بهره‌مندي از يك وضع تغذیه‌ای مناسب عامل مهمی‌ در پيشرفت درمان يك فرد معتاد محسوب می‌شود. بنابراين تامین غذاي مناسب يكي از راه‌‌هاي اصلي و مهم در برنامه سم‌زدايي معتادان می‌باشد. در انواع موارد اعتياد (اعتياد به مواد مخدر و الكل) جلوگيري از بروز سوء‌تغذيه و يا در صورت وجود آن تغذيه درماني از اهمیت ويژ‌ه‌ای برخوردار است. موادي كه بر فعاليت دفاعي و سيستم ‌ایمني بدن اثر می‌گذارند، براي بدن به منزله سم بوده و باعث ‌ایجاد آسيب‌‌هاي جسماني و سوء تغذيه می‌شود.
به طور كلي اعتياد به مواد مخدر سبب افزايش نياز‌‌هاي تغذیه‌ای نسبت به نياز‌‌هاي فرد طبيعي می‌شود. به این دليل نياز به مواد مغذي در معتادان برای سم‌زدايي و افزايش متابوليسم(مقدار انرژي لازم برای سوخت وساز مواد) مواد مخدر افزايش می‌يابد.

مشكلات تغذیه‌ای معتادان

1) غير فعال شدن ويتامین‌‌ها و كوآنزيم‌‌هايي كه در متابوليسم مواد مغذي شركت دارند.
2) تهي شدن ذخاير كبدي به علت ضايعات كبدي
3) سوء جذب
4) مصرف كم مواد مغذي به علت بي‌اشتهايي
5) تحليل عضلات و اندام‌‌ها و افزايش دفع مواد مغذي به علت دفع افزايش ادرار و يا وجود اسهال.
اعتياد، بيماري رواني و اجتماعي است و مراقبت‌‌هاي تغذیه‌ای در درمان ترك اعتياد در قالب تيم باید اعمال شود.
اصولي كه يك رژيم‌شناس در تنظيم برنامه غذايي معتادان برای سم‌زدايي اعمال می‌كند، عبارت است از:

1) ارزيابي وضعيت تغذیه‌ای فرد معتاد در دوره ترك اعتياد
2) نظارت بر توان‌بخشي تغذیه‌ای از طريق تهيه وعده‌‌هاي غذايي مطلوب و مغذي
3) اعمال برنامه‌‌هاي تغذیه‌ای و مشاوره با فرد معتاد و همچنين وابستگان او
4) مراقبت‌هاي پيگير فرد معتاد پس از برنامه ترك اعتياد


ارزيابي وضعيت تغذیه‌ای
طي دوران ترك اعتياد، بدن دچار استرس‌هاي جسماني و پريشاني‌‌هاي رواني است. به‌دنبال ‌این استرس‌‌ها، عوارضي مانند تهوع، استفراغ و اسهال بروز می‌نمايد و به اختلال در نمك‌ها و مايعات بدن و اختلال در تعادل كالريكي بدن منجر می‌شود. رژيم غذايي بايد طوري تنظيم شود كه در حد امكان اختلالات و عوارض سخت دوران ترك اعتياد را كاهش دهد. باید نوع و شدت كمبود مواد مغذي در اسرع وقت مشخص شود تا نوع مكمل‌‌هاي تغذیه‌ای مورد نياز تعيين شود و آزمايش‌های بيوشيمی‌ای برای تعيين وضع متابوليت‌‌هاي بدن(میزان پروتيين، آهن، الكتروليت‌‌ها كه همان نمك‌‌هاي معدني موجود در خون هستند و ويتامین‌‌هاي محلول در آب كه ويتامین C و ويتامین‌‌هاي گروه B هستند، مشخص شود).
معتادان كه دچار اختلالات كبدي هستند باید از مصرف آهن و ويتامین‌‌هاي محلول در چربي(ويتامین‌‌هاي A،D،E،K) خودداري کنند.
سيستم ‌ایمني بدن در بیشتر معتادان به دلايل گوناگون از جمله رژيم غذايي نامناسب دچار اختلال می‌شود و به همین دليل معتاداني كه در معرض ويروس HIV هستند، خطر آلوده شدن در آنها بيشتر می‌شود. احتمالا رژيم غذايي ناكافي، از عوامل محرك رشد و انتشار ويروس تا مراحل بروز عفونت است. چنانچه ويروس‌ ایدز در فرد معتاد تشخيص داده شد، باید از رژيم غذايي غني از كالري و مواد مغذي به همراه مكمل استفاده شود.

