شماره ارسال: #1 آموزش احکام - مقدمات نماز

[MEGAMAN]

شماره ارسال: #12
RE: آموزش احکام - مقدمات نماز
قِـبله

١ ـ خانه كعبه، كه در شهر مكّه و در مسجد الحرام قرار دارد، «قبله» است و نمازگزار باید رو به آن نماز بخواند. دفن‏میّت و ذبح‏حیوان نیز باید رو به‏قبله باشد.
٢ ـ كسى كه بیرون شهر مكه و دور از آن است اگر طورى بایستد كه بگویند رو به قبله نماز مى‏خواند، كافى است.(٢)

١- یادآورى مى‏شود كه اگر هواپیما به قدرى از شهر فاصله گرفته است كه دیوارهاى آن دیده نمى‏شود و در همین فاصله به طور معمول صداى اذان آنجا شنیده نمى‏شود باید نماز را شكسته بخواند.
٢ ـ توضیح المسائل، م ٧٧٦.

راههاى تشخیص قبله

خود انسان یقین كند؛ یعنى جهت قبله را مى‏داند.
دو نفر عادل بگویند.
كسى كه از روى قاعده علمى قبله را مى‏شناسد و مورد اطمینان است بگوید.
گمانى كه از محراب مساجد و قبور مسلمین حاصل شود.


تشخیص قبله از راه جهت‏یابى

با توجه به اینكه شهر مكه در نیمكره شمالى و نزدیك به مدار رأس السرطان (در جنوب آن) قرار دارد، اگر انسان بداند محل اقامت او در چه جهتى از شهر مكه قرار گرفته، مى‏تواند با بدست آوردن یكى از جهات چهارگانه جهت قبله را بدست آورد.



جهـت ‏هـا(١)

چهار جهت اصلى عبارتند از: شمال، جنوب، شرق و غرب.
چهار جهت فرعى عبارتند از: شمال‏شرقى، جنوب غربى، شمال غربى و جنوب شرقى.

١ ـ مطالب این بخش از كتاب «جهت‏یابى» سپاه پاسداران انقلاب اسلامى گرفته شده است.




جهت‏یابى، با توجه به موقعیت خورشید در آسمان

در طول روزهاى آفتابى مى‏توان با مشاهده مكان خورشید در آسمان، به‏طور تخمینى جهت‏یابى كرد.
در نیمكره شمالى، خورشید هنگام طلوع در جهت شرق دیده مى‏شود.
قبل از ظهر: در جهت جنوب شرقى دیده مى‏شود.
ظهر: در جهت جنوب دیده مى‏شود.
بعد از ظهر: در جهت جنوب غربى دیده مى‏شود.
موقع غروب: در جهت غرب دیده مى‏شود.
و در نیمكره جنوبى خورشید:
قبل از ظهر: در جهت شمال شرقى دیده مى‏شود.
ظهر: در جهت شمال دیده مى‏شود.
بعد از ظهر: در جهت شمال غربى دیده مى‏شود.
از این رو با مشاهده مكان خورشید و دانستن اینكه چه موقع از روز است، مى‏توان در هر شرایطى بطور تخمینى جهت‏یابى كرد.



مدار رأس السرطان و موقعیت مكه

در روز اول تیرماه هنگام ظهر، خورشید بر تمام نقاط واقع در ٢٣ درجه و ٢٧ است.
دقیقه عرض شمالى عمود بر زمین مى‏تابد، از مجموع این نقاط مى‏توان مدارى بر نیمكره شمالى فرض كرد كه به آن «مدار رأس السرطان» گویند.




بر هیچیك از نقاط بالاتر از «مدار رأس السرطان» در نیمكره شمالى و پایین‏تر از «مدار رأس الجدى» در نیمكره جنوبى، هرگز خورشید عمود بر زمین نمى‏تابد. در ایران و كشورهایى كه در شمال مدار رأس السرطان قرار دارند، در تمام فصول، هنگام ظهر شرعى، خورشید در جهت جنوب دیده مى‏شود، به همین دلیل در تمام نقاط ایران و آن كشورها، در ظهر سایه «شاخص»(١) در جهت شمال ایجاد مى‏شود، ولى در كشورهایى كه در اطراف خط استوا، در حدّ فاصل بین مدار رأس السرطان و رأس الجدى واقع شده، در برخى از فصول سال، سایه شاخص متمایل به شمال و در برخى دیگر متمایل به جنوب است و گاهى ممكن است هنگام ظهر خورشید عمود بر شاخص بتابد و به همین دلیل هنگام ظهر در آن ایام (در آن مناطق) سایه شاخص كاملاً از بین مى‏رود.

