قبل نوشت : دیروز یک نفر برای یادگیری زبان C به آموزشگاه آمده بود و من به عنوان مدرس انتخاب شده بودم. اول فکر کردم برای پاس کردن واحد دانشگاهی می خواد C یاد بگیره، اما وقتی ازش پرسیدم گفت می خوام برنامه نویسی کاربردی در ویندوز رو یاد بگیرم. کلی براش توضیح دادم که زبان C دیگه استفاده نمیشه و فقط به درد یادگیری تئوری برنامه نویسی میخوره و گفتم بهتره Visual C++ را با هم کار کنیم. گفت که قبلاً هیچ وقت برنامه نویسی کار نکرده و از نظر کاربری کامپیوتر هم در سطح بالایی نیست. بعد از کلی صحبت، من برای شروع دلفی 7 رو بهش پیشنهاد کردم و از قابلیت های اون براش گفتم…
بورلند دلفی 7 محیط برنامه نویسی بصری (ویژوال) و کاملا شیء گرا برای توسعه برنامه های 32بیتی مبتنی بر سیستم عامل های ویندوز و لینوکس می باشد. با استفاده از دلفی می توانید برنامه های کاربردی بسیار قوی و انعطاف پذیر ایجاد کرده و آن ها را در ویندوز و لینوکس انتشار دهید.
محیط دلفی ابزارهای سریع و ساده بسیاری در اختیار برنامه نویسان قرار میدهد. محیط دلفی در اصطلاح RAD خوانده می شود. این کلمه مخفف Rapid Application Development و به معنی توسعه کاربردی سریع است. دلفی شامل ابزارهای سریع طراحی برنامه، ویزاردهای برنامه نویسی، قالب های از پیش ساخته شده و کتابخانه ای از اجزای نرم افزاری است.
دلفی شامل دو کتابخانه مجزا برای ویندوز و لینوکس است :

  • The Visual Component Library – VCL : این کتابخانه شامل اجزایی است که API های ویندوز را در خود کپسوله کرده اند.
  • The Borland Component Library for Cross-platform – CLX : که این کتابخانه اجزای Qt Library را خود کپسوله نموده اند. (این نوع از برنامه ها در ویندوز و لینوکس قابل اجرا هستند)

در این مقاله به شرح مختصری از قابلیت های محیط دلفی 7 می پردازم.
محیط توسعه مجتمع (IDE) :
وفتی دلفی را باز می کنید بلافاصله محیط توسعه مجتمع یا به اختصار IDE دلفی در مقابل شما نمایان می شود. این IDE شامل تمامی ابزارهای مورد نیاز برای طراحی، توسعه، تست، و انتشار برنامه می باشد.

  • Form Designer: برای طراحی رابط کاربری برنامه
  • Component palette : برای دسترسی به کامپوننت های بصری و غیر بصری قابل استفاده در برنامه
  • Object Inspector : برای مشاهده و مدیریت خصوصیات اشیاء و رویدادهای مربوط به هر یک
  • Object TreeView : برای نمایش و مدیریت روابط منطقی میان اجزای برنامه
  • Code Editor : برای نوشتن و ویرایش کد برنامه
  • Project Manager : برای مدیریت بر روی فایل های پروژه

طراحی برنامه های کاربردی
با استفاده از دلفی می توانید هر نوع برنامه 32 بیتی را طراحی و اجرا نمائید. از برنامه های سودمند کوچک گرفته تا برنامه های تجاری و نرم افزارهای توزیع شده با استفاده از بورلند دلفی نسخه هفت قابل توسعه و تعمیم هستند. در حین طراحی رابط کاربری برنامه توسط دلفی، در پشت پرده Form Designer کدهای مربوط به طراحی را به صورت خودکار تولید می کند و نیازی به نوشتن کدهای طراحی به صورت دستی نخواهید داشت. زمانی که شما مشخصات کامپوننت ها و اجزای بصری و غیر بصری برنامه را تغییر می دهید، Form Designer به صورت خودکار تمامی تغییرات شما را روی سورس کد برنامه اعمال میکند و تنها زحمت شما Re-Build کردن برنامه خواهد بود. شما به راحتی می توانید سورس برنامه خود را توسط هر ویرایشگر متنی (مثل Notepad) باز کرده و تغییر دهید اما بهترین ویرایشگر برای این کار ویرایشگر داخلی دلفی یا Code Editor دلفی است که با داشتن خصوصیات منحصر به فرد بهترین گزینه برای شما خواهد بود.

