ترك كنند.
اسيد آمينه تورين كه به مقدار زياد در انواع ماهي ها وجود دارد، مي تواند عملكرد لايه سلولي داخل رگ ها را بهبود بخشد و مانع از آسيب آنها شود و در نهايت احتمال بيماري عروق كرونر را كاهش مي دهد.
با توجه به فوايد بي شمار و با ارزش ماهي و تاثير آن بر سلامتي سيستم قلب و عروق، بايد فرهنگ مصرف آن گسترش يابد و با حذف و كاهش نارسايي هايي كه در مسير دسترسي خانواده ها به اين ماده ي غذايي مهم وجود دارد، براي آن جاي مناسبي در سبد و سفره ي غذايي خانوار ايراني باز كنيم.
خواص ماهی از نظر احادیث :
خوردن ماهی بدن را ذوب و بلغم را زیاد نفَس را سنگین جسم را کهنه میکند خوردنش با نان گوارا است و کسی که پس از آن خرما نخورد و بر آن بخوابد تا صبح در معرض فلج است کسی که پس از حجامت گرفتار صفرا میشود باید پس از آن ماهی تازه کباب شده همراه با آب و نمک بخورد ماهی تازه پیه چشم را آب میکند و خوردن زیاد ماهی سبب پیدایش سل است.
منبع : کتب شیعه و اسلامی