پشه هايي كه آواز مي‏خوانند خون شما را نمي‏مكند، آنها نر هستند، اما پشه‏هاي ماده خون انسان را مي‏مكند! چرا پشه‏ها با عده‏اي از مردم كاري ندارند ولي عده‏اي ديگر را مي‏گزند؟
امروز با پيشرفت تمدن، زباله‏ها زودتر جمع مي‏شوند دهات و باغات سمپاشي مي‏شوند. بسياري از مردم خانه‏هاي خود را نيز سمپاشي مي‏كنند. انواع و اقسام وسايل كشتن حشرات از قبيل حشره كش برقي، حلقه‏هاي دود ضد حشره، امشبي. و ده‏ها مايع حشره كش ديگر در اختيار مردم است و همه از آنها استفاده مي‏كنند، معذالك باز با كمال تعجب مي‏بينم كه روز بروز برمزاحمت اين حشرات موذي اضافه مي‏شوند و با اينكه از وسايل نامبرده در شمال شهر تهران بيشتر از جنوب آن استفاده مي‏شود، علنا مي‏بينيم كه پشه و مگس در شمال اين شهر، به مراتبب بيشتر و اكنون چند سئوال مطرح است كه ما مي‏خواهيم به آنها جواب دهيم.
1- با وجود اين داروهاي حشره كش، چرا تعدادپشه و مگس زيادتر شده است؟
2- چرا در زمستان هم پشه‏ها دست از ساكنان شمال شهر بر نمي‏دارند؟
3- چرا در شمال شهر تهران، تعداد پشه و مگس بيشتر از جنوب شهر است؟
4- بالاخره ما با اين پشه‏هاي مزاحم چه بايد بكنيم؟
در جواب سئوال اول كه پرسيده شده «چرا داروها و وسايل حشره كش نتواستند تعداد اين حشرات مزاحم را كم كنند ؟» سه دليل قاطع وجود دارد يكي قانون بقاي نسل است كه هر جانوري مي‏كوشد به هر وسيله كه ممكن شود، نسل خود را حفظ كند و نگذارد از بين برود. دليل دوم كه از همان قانون بقاي نسل سرچشمه مي‏گيردت مصونيت اين جانوران در برابر سموم حشره كش مي‏باشد كه روز برروز بالا مي‏رود و هر قدر كشندگي اين داروها زيادتر شود، مصونيت آنها شديدتر مي‏گردد واگر خوانندگان فراموش نكرده باشند، در ابتداي پيدايش امشبي هيچ پشه و مگسي در برابر آن مقاومت نداشت و امروز بر عكس، در برابر آن مقاومت نشان مي‏دهند. اين موضوع در برابر تمام تركيبات و مايعات حشره كش ديده مي‏شود. دليل سوم، اين تركيبات حشره كش علاوه بر پشه و مگس ساير جانوران را كه خوراكشان حشرات كوچك است مثل عنكبوت، مارمولك، سوسك و غيره را نيز از بين مي‏برند و چون توليد مثل پشه و مگس زياد است، با از بين رفتن دشمن زيادتر مي‏شوند.
سئوال دوم اين بود كه چرا بر خلاف گذشته، پشه‏ها در زمستان هم دست از سرما بر نمي‏دارند؟... يكي از فوايد سرما، كشتن حشرات است كه قدرت توليد مثل آنها زياد مي‏باشد و اگر از بين نرود دنيا را تسخير خواهند كرد! خانه‏هاي ما در گذشته، داراي يك حيات كوچك يا بزرگ بود و اتاقها در اطراف آن قرار داشتند. بهترين وسيله گرم كردن ما، كرسي بود كه زير آن مي‏خوابيديم يا مي‏نشستيم و خود را از شر سرما حفظ مي‏كرديم، ولي فضاي اتاقهاي ما كاملا سرد بود و حتي كاسه آبي كه شب روي كرسي مي‏گذاشتيم، يخ مي‏بست، مستراح و آشپزخانه هم از ساختمان جدا بوده و چاه آنها هم در وسط حيات قرار داشت، ولي امروزه نقشه ساختمانها عوض شده است و ساختمانها به صورت آپارتمان درآمده و هر آپارتمان داراي يك هال و چند اتاق است. مستراح و آشپزخانه و حمام و چاههاي آنها هم در داخل عمارت قرار دارند و غالبا با بخاري يا شوفاژ گرم مي‏شوند و چون داخل اين ساختمانها گرم است، پناهگاه خوبي براي پشه‏ها و مگسها مي‏باشند. آنها از گرماي بنا استفاده كرده، شبها خون ما را مي‏مكند و بعد تخم خود را در چاه‏هاي مستراح، آشپزخانه، و حمام مي‏گذراند و در تمام سال توليد مثل مي‏نمايد.
