ديوان شمس

[!MAHSA!]

ای ز مقدارت هزاران فخر بی‌مقدار را


داد گلزار جمالت جان شیرین خار را


ای ملوکان جهان روح بر درگاه تو

در سجودافتادگان و منتظر مر بار را


عقل از عقلی رود هم روح روحی گم کند

چونک طنبوری ز عشقت برنوازد تار را


گر ز آب لطف تو نم یافتی گلزارها

کس ندیدی خالی از گل سال‌ها گلزار را


محو می‌گردد دلم در پرتو دلدار من

می‌نتانم فرق کردن از دلم دلدار را


دایما فخرست جان را از هوای او چنان

کو ز مستی می‌نداند فخر را و عار را



هست غاری جان رهبانان عشقت معتکف

کرده رهبان مبارک پر ز نور این غار را


گر شود عالم چو قیر از غصه هجران تو

نخوتی دارد که اندرننگرد مر قار را


چون عصای موسی بود آن وصل اکنون مار شد

ای وصال موسی وش اندرربا این مار را


ای خداوند شمس دین از آتش هجران تو

رشک نور باقی‌ست صد آفرین این نار را

[!MAHSA!]

مفروشید کمان و زره و تیغ زنان را


که سزا نیست سلح‌ها بجز از تیغ زنان را


چه کند بنده صورت کمر عشق خدا را

چه کند عورت مسکین سپر و گرز و سنان را


چو میان نیست کمر را به کجا بندد آخر

که وی از سنگ کشیدن بشکستست میان را


زر و سیم و در و گوهر نه که سنگیست مزور

ز پی سنگ کشیدن چو خری ساخته جان را


منشین با دو سه ابله که بمانی ز چنین ره

تو ز مردان خدا جو صفت جان و جهان را


سوی آن چشم نظر کن که بود مست تجلی

که در آن چشم بیابی گهر عین و عیان را



تو در آن سایه بنه سر که شجر را کند اخضر

که بدان جاست مجاری همگی امن و امان را


گذر از خواب برادر به شب تیره چو اختر

که به شب باید جستن وطن یار نهان را


به نظربخش نظر کن ز میش بلبله تر کن

سوی آن دور سفر کن چه کنی دور زمان را


بپران تیر نظر را به مؤثر ده اثر را

تبع تیر نظر دان تن مانند کمان را


چو عدواید تو گردد چو کرم قید تو گردد

چو یقین صید تو گردد بدران دام گمان را


سوی حق چون بشتابی تو چو خورشید بتابی

چو چنان سود بیابی چه کنی سود و زیان را


هله ای ترش چو آلو بشنو بانگ تعالوا

که گشادست به دعوت مه جاوید دهان را


من از این فاتحه بستم لب خود باقی از او جو

که درآکند به گوهر دهن فاتحه خوان را

[!MAHSA!]

فرستاد عنایت به زمین مشعله‌ها را که بدر پرده تن را و ببین مشعله‌ها را

تو چرا منکر نوری مگر از اصل تو کوری

وگر از اصل تو دوری چه از این مشعله‌ها را


خردا چند به هوشی خردا چند بپوشی

تو عزبخانه مه را تو چنین مشعله‌ها را



بنگر رزم جهان را بنگر لشکر جان را

که به مردی بگشادند کمین مشعله‌ها را


تو اگر خواب درآیی ور از این باب درآیی

تو بدانی و ببینی به یقین مشعله‌ها را


تو صلاح دل و دین را چو بدان چشم ببینی

به خدا روح امینی و امین مشعله‌ها را

[!MAHSA!]

تو مرا جان و جهانی چه کنم جان و جهان را


تو مرا گنج روانی چه کنم سود و زیان را


نفسی یار شرابم نفسی یار کبابم

چو در این دور خرابم چه کنم دور زمان را


ز همه خلق رمیدم ز همه بازرهیدم

نه نهانم نه بدیدم چه کنم کون و مکان را


ز وصال تو خمارم سر مخلوق ندارم

چو تو را صید و شکارم چه کنم تیر و کمان را


چو من اندر تک جویم چه روم آب چه جویم

چه توان گفت چه گویم صفت این جوی روان را


چو نهادم سر هستی چه کشم بار کهی را

چو مرا گرگ شبان شد چه کشم ناز شبان را


چه خوشی عشق چه مستی چو قدح بر کف دستی

خنک آن جا که نشستی خنک آن دیده جان را



ز تو هر ذره جهانی ز تو هر قطره چو جانی

چو ز تو یافت نشانی چه کند نام و نشان را


جهت گوهر فایق به تک بحر حقایق

چو به سر باید رفتن چه کنم پای دوان را


به سلاح احد تو ره ما را بزدی تو

همه رختم ستدی تو چه دهم باج ستان را


ز شعاع مه تابان ز خم طره پیچان

دل من شد سبک ای جان بده آن رطل گران را


منگر رنج و بلا را بنگر عشق و ولا را

منگر جور و جفا را بنگر صد نگران را


غم را لطف لقب کن ز غم و درد طرب کن

هم از این خوب طلب کن فرج و امن و امان را


بطلب امن و امان را بگزین گوشه گران را

بشنو راه دهان را مگشا راه دهان را

[!MAHSA!]

بروید ای حریفان بکشید یار ما را


به من آورید آخر صنم گریزپا را


به ترانه‌های شیرین به بهانه‌های زرین

بکشید سوی خانه مه خوب خوش لقا را


وگر او به وعده گوید که دمی دگر بیایم

همه وعده مکر باشد بفریبد او شما را


دم سخت گرم دارد که به جادوی و افسون

بزند گره بر آب او و ببندد او هوا را


به مبارکی و شادی چو نگار من درآید

بنشین نظاره می‌کن تو عجایب خدا را



چو جمال او بتابد چه بود جمال خوبان

که رخ چو آفتابش بکشد چراغ‌ها را


برو ای دل سبک رو به یمن به دلبر من

برسان سلام و خدمت تو عقیق بی‌بها را

[!MAHSA!]