١ شاخص جسم میله مانندى را گویند كه بطور قائم بر سطح افقى نصب شده باشد.


تابش خورشید و تعیین قبله

چون شهر مكه در همین منطقه قرار دارد، در دو روز از سال یعنى روزهاى ٦ خرداد و ٢٤ تیر، هنگام ظهر، خورشید كاملاً عمود بر كعبه مى‏تابد و در سایر مناطق جهان مى‏توان به كمك خورشید جهت قبله را مشخص كرد؛ یعنى اگر هنگام ظهر شرعى (به وقت مكّه) رو به خورشید بایستیم، به سمت قبله قرار مى‏گیریم و دقیقتر آنكه؛ اگر در آن دو روز، هنگام ظهر (به وقت مكّه) در هر جاى كره زمین شاخصى نصب كنیم، سایه آن از نوك سایه به سمت پایه شاخص، جهت قبله خواهد بود.(١)
این مسأله نسبت به خط استوا یك بار در روز اول مهرماه (اول پاییز) و یك بار روز اول فروردین ماه (اول بهار) روى مى‏دهد.
وظیفه كسى كه جهت قبله را نمى‏داند
اگر انسان در موقعیتى قرار بگیرد كه پس از تلاش براى پیدا كردن قبله،

١ ـ مجله نور علم، ش ٨، ص ٩.

نتوانست جهت قبله را تشخیص دهد، به هر طرف كه گمان دارد جهت قبله است نمازش را مى‏خواند و اگر پیدا نشد بطور كلى قبله بر او نامعلوم باشد، چنانچه وقت دارد باید به چهار طرف نماز بخواند، و اگر بدین مقدار وقت ندارد به سه طرف و با كمبود وقت به دو طرف و در كمتر از آن به یك طرف نماز بخواند، و پس از آن ممكن است یكى از حالتهاى زیر پیش آید:

* جهت قبله بر او معلوم نشود، نمازى كه خوانده، كافى است.
* بعدا معلوم شود رو به قبله نماز خوانده؛ نمازش صحیح است.
* بعدا معلوم شود پشت به قبله یا به سمت راست یا چپ قبله نماز خوانده؛ اگر در وقت نماز متوجه شود، باید نماز را اعاده كند ولى اگر پس از وقت متوجه شود، نماز خوانده شده صحیح است، ولى احتیاط مستحب است كه قضاى آن را بجا آورد.
* بعدا معلوم شود نمازش از قبله منحرف بوده ولى به حد راست یا چپ قبله نبوده است؛ نمازش صحیح است.(١)

١ ـ تحریر الوسیله، جلد ١ ص ١٤١، م ٤ ـ استفتاآت، ج ١، ص ١٣٥، س ٣٢.


تـوضیـح:

چنانچه به چهار طرف نماز بخواند، قطعا یكى از آنها رو به قبله و یا با انحراف كمى از آن خواهد بود.
و اگر به سه یا دو طرف نماز خوانده باشد و یكى از آنها رو به قبله و یا با انحراف كم باشد، كافى است.

لباس نمازگزار

یكى از مسائلى كه قبل از شروع نماز توجه به آن لازم است، مسأله پوشش است، و اكنون به بیان مقدار پوشش و شرایط آن مى‏پردازیم.

مقدار پوشش

١ ـ مردان؛ باید عورت را بپوشاند و بهتر است از ناف تا زانو را بپوشاند.
٢ ـ زنان؛ باید تمام بدن را بپوشاند بجز:
* دستها تا مچ.
* پاها تا مچ.
* صورت به مقدارى كه در وضو باید شسته شود.(١)
٣ ـ بر زنان پوشاندن دستها و پاها و صورت به مقدارى كه در مسأله پیش گفته شد در نماز واجب نیست، گرچه پوشاندن آن هم مانع ندارد.(٢)

١ ـ توضیح المسائل، م ٧٨٨ و ٨٨٩.
٢ ـ توضیح المسائل، م ٧٨٩.

