پیشرفت جوامع بشری و تکنولوژی و نیز افزایش روز افزون جمعیت جهانی احتیاجات غذایی و پروتئینی بشر نیز افزایش یافت. لذا نیاز به حیواناتی که دارای توانایی تولید بالایی هستند احساس شد تا بتوان این دامها را انتخاب و بر اساس آمیزشهای اصولی نسل آنها را حفظ و تکثیر داد. فصل انتخاب و آمیزش از بحث های بسیار جذاب و مهم علم ژنتیک و اصلاح نژاد دام در دامپروری است. در زیر به اختصار به بحث های فوق خواهیم پرداخت.
انتخاب Selection
علمی که باعث می شود که حیوانات دارای صفات برتر و مطلوب برای جفت گیری و تشکیل نسل آینده مورد استفاده قرار بگیرند انتخاب نام دارد. انتخاب بر دو نوع است. انتخاب طبیعی که در طبیعت موجوداتی که دارای شرایط انطباق پذیری بهتری هستند بقا می یابند و انتخاب مصنوعی که انسان به جای طبیعت دست به انتخاب می زند و موجود برتر را حفظ می کند. انتخاب مصنوعی انواع مختلفی دارد که بر اساس شرایط مکانی و زمانی و مادی از یک یا چند روش انتخاب استفاده می شود. هر روش محاسن و معایبی دارد.
انتخاب انفرادی : که بر اساس شرایط خود حیوان است
انتخاب شجره ای : که بر اساس شرایط و شایستگی اجداد است.
انتخاب بین فامیلی : که بر اساس میانگین و شایستگی کلی ممکن است افراد حذف یا انتخاب گردند.
انتخاب درون فامیلی : که انتخاب بین افراد هر خانواده و داخل خانواده به طور مجزا صورت می گیرد.
آزمون نتایج که بر اساس شایستگی فرزندان جانور انجام می گیرد که روشی بسیار پر طرفدار در اصلاح نژاد گاو های شیری اما روشی بسیار گران قیمت است.
انتخاب برای یک صفت یا روش تاندوم.
شاخص انتخاب
انتخاب بر روش سطوح حذفی مستقل:
اما بعد از انتخاب این سوال مطرح است که آمیزش حیوانات برتر چگونه باید باشد. در علم اصلاح دام آمیزشها انواع مختلفی دارد. آمیزشهای جور شده و آمیزشهای تصادفی که در علم دامپروری فاقد اهمیت است. آمیزشهای جور شده یا مثبت هستند یا منفی. آمیزشهای جور شده مثبت افراد با ساختار ژنیتیکی یکسان و تقریبا مشابه با هم آمیزش می کند که به این نوع امیزش همخونی یا درون همسری می گویند.
آمیزش جور شده منفی حالت کلی جفت گیری موجودات غیر خویشاوندی است و یا آمیخته گری.
پرورش خویشاوندی تلاقی افرادی است که از نظر اجداد با هم خویشاوند هستند. این گونه امیزش نیاز به دقت بیشتری دارد. زیرا که باعث جور شدن عامل توارث ژن شده و امکان بروز بیماریهای ژنتیکی را فراهم کرده و نیز کاهش صفات تولید مثلی و بقا می گردد. از این روش برای به دست آوردن فرزندان یکسان و یک شکل استفاده می شود. همچنین برای تشخیص برخی بیماری های ژنتیکی و حذف آنها از این روش استفاده می گردد.
روش دیگر امیزش دور جفتی یا آمیخته گری است. این آمیزش کاملا بر عکس آمیزش خویش جفتی است و باعث عدم یکنواختی در عامل توارث ژن می گردد. به طور کلی حیوانات حاصل از آمیخته گری سرزنده تر شاداب تر و دارای قدرت تولید مثلی و بقا بهتری هستند. در تولید حیوانات تجاری مانند مرغ گوشتی از این روش استفاده زیادی می کرد. نوع دیگر آمیزش پرورش لاین است . این روش سعی در توارث یک جد که معمولا حیوان نر است دارد. شکل تخفیف یافته پرورش خویشاوندی است که شدت اثرات نامطلوب پرورش خویشاوندی را نداشته و به همین دلیل هم اکثر متخصصین اصلاح نژاد این روش را به روش پرورش خویشاوندی ترجیح می دهند.
دکتر امین