بروید ای حریفان بکشید یار ما را


به من آورید آخر صنم گریزپا را



به ترانه‌های شیرین به بهانه‌های زرین

بکشید سوی خانه مه خوب خوش لقا را


وگر او به وعده گوید که دمی دگر بیایم

همه وعده مکر باشد بفریبد او شما را


دم سخت گرم دارد که به جادوی و افسون

بزند گره بر آب او و ببندد او هوا را


به مبارکی و شادی چو نگار من درآید

بنشین نظاره می‌کن تو عجایب خدا را



چو جمال او بتابد چه بود جمال خوبان

که رخ چو آفتابش بکشد چراغ‌ها را


برو ای دل سبک رو به یمن به دلبر من

برسان سلام و خدمت تو عقیق بی‌بها را

[!MAHSA!]

چو مرا به سوی زندان بکشید تن ز بالا


ز مقربان حضرت بشدم غریب و تنها


به میان حبس ناگه قمری مرا قرین شد

که فکند در دماغم هوسش هزار سودا


همه کس خلاص جوید ز بلا و حبس من نی

چه روم چه روی آرم به برون و یار این جا


که به غیر کنج زندان نرسم به خلوت او

که نشد به غیر آتش دل انگبین مصفا


نظری به سوی خویشان نظری برو پریشان

نظری بدان تمنا نظری بدین تماشا


چو بود حریف یوسف نرمد کسی چو دارد

به میان حبس بستان و که خاصه یوسف ما


بدود به چشم و دیده سوی حبس هر کی او را

ز چنین شکرستانی برسد چنین تقاضا


من از اختران شنیدم که کسی اگر بیابد


اثری ز نور آن مه خبری کنید ما را


چو بدین گهر رسیدی رسدت که از کرامت

بنهی قدم چو موسی گذری ز هفت دریا


خبرش ز رشک جان‌ها نرسد به ماه و اختر

که چو ماه او برآید بگدازد آسمان‌ها


خجلم ز وصف رویش به خدا دهان ببندم

چه برد ز آب دریا و ز بحر مشک سقا

[!MAHSA!]

اگر آن میی که خوردی به سحر نبود گیرا


بستان ز من شرابی که قیامتست حقا


چه تفرج و تماشا که رسد ز جام اول

دومش نعوذبالله چه کنم صفت سوم را


غم و مصلحت نماند همه را فرود راند


پس از آن خدای داند که کجا کشد تماشا


تو اسیر بو و رنگی به مثال نقش سنگی

بجهی چو آب چشمه ز درون سنگ خارا


بده آن می رواقی هله ای کریم ساقی

چو چنان شوم بگویم سخن تو بی‌محابا


قدحی گران به من ده به غلام خویشتن ده

بنگر که از خمارت نگران شدم به بالا


نگران شدم بدان سو که تو کرده‌ای مرا خو

که روانه باد آن جو که روانه شد ز دریا

[!MAHSA!]

چمنی که تا قیامت گل او به بار بادا


صنمی که بر جمالش دو جهان نثار بادا


ز بگاه میر خوبان به شکار می‌خرامد

که به تیر غمزه او دل ما شکار بادا


به دو چشم من ز چشمش چه پیام‌هاست هر دم

که دو چشم از پیامش خوش و پرخمار بادا


در زاهدی شکستم به دعا نمود نفرین

که برو که روزگارت همه بی‌قرار بادا


نه قرار ماند و نی دل به دعای او ز یاری

که به خون ماست تشنه که خداش یار بادا


تن ما به ماه ماند که ز عشق می‌گدازد

دل ما چو چنگ زهره که گسسته تار بادا


به گداز ماه منگر به گسستگی زهره

تو حلاوت غمش بین که یکش هزار بادا


چه عروسیست در جان که جهان ز عکس رویش


چو دو دست نوعروسان تر و پرنگار بادا


به عذار جسم منگر که بپوسد و بریزد

به عذار جان نگر که خوش و خوش عذار بادا


تن تیره همچو زاغی و جهان تن زمستان

که به رغم این دو ناخوش ابدا بهار بادا


که قوام این دو ناخوش به چهار عنصر آمد

که قوام بندگانت بجز این چهار بادا

[!MAHSA!]

کی بپرسد جز تو خسته و رنجور تو را


ای مسیح از پی پرسیدن رنجور بیا


دست خود بر سر رنجور بنه که چونی

از گناهش بمیندیش و به کین دست مخا


آنک خورشید بلا بر سر او تیغ زدست

گستران بر سر او سایه احسان و رضا


این مقصر به دو صد رنج سزاوار شدست


لیک زان لطف بجز عفو و کرم نیست سزا


آن دلی را که به صد شیر و شکر پروردی

مچشانش پس از آن هر نفسی زهر جفا


تا تو برداشته‌ای دل ز من و مسکن من

بند بشکست و درآمد سوی من سیل بلا


تو شفایی چو بیایی خوش و رو بنمایی

سپه رنج گریزند و نمایند قفا


به طبیبش چه حواله کنی ای آب حیات

از همان جا که رسد درد همان جاست دوا


همه عالم چو تنند و تو سر و جان همه

کی شود زنده تنی که سر او گشت جدا


ای تو سرچشمه حیوان و حیات همگان

جوی ما خشک شده‌ست آب از این سو بگشا


جز از این چند سخن در دل رنجور بماند

تا نبیند رخ خوب تو نگوید به خدا