٤ ـ لباس نمازگزار باید این شرایط را دارا باشد:

* پاك باشد (نجس نباشد).
* مباح باشد (غصبى نباشد).
* از اجزاء مردار نباشد، مثلاً از پوست حیوانى كه مطابق دستور اسلام كشته نشده است تهیه نشده باشد، حتى كمربند و كلاه.
* از حیوان حرام گوشت نباشد، مثلاً از پوست پلنگ یا خوك تهیه نشده باشد.
* اگر نمازگزار مرد است لباس او طلاباف یا ابریشم خالص نباشد. ٥ ـ اگر لباس نمازگزار از اجزاى حیوان حرام گوشت تهیه شده باشد هرچند اجزاى

بى‏روح آن مانند پشم یا مو، نماز خواندن با آن باطل است.(١)
٦ ـ بجز لباس نمازگزار هیچ جزئى از حیوان حرام گوشت نباید همراه نمازگزار باشد بنابر این اگر بند ساعت یا كمربند یا دكمه یا بند لباس از حیوان حرام گوشت باشد نماز باطل است.
٧ ـ لباسى كه از پشم و كرك و موى حیوان حلال گوشت تهیه شده نماز خواندن با آن صحیح است، چون نه نجس است و نه از اجزاى روح‏دار مردار است و نه حیوان حرام گوشت.(٢)
٨ ـ لباسهایى كه در كشورهاى غیر اسلامى از اجزاى روحدار حیوان تهیه شده است نماز خواندن با آن باطل است مگر آنكه ذبح شرعى آن محرز شود.
٩ ـ اگر قسمتى از لباس و حتى جزء كوچكى از آن، از مردار باشد نماز با آن باطل است.(٣)
١٠ ـ چیزى كه از اجزاى روحدار مردار تهیه شده، هرچند لباس نباشد، بنابر احتیاط واجب نباید همراه نمازگزار باشد.(٤)
١١ ـ اگر انسان شك داشته باشد، كه لباس از حیوان حلال گوشت است یا حرام گوشت، چه در كشور اسلامى و چه غیر اسلامى، تهیه شده باشد، نماز خواندن با آن مانعى ندارد.(٥)
١٢ ـ اگر با لباسى كه از حیوان حرام گوشت است، بر اثر فراموشى نماز بخواند و بعد از آن متوجه شود، بنابر احتیاط واجب باید آن نماز را دوباره بخواند.(٦)

١ ـ توضیح المسائل، م ٨٢٤.
٢ ـ توضیح المسائل، م ٨٢٣.
٣ ـ توضیح المسائل، م ٨٢١.
٤ ـ توضیح المسائل، م ٨٢٢.
٥ ـ توضیح المسائل، م ٨٢٧.
٦ ـ همان مدرك.

گفتنى است كه علاوه بر لباس، بدن نمازگزار نیز باید پاك باشد.
در این موارد نماز خواندن با بدن یا لباس نجس، باطل است:
* عمدا با بدن یا لباس نجس نماز بخواند، یعنى با این كه مى‏داند بدن یا لباسش نجس است با همان حال نماز بخواند.(١)
* در یاد گرفتن مسأله كوتاهى كرده و به جهت ندانستن مسئله با بدن یا لباس نجس نماز خوانده است.(٢)
* نجس بودن بدن یا لباس را مى‏دانسته، ولى هنگام نماز فراموش كرده و با آن نماز خوانده است.(٣)
در این موارد، اگر با بدن یا لباس نجس نماز بخواند صحیح است:
* نداند بدن یا لباسش نجس است و بعد از نماز متوجه شود.(٤)
* به واسطه زخمى كه در بدن اوست، بدن یا لباسش نجس شده و آب كشیدن یا عوض كردن آن هم دشوار است.(٥)
* لباس یا بدن نمازگزار به خون نجس شده است ولى مقدار آلودگى كمتر از دِرْهَم(٦) است.
* ناچار باشد كه با بدن یا لباس نجس نماز بخواند، مثلاً آب براى تطهیر ندارد.

١ ـ توضیح المسائل، م ٧٩٩.
٢ ـ توضیح المسائل، م ٨٠٠.
٣ ـ توضیح المسائل، م ٨٠٣.
٤ ـ توضیح المسائل، م ٨٠٢.
٥ ـ توضیح المسائل، م ٨٤٨.
٦- یك درهم، تقریبا به اندازه یك سكه دو ریالى است.

