در دهان يك انسان بالغ 32 دندان وجود دارد، چهار عدد از آنها كه بعد از بقيه دندانها در آخر قوس‌هاي دنداني رويش مي‌يابند دندانهاي عقل ناميده مي‌شوند. سن تقريبي شروع تشكيل آنها در استخوان فك 10-9 سالگي بوده، تاج در 14 سالگي كامل شده و در سالهاي آخر دوره نوجواني شروع به رويش در داخل استخوان نموده و بعد از 16 سالگي در دهان ظاهر مي‌گردند. وجه تسميه اين دندان زمان رويش آنها به داخل حفره دهان است كه مصادف با بلوغ فكري است. در طي رشد و تكامل فكين معمولاً جا براي رويش اين دندانها فراهم مي‌گردد. دندان عقل اگر درست و بجا رويش يابد ، مثل بقيه دندانها مفيد و موثر در سيستم جونده بوده و عليرغم تصور غلط عاميانه در اين موارد نبايد كشيده شوند.


دندانهاي عقل نهفته كدامند؟
اگر فك متناسب با رويش دندان رشد كافي نداشته باشد و يا به عبارت ديگر با رشد فك جا براي رويش اين دندان فراهم نگردد و يا جهت و مسير رويش آنها غير عادي باشد، قادر به رويش نبوده و در استخوان نهفته باقي مي‌مانند.


تشخيص دندان نهفته در فك چگونه است؟
دندانپزشكان با معاينه داخل دهان و با كمك راديوگرافي وجود دندانهاي عقل نهفته را تشخيص مي‌دهند.





دندان عقل نهفته اگر درآورده نشود چه عوارضي دارد؟
دندانهاي نهفته مشكلات عديده‌اي را مي‌توانند در آينده ايجاد نمايند:
1 - عفونت لثه؛ لثه پوشاننده دندان نهفته‌اي كه تعدادي از آن به محيط دهان باز شده بطور مكرر دچار عفونت و التهاب شده و دردناك مي‌گردد.
2 - عفونت استخوان
3 - آبسه و سلوليت؛ اگر عفونت لثه درمان نشود به استخوان رسيده و باعث تخريب دندان و استخوان مي‌گردد. اگر عفونت از استخوان بگذرد و به بافتهاي نرم گونه، گردن، حلق و زير زبان سرايت كند ايجاد آبسه و يا تورم منتشر بافت نرم را كه سلوليت ناميده مي‌شود مي‌كند كه توام با درد، تب، تورم ، قرمزي و مشكل در بازكردن دهان خواهد بود.
4 - صدمه به دندان مجاور؛ دندان نهفته با فشار بر ريشه دندان مجاور ممكن است باعث تحليل ريشه آن شود.
5 - ايجاد كيست؛ كيسه نازكي تاج دندان رويش نيافته را در استخوان فك در برگرفته است كه بعد از رويش دندان به داخل حفره دهان از بين مي رود. اگر دندان رويش نيابد ممكن است بزرگ شده و تبديل به كيست گردد. كيست‌ها تدريجاً بزرگ شده و سبب تخريب و تضعيف استخوان و مشكلات بعدي مي‌گردند.
6 - درد؛ يك دندان عقل نهفته مي‌تواند ايجاد دردهاي با علت نا مشخص و منتشر به نواحي سر و گردن نمايد.
7 - حركت دنداني؛ اعتقادي وجود دارد كه ممكن است فشار ناشي از اين دندانها سبب بي نظمي در رديف دندانها شود كه از نظر علمي ثابت شده نمي‌باشد.


دندانهاي عقل نهفته را چه بايد كرد؟
اگر دندانپزشك تشخيص دهد كه دنداني قادر به رويش نمي‌باشد، بايد آن را كشيد.


زمان مناسب درآوردن آنها چه موقع مي‌باشد؟
اين دندانها تا جايي كه قادر به رويش باشند، بطرف سطح حركت مي‌كنند و معمولاً در سطح پشتي دندانهاي آسياي بزرگ دوم گير مي‌افتند و جلوتر نمي‌روند. اين حالت معمولاً در سنين 16 تا 17 سالگي اتفاق افتاده و بهترين زمان براي درآوردن آنهاست. در اين سن به دليل وجود كيسه رويشي بزرگي كه تاج دندان را در بر گرفته و همچنين به اين علت كه ريشه دندان هنوز رشد نكرده و كوتاه مي باشد، كشيدن آنها را آسان مي‌كند، ضمن اينكه از بروز عوارض فوق‌الذكر و عوارض حين جراحي نيز پيشگيري مي‌شود. بيحسي موقت؛ در بعضي افراد ريشه‌هاي كامل شده، مجاور كانال عصبي بوده و كشيدن دندان ممكن است باعث بيحسي كوتاه مدت و گاهاً طولاني بشود. سينوزيت؛ سينوس فك بالا يك حفره بزرگ و طبيعي است. بر اثر شكل‌گيري و طويل شدن ريشه دندان عقل بالا، ممكن است مجاورت ريشه با سينوس خيلي نزديك شده و در حين كشيدن حفره سينوس باز شده و يا عفوني گردد.


درآوردن ديرتر دندانهاي عقل تا سنين بالاتر و سالمندي چه مشكلاتي دارد؟
موكول نمودن درآوردن دندانهاي عقل به سنين سالمندي ممكن است مشكلات ذيل را به همراه داشته باشد:
- با افزايش سن ريشه‌ها قطورتر شده و ممكن است كشيدن دندان را سخت‌تر كند.
- التيام ضعيف تر بعد از كشيدن دندان
- پوسيدگي دندانهاي مجاور
- احتمال فك جوش شدن دندان
- احتمال شكسته شدن استخوان در افراد پير در حين جراحي و درآوردن دندان
- كاهش تحمل بيمار به دليل شرايط سني و درمانهاي پزشكي از قبيل مصرف داروهاي قلبي، ريوي و...