هردندان دارای بخشی است که با مینا پوشیده شده است."تاج" قسمتی که با سیمان پوشیده شده است – "ریشه" وخطی که محل اتصال بین این دوقسمت است و تحت عنوان "طوقه" شناخته می شود. دندان دارای چهاربافت است : درمرکز آن " مغزدندان" قراردارد که " حفره مغزی" را فراگرفته است . این بافت نرم است ورگهای خونی ورشته های عصبی زیادی دارد. کارآن تغذیه دندان وتشکیل "عاج دندان" است . قسمت اعظم دندان را " عاج دندان" نشکن می دهد. این بافت سخت وبه رنگ متمایل به زرد است. درقسمت تاج دندان توسط " مینا" ودرریشه با سیمان پوشیده شده است . ریشه دندان درحفره ای به نام " حفره دندانی" درون استخوان فک فرو رفته است . ازآنجا که سگها حیوانات گوشتخواری هستند دندانهای آنها برای شکارسازگاری یافته است. آنها غذا را به مدت طولانی دردهان خود نگه می دارند. دندانهای آسیاب بزرگ وقلاب مانند آنها برای گرفتن وسوراخ کردن طعمه مورد استفاده قرار می گیرد. دندانهای جانبی وپسین آنها بیشتربرای قطعه قطعه کردن و آسیاب غذا مناسب است.ازآنجا که مشکلات دندانی درسگهای اهلی بسیارمتداول است من بهتردانستم که به شکل پرسش وپاسخهای ساده به آنها بپردازم.
علت بدرنگی دندانها چیست؟
ته نشین شدن رسوبات نرمی که به نام "پلاک" شناخته می شوند وروی سطح مینای دندان بویژه در" طوقه" تاکنار لثه تشکیل می شوند باعث این عارضه می گردد. پلاک محصولی ازفعالیت مشترک باکتریها. بزاق مواد غذایی فاصد وآنزیمهای ویژه می باشد.
دلیل ایجاد جرم دندان چیست؟
به محض ایجاد پلاک نمکهای معدنی بزاق روی آن رسوب می کنند وعارضه ای را باعث می شوند که عموم مردم آن را به عنوان "جرم دندان" می شناسند- نام علمی آن " سنگ دندان" است.
طبیعتا هرچقدرعارضه به مدت طولانی تری بدون درمان رها گردد "سنگ" ضخیم تروزننده می شود.
آیا بوی بد دهان مضراست ؟
چنانچه ناشی ازپلاک یا جرم دندانی باشد هردوی اینها باعث جدایی دندان ازلثه ها وسرانجام پوسیدگی دندان می شوند. اگرناشی ازاختلالات گوارشی باشد تنها صورت آن این است که بوی بدی ازدهان حیوان به مشام می رسد.
چه می توان کرد؟
پاسخ بدیهی به این پرسش مراجعه منظم به دکتردامپزشک شما است. درمورد انسان هرشش ماه یک بارمراجعه به دکتردندانپزشک توصیه شده است. من هردوازده ماه یک بارمعاینه دندانها را درمورد سگها پیشنهاد می کنم. پلاک وجرم را می توان براحتی درمان کرد. البته ممکن است درهردو مورد نیازبه بیهوشی باشد .
دندان گوشتخواری
تنها دندان سگ که مشکل ویژه ای را ایجاد می کند دندانی است که ما آن را دندان "گوشتخواری" می نامیم. سگ دارای دوجفت دندان گوشتخواری است آخرین پیش آسیاهای بالایی ونخستین آسیاهای پایینی دندانهای گوشتخواری یا برنده هستند. این دندانها که بسیارقوی ودارای سه ریشه می باشند درسگهای پیردستخوش فساد می گردند. معمولا نخستین علامت عارضه ایجاد یک برآمدگی درکنارفک بالایی سگ درزیرچشم است. سگ معمولا نشانه های ناراحتی یا درد را بروزمی دهد گاهی به غذا بی میل می شود یا به حالت نرم روی زمین درازمی کشد. درصورت بی توجهی این برآمدگی که درواقع یک آبسه درداخل سینوس یا حفره ای می باشد که با آلونول دندان گوشتخواری ارتباط دارد سرانجام سربازمی کند وحالتی را ایجاد می نماید که ما آن را " فیستول" می نامیم.