چند مسأله:

١ ـ اگر لباسهاى كوچك نمازگزار مثل دستكش و جوراب، نجس باشد، و یا دستمال كوچك نجسى در جیب داشته باشد، چنانچه از اجزاء مردار یا حرامگوشت نباشد اشكال ندارد.(١)
٢ ـ پوشیدن عبا و لباس سفید و پاكیزه‏ترین لباسها و استعمال بوى خوش و دست كردن انگشترى عقیق در نماز، مستحب است.(٢)
٣ ـ پوشیدن لباس سیاه و چرك و تنگ و لباسى كه نقش صورت دارد و باز بودن دكمه‏هاى لباس در نماز مكروه است.(٣)

١ ـ همان مدرك.
٢ ـ همان.
٣ ـ توضیح المسائل، م ٨٦٥.


مكان نمازگزار

مكانى كه انسان بر آن نماز مى‏خواند باید داراى شرائط زیر باشد:
* مباح باشد (غصبى نباشد).
* بى‏حركت باشد (مانند اتومبیل در حال حركت نباشد).
* تنگ و سقف آن كوتاه نباشد تا بتواند قیام و ركوع و سجود را بطور صحیح انجام دهد.

* جائى كه پیشانى را مى‏گذارد (در حال سجده) پاك باشد.
* مكان نمازگزار اگر نجس است طورى‏تر نباشد كه به بدن یا لباس نمازگزار سرایت كند.
* جائى كه پیشانى را مى‏گذارد (در حال سجده) از جاى زانوها و بنا بر احتیاط واجب از جـاى انگشتـان پـا، بیش از چهار انگشت بسته پست‏تر یا بلند تر نباشد.(١)

[MEGAMAN]

شماره ارسال: #13
RE: آموزش احکام - مقدمات نماز
احكام مكان نمازگزار:

١ ـ نماز خواندن در مكان غصبى (مثلاً در خانه‏اى كه بدون اجازه صاحبخانه وارد شده است) باطل است.(٢)
٢ ـ در حال ناچارى نماز خواندن بر چیزى كه حركت مى‏كند، مانند قطار و هواپیما و در جائى كه سقف آن كوتاه است و یا جایش تنگ است، مانند سنگر و بر مكان ناهموار اشكال ندارد.(٣)

١ ـ توضیح‏المسائل، مكان‏نمازگزار.
٢ ـ توضیح‏المسائل، م ٨٦٦ .
٣ ـ توضیح‏المسائل، م ٨٨٠ .

٣ ـ یكى از شرایط مكان نمازگزار بى‏حركت بودن آن است، بنابر این نماز خواندن در هواپیما، كشتى، قطار و اتومبیل در حال حركت در صورتى كه سبب حركت و تكان خوردن بدن باشد، مثلاً لرزش زیاد دارد صحیح نیست، ولى اگر انسان ناچار شود كه در آن حال نماز بخواند، مثلاً اگر بخواهد صبر كند تا در هنگام توقف نماز بخواند وقت مى‏گذرد و نماز قضا مى‏شود، باید نماز را در آن حال بخواند ولى سایر شرایط نماز را در حدّ امكان مراعات كند؛ یعنى این‏گونه عمل كند:
براى نماز وضو بگیرد و اگر نتواند باید تیمم كند، و چنانچه تیمم هم ممكن نباشد، احتیاط مستحب(١) است نماز را بخواند و بعدا باید قضاى آن را به جا آورد.
اگر مى‏تواند باید نماز را ایستاده بخواند و اگر نه باید در حال نشسته نماز بخواند.
جهت قبله را باید مراعات كند، پس اگر آن وسیله به طرف دیگر بگردد نمازگزار نیز باید به طرف قبله بگردد.
سجده بر كاغذ نیز صحیح است چنانچه مهر یا خاك یا سنگ براى سجده ندارد بر آن سجده مى‏كند.
اگر برخى از شرایط نماز را نتواند مراعات كند باید به هر نحو كه مى‏تواند نماز را بخواند.(٢)
٤ ـ یكى دیگر از شرایط مكان نمازگزار مباح بودن آن است، و این در صورتى است كه انسان غصبى بودن مكان را بداند، پس در جاهایى كه نمى‏داند غصبى است یا نه، نماز خواندن اشكال ندارد.(٣)
٥ ـ اگر در جایى كه نمى‏داند غصبى است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.(٤)
٦ ـ اگر انسان ناچار شود كه در مكان غصبى نماز بخواند، اشكال ندارد.(٥)

١- آیة الله خامنه‏اى: احتیاط واجب.
٢ ـ تحریرالوسیله، ج ١، ص ١٠٨، م ٧ ، و ص ١٥١، م ١٥.
٣ ـ توضیح المسائل، م ٨٧٠ و تحریرالوسیله، ج ١، ص ١٤٧، م ١.
٤ ـ همان مدرك.
٥ ـ همان مدرك.