سومين سئوال اين بود كه چرا در شمال تهران پشه و مگس بيشتر از جنوب شهر است. سئوالي بسيار جالب و پر اهميت است و سه علت اساسي دارد. يكي اينكه در جنوب تهران هنوز اكثر خانه‏ها قديمي است و پناهگاه زمستاني براي پشه و مگس ندارند ولي يك علت ديگر هم وجود دارد كه مي‏توان آن را يكي از عجايب خلقت و طبيعت شمرد. از بيست سال پيش تا كنون يك نوع موش بزرگ در جنوب تهران پيدا شده است كه يكي از اسرار طبيعت در نهاد آنها قرار دارد. اين موشها از خارج از كشورها در وسط كالاهاي تجارتي به وسيله كشتي به خرمشهر آمده و از آنجا با قطار به جنوب تهران رسيده‏اند.
اين جانوران موذي داراي اين خاصيت هستند كه پشه از آنها فرار و هر كجا باشند، در شعاع معين پشه ديده نمي‏شود و اين خاصيت كه هنوز دانشمندان نتوانسته‏اند علت حقيقي آنرا پيدا كنند، در بعضي از حيوانات و بعضي از گياهان مانند گل آفتابگردان وجود دارد و شما مي‏توانيد با قرار دادن يكي از اين موشها در قفس اين معجزه طبيعت را با چشم خود ببينيد و تا آنجا كه من اطلاع دارم، در چندين دانشگاه و مراكز تحقيقات علمي دنيا، روي اين موشها مطالعه مي‏وشد و تاكنون علت آن را پيدا نشده است. باري، بااين مقدمات، برويم سر اصل موضوع و ببينيم كه با اين حشرات سمج و مزاحم چه بايد كرد و چگونه مي‏توان از شر آنها خلاص شد؟ ما ايرانيان در زبان فارسي، معمولا به حشرات كوچك كه پرواز مي‏كنند، پشه مي‏گوييم و داراي ولي انواع و اقسام زياد مي‏باسند كه همگي از راسته دو بالان و بند پايان هستند. ولي همه آنها خونخوار و مردم آزار نيستند. دسته‏اي از آنها به ترشي علاقمند بوده و ما آنها را روي ظروف ترشي، خمره سركه و خمره شراب مي‏بينيم. دسته‏اي ديگر گياهخوار بوده و روي درختان و علفها زندگاني مي‏كنند و از ساقه و برگ تغذيه مي‏نمايند.
مهمترين اين دسته پشه گز است كه روي درخت گز زندگاني مي‏كند و از ساق و برگ آن مي‏خورد و تخمهاي خود را در ساقه‏هاي درخت گز پنهان مي‏سازد. اين نوع پشه از خود شهدي تراوش مي‏كند كه ما به آن گز خونسار مي‏گوييم. دسته ديگر از پشه‏ها در محيط قليايي زندگاني مي‏كنند و مخصوصا به گاز آمونياك علاقمند بوده و چنانچه در شيشه آمونياك باز شود، فورا به آن محل هجوم مي‏آورند و شما مي‏توانيد هجوم آنها را در اطراف دكانهاي فتوكپي با آمونياك كار مي‏كنند، ببينيد. پشه‏هاي معمولي، پشه مالاريا و پشه خاكي هم به آمونياك و محيط قليايي علاقمند بوده و بيشتر در مستراحها و گندابها و زباله دانيها و آغلها كه گاز آمونياك وجود دارد، زندگاني كرده، تخم خود را در چاه‏هاي مستراح و زباله دانيها مي‏گذارند و اين دسته از حشرات هستند كه خون انسان را مي‏مكند و شبها مزاحم خواب ما هستند در اينجا بد نيست بدانيد پشه‏اي كه شب بالاي سر شما وزوز كرده و باصطلاح آواز مي‏خواند، پشه نر بوده و گزنده نيست، بلكه آواز او براي جلب توجه پشه ماده ايست كه در همان موقع مشغول مكيدن خون شما مي‏باشد.