درمان
باید دندان گوشتخواری مزاحم را دراولین فرصت ممکن تحت بیهوشی عمومی کشید.
آیا می توان ازبیماری دندان پیشگیری کرد؟
پاسخ ساده آن مثبت است. تنها لازم است که هرسال یک باربه دکتردامپزشک خود مراجعه کنید. تمیزکردن مرتب دندانها توسط خمیردندان. پودر. دهان شویه ویا ژلهای ضدعفونی. تاحد زیادی به پیشگیری ازپلاک وجرم کمک خواهد کرد. ولی این یک کارکوچک روزمره است که شمارناچیزی ازصاحبان سگ می توانند خود را با آن سازگارکنند.
یک روش معمول که به پیشگیری ازبیماریهای دندان کمک می کند جویدن استخوانهای بزرگ است – هفته ای یک استخوان قلم بزرگ به تمیزماندن دندانها کمک می کند وسگ ازجویدن آن لذت می برد ولی به هیچ عنوان ازاستخوانهای کوچک حیواناتی مانند خوک. بره وطیور برای تغذیه حیوان استفاده نکنید. بویژه استخوانهای تیزمهره ودنده ها خطرناک می باشند. احتمال دارد که این استخوانهای کوچک درموی (لوله غذا) یا روده باریک سگ گیربیفتند وخارج کردن آنها نیازمند یک عمل جراحی بزرگ باشد .
زخمهای دهان
این زخمها اساسا درسگهایی دیده می شود که ازدندانهای آنها غفلت شده است اگرچه ممکن است به طورمستقل نیز ایجاد شوند.
علل
1- ساییدگی لثه ها وسطح درونی گونه ها توسط جرم دندانی که رشد زیادی کرده است. این متداولترین عامل است .
2- فشاردندانهای آسیاب روی لبهای پایینی که بیشتردرسگهایی مانند اسپانیل – پیرنین مونتین- بلاد هوندا .
تحت شرایط طبیعی بالانسی بین تخریب وبازسازی لایه اپی تلیال ناحیه (Crevicuiar groove) که حافظ تمامیت طبیعی غشاء پریودونتال می باشد وجود دارد. بیماریهای پریودونتال بدلیل تجمع پلاکهای غذایی درسطوح دندان ایجاد شده وشدت آنها مستقیما با مقداراین رسوبات مرتبط است.تجمع این پلاک بوسیله رسوب یک اسید گلیکوپروتئین که ازبزاق ناشی می شود رخ می دهد. باکتریهای دهان به این غشاء چسبیده وتولید ماتریکسی ازپلی ساکارید – پروتئین می کنند که بوسیله مواد دیگری مانند سلولهای اپیتلیال مرده. گویچه های سفید. چربی. کربوهیدرات مجموعه پلی ساکارید – پروتئین کلسیم وفسفراین مجموعه تکمیل می گردد. با تشکیل پلاک فلورباکتریایی تغییرمی کند درابتدا مقادیرزیادی کوکسیهای گرم مثبت وجود دارند اما وقتیکه پلاک کامل گشته وضخیم شد کوکسیهای گرم منفی غالب شده وافزایشی درباکتریهای بی هوازی . اسپیروکتها وباکتریهای میله ای شکل متحرک دیده می شود. این میکروارگانیزمها ایجاد زخم واروزیون دراپیتلیوم ناحیه (Crevicular) کرده واین مسئله سبب ایجاد التهاب لثه درناحیه اطراف می گردد. تجمع وایجاد پلاک سبب خارج شدن (Crevicular groove) وکوتیکول مینا ازحالت طبیعی شده درنتیجه یک حفره پریودونتال ایجاد می شود. ایجاد این حفره سبب تسریع درتجمع پلاک وایجاد محیط مناسب برای رشد باکتریهای گرم منفی بی هوازی می گردد. این تغییرات منجربه تحلیل رفتن لثه ها وجمع شدن غشاء پریودنتال می گردد. درنهایت این اتفاقات منجربه عفونت ریشه دندان. تخریب استخوان آلوئول وازدست رفتن دندان می گردد.