٧ ـ انسان باید رعایت ادب را بكند و جلوتر از قبر پیغمبر(صلى اللّه‏ علیه و آله) و امام (علیه‏السلام) نماز نخواند.(١)
٨ ـ مستحب است، انسان نماز را در مسجد بخواند، و در اسلام بر این مسأله سفارش بسیار شده است.(٢)

[MEGAMAN]

شماره ارسال: #14
RE: آموزش احکام - مقدمات نماز
احـكام مسجـد

این كارها در رابطه با مسجد، حرام است:
* زینت كردن مسجد با طلا (بنابر احتیاط واجب).
* فروش مسجد، هر چند خراب شده باشد.
* نجس كردن مسجد، و چنانچه نجس شود باید فوراً تطهیر كنند.
* بردن خاك و ریگ از مسجد، مگر خاكهاى زیادى.
این كارها در رابطه با مسجد، مستحب است:
* زودتر از همه به مسجد رفتن و دیرتر از همه از مسجد بیرون آمدن.
* چراغ مسجد را روشن كردن.
* تمیز كردن مسجد.
* هنگام وارد شدن، ابتدا پاى راست را داخل مسجد گذاشتن.
* هنگام بیرون آمدن از مسجد اوّل پاى چپ را بیرون گذاشتن.
* خواندن دو ركعت نماز مستحبىِ تَحیّت مسجد.
* خوشبو كردن خود و پوشیدن بهترین لباسهاى خود براى رفتن به مسجد.

این كارها در رابطه با مسجد، مكروه است:
* گلدسته‏ها را بیش از پشت بام مسجد بالا بردن.
* عبور از مسجد، به عنوان محل عبور؛ بدون آنكه در آنجا نماز بخواند.
* انداختن آب دهان و بینى در مسجد.
* خوابیدن در مسجد، مگر در حال ناچارى.
* فریاد زدن در مسجد و صدا را بلند كردن مگر براى اذان.
* خرید و فروش، در مسجد.
* سخن گفتن از امور دنیا.
* رفتن به مسجد، براى كسى كه سیر یا پیاز خورده و بوى دهانش مردم را آزار مى‏دهد.(١)
* همسایه مسجد اگر عذرى نداشته باشد مكروه است در غیر مسجد نماز بخواند.
* مستحب است، انسان با كسى كه در مسجد حاضر نمى‏شود:
غذا نخورد، در كارها با او مشورت نكند، همسایه او نشود، از او زن نگیرد و به او زن ندهد.(٢)

[MEGAMAN]

شماره ارسال: #15
RE: آموزش احکام - مقدمات نماز
اذان و اقامه

١ ـ بر نمازگزار مستحب است، قبل از نمازهاى یومیه، ابتدا اذان بگوید و بعد از آن اِقامه، و سپس نماز را شروع كند.(٣)

١ ـ العروة‏الوثقى، ج ١ ، ص ٤٥٥ و ٤٥٦.
٢ ـ توضیح‏المسائل، م ٨٩٦ و ٨٩٧ .
٣ ـ توضیح‏المسائل، م ٩٢٦ و ٩١٨ .

٢ ـ اذان و اقامه باید بعد از داخل شدن وقتِ نماز گفته شود و اگر قبل از وقت بگوید باطل است.(١)
٣ ـ اقامه باید بعد از اذان گفته شود و اگر قبل از اذان بگوید صحیح نیست.(٢)
٤ ـ بین جمله‏هاى اذان و اقامه باید، زیاد فاصله نشود و اگر بین آنها بیشتر از معمول فاصله بیندازد، باید دوباره آن را از سر بگیرد.(٣)
٥ ـ اگر براى نماز جماعتى اذان و اقامه گفته باشند، كسى كه با آن جماعت نماز مى‏خواند، نباید براى نماز خود اذان و اقامه بگوید.(٤)
٦ ـ نماز مستحبى اذان و اقامه ندارد.(٥)
٧ ـ مستحب است در روز اوّلى كه بچه به دنیا مى‏آید، در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویند.(٦)
٨ ـ مستحب است كسى كه براى گفتن اذان معین مى‏كنند، عادل و وقت شناس و صدایش بلند باشد.(٧)