توان‌بخشي تغذیه‌ای
سياست‌‌ها و روش‌‌هاي گوناگونی در زمینه مكمل‌‌هاي غذايي برای بهبود سريع‌تر فرد معتاد توصيه می‌شود. به‌عنوان مثال تزريق عضلاني تيامین((Vit B1 روزانه 100میلی‌ گرم به عنوان يك اقدام پيشگيري كننده به‌خصوص در مواردي كه شخص سابقه كمبود تغذیه‌ای داشته توصيه می‌شود. مصرف ويتامین‌‌ها و مواد معدني همراه با برنامه غذايي در درمان عوارض تغذیه‌ای كه ناشي از مصرف مواد مخدر است، موثر خواهد بود. استفاده از مكمل‌‌هاي حاوي اسيد‌‌هاي آمینه به‌صورت مخلوطي از چند نوع اسيد آمینه ضروري با دوز(میان مصرف دارو) پايين نتيجه مطلوبي به همراه دارد. مصرف يك نوع مكمل اسيد آمینه‌ای به‌عنوان مثال تريپتوفان در دراز مدت باعث اختلال عصبي در فرد بيمار می‌شود. به طور كلي اصلاح تغذیه‌ای بيمار، عامل زير بنايي در توان بخشي جسماني، رواني و سلامت مغزي فرد معتاد است.
رژيم غذايي پر پروتیین و پر چربي احتمال تمايل نوشيدن الكل را در فرد معتاد افزايش می‌دهد. در برنامه توان بخشي تغذیه‌ای بيمار، غذا باید از نظر تغذيه و طعم طوري باشد كه موجب تحريك اشتها و جلب تمايل فرد به مصرف میان وعده‌‌هاي غذايي باشد.

آموزش تغذيه و مشاوره به منظور اصلاح زندگي نوين
مشاور تغذیه‌ای در تمام مراحل درمان الزامی ا‌ست و مسایلي چون يافتن جانشيني براي مواد مخدر، ‌ایجاد اشتها، استفاده از میان وعده غذايي متعادل در برنامه آموزشي تغذيه و مشاوره برای بهبود يافتن در نظر گرفته می‌شود.
وعده غذايي نامنظم، نداشتن میان وعده غذايي سبب ‌ایجاد تغييرات قند خون و به‌دنبال آن افزايش نياز فرد معتاد به مواد مخدر و خطر اعتياد مجدد را افزايش می‌دهد. پس از ترخيص فرد از مراكز توان بخشي برای بهبود اختلالات تغذیه‌ای بايد تغييرات وزن فرد كنترل و پيگيري شود.
در مشاوره تغذیه‌ای مسایلي چون عزت نفس، احساس مسووليت، توانايي ‌ایجاد روابط اجتماعي، باید مورد بحث و گفتگو قرار گيرد و مشاركت نزديك خانواده ضامن موفقيت در برنامه ترك اعتياد می‌باشد.

مراقبت‌ها و پيگيري‌‌هاي تغذیه‌ای
مراقبت‌‌ها و پيگيري‌‌هاي تغذیه‌ای پس از ترخيص از مراكز درماني بايد ادامه داشته باشد و حداقل هفته‌ای يك بار جلسه مشاوره با رژيم‌شناس برای پيگيري وزن و همچنين میزان پيشرفت در درمان اختلال تغذیه‌ای به‌دنبال پيروي از الگوي صحيح غذايي صورت گيرد.
به‌طور كلي رژيم‌شناسان بايد مهارت‌‌هاي شغلي خود را در‌ این زمینه با مطالعه متون مربوط به مواد مخدر، شركت در سمینار‌‌هايي در‌این زمینه و همكاري با تيم درماني معتادان برای گسترش مهارت‌‌هاي شغلي انجام دهند.