كرمانشاه از لحاظ بقايای ست‎های پيش از تاريخ يكی از مناطق بسيار غنی و مهم در ايران و غرب آسيا است. قديمی‎ترين آثار ست بشر در كرمانشاه مربوط به پارينه سنگی قديم است كه شامل چند تبر دستی سنگی است كه در منطقه گاكيه و غرب هرسين يافت شده است.اين آثار دست‎کم حدود 200 هزار سال قدمت دارند. آثار مهمی از دوران پارينه سنگی در غارهای كرمانشاه كشف شده است كه مربوط به دوره‎های پارينه سنگی ميانی، جديد و فراپارينه سنگی است. نخستين غاری كه در ايران كاوش شد در بيستون كرمانشاه قرار دارد كه تنها بقايای استخوانی انسان نئاندرتال در ايران در آن كشف شده است. آثار ست نئاندرتال‎ها همچنين در ساير غارهای بيستون چون غار مر تاريك و غار مر آفتاب كشف شده است. در غارهای شمال شهر كرمانشاه مثل قبه و دو اشكفت نيز ابزار هاي سنگی اين دوره يافت شده است.از دوره پارينه سنگی جديد و فراپارينه سنگی نيز آثاری در غارهای مرخريل و كوليان كشف شده است. از كهنترين آثار ست روستا نشينی اوليه در غرب آسيا چندين مكان در اطراف كرمانشاه قرار دارند كه از ميان آن‎ها می‎توان به گنج‎دره در غرب هرسين و سراب و آسياب در شرق كرمانشاه اشاره كرد. گفتنی است كه قديميترين مدارك اهلی كردن بز در تپه گنج دره شناسايی شده است كه نتايج مطالعه آن اخيرا به وسيله پرفسور مليندا زيدر در نشريه معتبر ساينس منتشر شد. در ضمن بايد خاطر نشان شد كه مردم و ساكنين اين منطقه مادهاي اصيلي هستن كه در گذشته به طوايف آمادي ملقب بوده اند و طي ساليان زياد با وجود اقوام ديگر به دليل شرايط منطقه اي بكر مانده بودند.


ریشهٔ نام
نام کرمانشاه از دوره ساسانیان بر این شهر گذارده شده‌است. در دوران اسلامی این شهر را «قره میسین» می‌خوانده‌اند. در یک مکتوب نام کرمانشاه را نخست لقب بهرام کرمانشاه (بهرام چهارم) نوشته‌اند از این رو که پیش از شاهی فرمانروای کرمان بوده‌است. پس از پادشاهی او به افتخارش نام این شهر را کرمانشاه گذاشتند. در کتب قدیم که به زبان کردی است شهر کرمانشاه را {(مای)~ (ماد)} گفته‌اند. دکتر میرجلال‌الدین کزازی، پژوهشگر، با این استدلال که «پادشاهان ساسانی در هر مکانی که حکومت بوده‌اند، بنایی به یادگار گذاشته‌اند، حال آن که در کرمانشاه چنین بنایی وجود ندارد» [نیاز به ذکر منبع] در سال‎های نخستین پس از انقلاب اسلامی نام این شهر را «باختران» گذاشتند تا این که بعد از اعتراض مردم استان دوباره نام پیشین و تاریخی کرمانشاه (کرماشان) را بر آن بازگرداندند. واژه کرمانشاه از زمان قاجاریه در مکاتبات دیوانی عنوان شده‌است.