شما به راحتی می توانید با استفاده از زبان دلفی کامپوننت های خود را ساخته و آن ها را به قسمت Component Palette اضافه کنید. در صورت نیاز می توانید Component Palette را به دلخواه خود سفارشی نمائید.
همچنین می توانید برنامه هایی تولید کنید که هم در ویندوز و هم در لینوکس قابل انتقال و اجرا باشند. این نوع از برنامه ها باید با استفاده از کتابخانه بورلند برای Cross-Platform نوشته شوند. کتابخانه CLX شامل کلاسهایی است که قادرند در دو سیستم عامل ویندوز و لینوکس بدون هیچ مشکلی کار کنند.
ایجاد پروژه های نرم افزاری
هر گاه که شما در دلفی شروع به نوشتن برنامه ای می کنید در واقع در حال ایجاد یک پروژه نرم افزاری هستید. پروژه شامل تعدادی فایل مرتبط با هم می باشد که در نهایت برنامه کاربردی را تشکیل می دهند. بعضی از این فایل هاهنگام طراحی برنامه ساخته می شوند و بعضی دیگر به صورت خودکار در هنگام کامپایل برنامه.
شما می توانید محتویات پروژه تان را در پنجره Project Manager دلفی مشاهده کنید و از همان جابه مدیریت پروژه بپردازید. امکان ترکیب پروژه های مختلف در قالب یک پروژه و انجام کارهای گروهی از دیگر مزایای مدیریت پروژه در محیط دلفی است.
خطایابی آسان
یکی از مباحث مهم در توسعه نرم افزارها، مبحث خطایابی است. دلفی شامل یک خطایاب (Debugger) داخلی است که در پیدا کردن و رفع خطاهای پروژه به شما کمک بسیاری می کند. این Debugger به شما امکانات مخلفی از جمله کنترل اجرای برنامه، مشاهده مقادیر متغیرها و داده ها و تغییر دادن آن ها را به شما می دهد. این Debugger قادر به شناسایی خطاهای هنگام اجرا Runtime Errors و برخی از خطاهای منطقی Logical Errors است.
توزیع برنامه کاربردی
دلفی برخلاف Visual Basic و زبان های تحت دات نت، برنامه هایی تولید می کند که بدون هیچ پیش نیازی در سیستم عامل ویندوز اجرا می شوند. این مزیت بسیار بزرگی است که دلفی با تکیه بر آن صدها هزار توسعه دهنده را جذب خود کرده است.
برای توزیع برنامه های دلفی روی لینوکس به Kylix نیاز خواهید داشت.
کدام نسخه دلفی؟
در این نوشته شما با خصوصیات دلفی نسخه 7 محصول شرکت بورلند آشنا شدید. این نسخه در سال 2001 به بازار آمده است و تا به حال برنامه های بسیار زیادی بوسیله این محیط برای سیستم عامل ویندوز نوشته شده است. با اینکه هفت سال از توزیع این نرم افزار می گذرد اما هنوز هم برای توسعه نرم افزارهای مختلف و محصولات قدرتمند مورد استفاده قرار می گیرد. در همین ایران خودمان بسیاری از شرکت های کوچک و بزرگ نرم افزاری از دلفی نسخه 7 برای تولید محصولات خود بهره می برند. البته استفاده از این محصول در جهان در حال کاهش است و حضور دلفی 7 در توسعه برنامه های کاربردی هر روز کمرنگ تر می شود اما در ایران هنوز برای استفاده جا دارد. چون بسیاری از شرکت های دولتی و بعضاً خصوصی در ایران امکانات سخت افزاری بسیار پائینی دارند، شرکت های نرم افزاری امکان تغییر تکنولوژی و استفاده از تکنولوژی های روز دنیا همچون Microsoft .NET و JAVA را ندارند و قدرت و شجاعت این ریسک را هم ندارند.
اما برای کسانی که همیشه دنبال جدیدترین ها هستند، نسخه 2007 آخرین نسخه دلفی است که شرکت CodeGear یکی از شرکت های زیر مجموعه Borland آن را تولید و توزیع کرده است. این نسخه به راحتی در بازارهای ایران پیدا می شود.