يك نوع ديگر پشه هم سابقا در ايران وجود داشت كه در آبهاي راكد مثل آب انبارها زندگاني مي‏كرد و ناقل انگل سالك بود كه خوشبختانه در اثر لوله كشي از بين رفت. پشه مالاريا نيز در اثر مبارزه از بين رفته و اين بيماري ريشه كن شده است و تنها پشه‏اي كه مزاحم ما مي‏باشد، همين پشه‏هاي معمولي آواز خوان و سمپاشي خاكهاي آلوده و آغلها، به آساني از بين برد و تنها پشه‏هاي چون در حال حاضر نسبت به اكثر سموم حشره كش مصونيت پيدا كرده‏اند، از بين بردن آنها به آساني ميسر نيست و يگانه راه چاره جلوگيري از توليد مثل آنهاست. اينها بطوري كه گفتيم در چهار فصل سال در اطاقهاي معتدل شده منازل سكونت داشته و در چاههاي مستراح، آشپزخانه، حمام و مجاري آنها تخم گذاري كرده و توليد مثل مي‏نمايند و روي اين اصل همه ساله در فصل گرما تذكر داده مي‏شود كه براي مبارزه باآنها هر ده روز يكبار، مقداري نفت در چاه‏هاي داخل ساختمان بريزيد. اين دستور خوبي است، ولي عملا نتيجه خوبي نداده است. موقعي اين دستور مفيد است كه مقدار نفت به حدي باشد كه روي تمام سطح آب چاه را بپوشاند، تا بچه اين حشرات كه ابتدا به صورت كرم در آب زندگاني مي‏كند، راه تنفس نداشته باشد و از بين برود؛ ولي چون سطح چاه معلوم نيست و اين چاه‏ها غالبا داراي خزينه بوده و سطح آنها وسيع است و يكي دو ليتر نفت براي پر كردن روي آنها كافي نيست، نتيجه مطلوب به دست نمي‏آيد، ولي اگر ما اين چاهها را سالي يكي دو بار سمپاشي كنيم، يعني براي هر چاه دويست گرم گرد «د.د.ت» را در چهار ليتر نفت داغ حل كرده، گرماگرم آن را از دهانه‏هاي مختلف در چاه بريزيم و چند ساعت دهانه‏ها را محكم ببنديم، گاز نفت همراه با «د.د.ت» فضاي چاه را پر كرده و باعث سمپاشي تمام قسمتها و سوراخ و سنبه‏هاي چاه شده و نسل اين جانوران موذي را در آن چاه از بين مي‏برد و تا مدتي نيز اثر سم باقي مي‏ماند و چنانچه پشه ديگري از خارج وارد ساختمان شود و براي تخم ريزي داخل آن مي‏گردد خواهد مرد و چنانچه تمام درها و پنجره‏ها داراي توري باشد و پشه نتواند از خارج وارد شود، مدت مديدي راحت خواهد بود. اينكار از سمپاشي اتاقهاي ساختمان كه هواي اتاق رامسموم كرده و تنفس را مشكل مي‏كند، به مراتب مفيدتر و نتيجه آن درخشانتر است، اگر به گرد خالص «د.د.ت» دسترسي نداريد و محلول كردن آن در نفت داغ براي شما ميسر نيست، مي‏توانيد اين سمپاشي را با ساير مايعات را با ظروف فلزي خود، مدتي در آفتاب بگذاريد تا گرم شوند و بعد در چاه بريزيد. به جاي نفت مي‏توانيد از گازوئيل استفاده كنيد.
در خاتمه، سئوال ديگري را مطرح مي‏كنيم: اين پشه‏هاي معمولي به بدن بعضيها نزديك نمي‏شود و آنها را نمي‏گرند و بر عكس به عده‏اي ديگر علاقه‏مند بوده و به سراغ آنها مي‏روند و جاي سالم در دبن آنها باقي نمي‏گذارند و به همين جهت عده‏اي علت امر را پرسيده‏اند. جواب اين سئوال را ما در سطور بالا نوشتم و گفتيم كه اين دسته از پشه‏ها به گاز امونياك و محيط قليايي را غب بئده و از محيط ترش فرار مي‏كنند. كساني كه پوست بدنشان قليايي بوده و عرق بدنشان كمي بوي امونياك مي‏دهد و همچنين كساني كه قطره قطره ناخودا گاه ادرار و زير جامه آنها كمي و بوي ادرار مي‏دهد، يبشتر مورد هجوم اين حشرات واقع مي‏شوند و بر عكس، كساني كه پوست بدنشان ترشي بيشتري دارد، اين پشه‏ها كمتر به سراغ آنها مي‏روند و چنانچه دسته اول خود را تميز كنند و بعد كمي ترشي، مثل آبليمو به بدن خود بمالندت مصونيت زيادتري پيدا خواهند كرد اين نكته را نيز بد نيست بدانيد كه اين پشه‏ها از دود و اسانس بعضي از گياهان فراري هستند كه مهمترين آنها جوهر سقز كاج است كه در داروخانه‏ها به نام اسانس تربانتين به فروش مي‏رسد. پاشيدن اين اسانس زير تخت و ماليدن كمي از آن به بدن، از نزديك شدن پشه جلوگيري مي‏كند و در صنعت داروسازي با اين اسانس پمادهايي مي‏سازند كه به اسامي مختلف براي جلوگيري از گزش پشه فروخته مي‏شوند