درابتدا ممکن است دیدن پلاک بجزبوسیله رنگهایی که وجود پلاک را آشکارمی سازند((Erythrosin مشکل باشد. اما این پلاکها با رسوب نمکهای کلسیم ازبزاق مینرالیزه می شوند. محصول مینرالیزه شده یک رسوب تقریبا سفید. زرد یا قهوه ای می باشد(Tartar , Calcuius) رسوبات بزرگ سبب تروما والتهاب لثه می گردند.
بنابراین بیماریهای پریودونتال یک سندرم پیشرونده بوده که با یک التهاب لثه(Gingivitis) آغازشده وبه یک پریودونیتت (perioutitis) ودرصورت عدم زمان مناسب ازدست دادن دندان ختم می شود.
دندانها ساختمانهای سخت تغییرشکل یافته اپیتلیالی هستند که دراستخوانهای فک بالا وپایین قرارگرفته اند. سگ وگربه دارای دندانهای ساده (brachydont) می باشند. این دندانها دارای یک قسمت مرکزی ژلاتینی نرم بوده که بوسیله یک توده بزرگتری ازعاج (Dentine) پوشیده شده وخود عاج به نوبه خود بوسیله یک لایه بسیارسخت مینا پوشیده شده است. هردوجنس دربدو تولد فاقد دندان می باشند اما درسنین بین دو تا هشت هفتگی یکسری دندانهای شیری دردهان آنها شروع به رشد می کند. بین سنین دو(درگربه سه) تا شش ماهگی دندانهای شیری ریخته ودندانهای دائمی رشد می کنند. این ترتیب ممکن است منجربه باقی ماندن دندانهای شیری درکناردندانهای دائمی گردد. زمان بیرون آمدن دندان درنژادهای بزرگتر
سگ زودترمی باشد ولی حتی درنژادهای کوچک وتمامی گربه ها تاج دندانهای دائمی حداکثردرسن 12-10 ماهگی ظاهرمی شود. فرمول عادی دندانی درسگها وگربه ها بصورت زیر می باشد.
دندانهای لنایا درهردوجنس دارای ریشه تکی هستند. درفک بالای سگها اولین دندان گونه ای دارای یک ریشه بوده. دومین وسومین دارای دوریشه هستند ومابقی دارای سه ریشه هستند. درفک پایین اولین وآخرین دندان گونه ای دارای یک ریشه وبقیه دارای سه ریشه هستند چهارمین دندان آسیاب پیشین بالا واولین دندان آسیاب پایین به عنوان دندانهای برنده(Carnasial) شناخته شده اند. درگربه اولین دندان وچهارمین دندان گونه ای فک بالا دارای ریشه تکی هستند. دومین دندان دارای دوریشه وسومین دندان گونه ای دارای سه ریشه هستند . درفک پایین گربه تمامی دندانهای گونه ای دارای دوریشه هستند. درهردوجنس سگ وگربه دربدوتولد فک پایین کوچکترازفک بالا می باشد. وتحت شرایط نرمال این ارتباط تغییرکرده وقوس فک پایین بالغ بزرگترازقوس فک بالا می گردد. به هرحال دندانهای فک بالا باید روی دندانهای فک پایین را درناحیه جانبی (( Lateral پوشانده ودندان نیش فک بالا هم درسگ وهم درگربه درقسمت پشت دندان نیش فک پایین قراربگیرد. این ترتیب قرارگرفتن دندانها درهردوگونه سبب تسهیل درانجام عمل بریدن بخصوص بین دندانهای گونه ای می گردد. درنژادهای براکی. سفال ودولیکوسفال تغییراتی ازاین وضعیت مشاهده می شود.