تيفوس يک بيماري مشترک بين انسان و حيوان است که تو سط شپش يا موش به انسان منتقل مي شود نوع شپشي آن بيشتر در منا طق سرد که ممکن است مردم در شرا يط غير بهدا شتي زندگي کنند و شپش هم فرا وان با شد شا يع است .تيفوس شپشي در صورت بروز معمو لا به صورت اپيدمي يا همه گيري ديده مي شود . نوع منتقله تو سط موش از نوع شپشي خفيف تر بوده و به صورت آندميک ديده مي شومد. اين نوع از تيفوس بيشتر در مسا کن انساني که موش زياد شا يع است و بشتر در اواخر تا بستان و فصل پا ييز ديده مي شود .
عا مل بيماري
عامل عفوني اين بيماري در تيفوس شپشي(همه گير)، ريکتز يا پروازکي و در تيفوس موشي ، ريکتز يا تيفي است .ريکتزياها باکتريهاي کوچکي هستند که انگل اجباري درون سلولي ميباشند. شکل ظاهري آنها بصورت ميله اي يا کروي است.
دوره کمون :اين دوره در هر دو نوع تيفوس بين 1 تا 2 هفته و معمولا 12 روز است.
دروه وا گيري :بيماري تيفوس بطور مستقيم از يک شخص به شخص ديگر قابل انتقال نيست.
مخزن بيماري :مخزن ريکتز يا ها در تيفوس شپشي (همه گير)انسان و در تيفوس نوع مو شي جوندگان مي با شند.حشره ناقل در تيفوس شپشي ،شپش و در تيفوس موشي ،کک مي باشد.
تيفوس شپشي (همه گير)
عفونت توسط شپش ( شپش بدن و شپش سر)آلوده از انسان به انسان منتقل مي شود .
چرخه ي انتقال چنين است
انسان ï شپش ï انسان ï شپش
شپش از راه خونخواري از يک انسان بيمار در مرحله ي تبدار آلوده مي شود . ميکروب در لايه سلول هاي دستگاه روده اي شپش تکثير مي بابد و در روز 5-3 در مدفوع شپش پيدا مي شود .
راههاي انتقال بيماري
انسان از راه گزش شپش آلوده نمي شود ، بلکه به يکي از راه هاي زير آلوده مي شود :
(1) خراشيدن پوست و تلقيح مد فوع آلوده شپش به خود
(2) کشتن شپش آلوده بر روي بدن
(3) به احتمال استنشاق گرد و غبار يا مدفوع شپش آلوده .
شپش آلوده پس از 14-10 روز به علت آلودگي ميميرد ولي ممکن است قدرت حيات ريکتز يا در شپش مرده تا هفته ها حفظ شود. . در انسان ميکرب مي تواند بدون هيچگونه نشانه اي سالها به صورت عفونت پنهاني باقي بماند . بيماري مي تواند بعد ها به شکل خفيف بروز کند . اين نوع بازگشت تيفوس را به عنوان بيماري بريل – زينسر مي شناسد و ممکن است توسط شپش به ديگران سرايت کند. در تيفوس شپشي بيماران در مر حله تب و احتما لا 2 تا 3 روز بعد از طبيعي شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند . شپشها معمو لا2-6 روز بعد از خونخواري آلوده کننده هستند .
ب) تيفوس آندميک يا موشي
يک بيمار ي مشترک انسان و جانوران است . مخزن عفونت موش است. در موش عفونت به شکل نا پيدا ، دراز مدت و غير کشنده است . انتشار عفونت بين موشها به وسيله ي کک موش (x.Cheopis) و به احتمال کک موش است . هرگاه يک کک موش- و در درجه ي نخست x.Cheopis سرگردان بماند ، انسان راآلوده ميکند و سبب انتقال عفونت به انسان مي شود . و در عمل ، راه انتقال بيماري به انسان گزش کک موش نيست ،
راههاي انتقال بيماري
(1) تلقيح مدفوع کک آلوده
(2) به احتمال استنشاق مدفوع آلوده کننده خشک شده پس از آلودگي کک اين حشره تا پايان عمر آلوده مي ماند .کک نمي تواند از راه تخمدان ريکتزيا را منتقل نمايد.
چرخه ي انتقال بيماري را مي توان به شرح زير نشان داد:
موش ï کک موش ï موش ï کک موشïò موش
انسان
در تيفوس کنه ها بعد از آلودگي براي تمام عمر آلوده کننده با قي خواهند ماند.
علا ئم باليني
علا ئم باليني معمو لا بصورت سر درد ، عرق ، تب و دردهاي عمومي تظا هر مي يا بد. در پنجمين يا ششمين روز بعد از بروز نشانه هاي بيماري دانه هاي قرمز رنگ اول در قسمت بالاي شکم و سپس در تمام بدن غير از صورت و کف دست و پا ظاهر مي گردد . معمو لا آ ثار مسمو ميت بسيار وا ضح بوده و بيماري بعد از 2 هفته تب متوالي فرو کش کردن تب خاتمه مي يابد. ميزان کشندگي با افزا يش سن زياد مي شود و در صورت عدم درمان به 10تا40 درصد مي رسد. علائم تيفوس کنه اي مشابه تيفوس شپشي و خفيفتر از آن و ميزان کشندگي در اين نوع براي تمام گرو ههاي سني حدود يک در صد است.
درمان آنتي بيو تيکها ي انتخابي جهت درمان تيفوس معمو لا دا کسي سيکلين يا تترا سيکلين همراه کلرا مفنيکل خوراکي مي باشد.
پيشگيري و کنترل
1- ر عا يت بهدا شت محيط و بهداشت فر دي ، بويژه استحمام و شستشوي مرتب لباسها
2- سم پاشي اماکن و لباسهاي آلوده با حشره کشهاي منا سب و يا هما هنگي سطوح بالا تر
3- گزارش تلفني و فوري موارد مشکوک
4- بعد از آنکه بيمار ، البسه و محل زندگي و تما سهاي خا نوادگي عاري از شپش يا کنه شدند نياز به جدا سازي بيمار نيست.
5- تمام افرا دي که با بيمار تماس نزديک دا شته اند بايد به مدت 2 هفته تحت نظارت قرار داده شوند.