علوم دامی و طیور- طیور-بانك مقالات طيور

[فلفل نمك]

جانورشناسي شترمرغ

شترمرغ ها از بسياري جهات گونه اي منحصر به فرد بشمار مي آيند و همين امر باعث گرديده تا در سالهاي اخير توجهات زيادي معطوف آن گردد. به طور مثال تخم آن در مقايسه با تخم ساير پرندگان بزرگترين تخم بوده و مي تواند وزني معادل 2-1 کيلوگرم داشته باشد اما در مقايسه با جثه پرنده، شترمرغ داراي کوچکترين تخم در ميان پرندگان مي باشد. شترمرغ بزرگترين پرنده زنده روي زمين مي باشد که مي تواند به بلندايي در حدود 5/2 متر و وزني معادل 150 کيلوگرم دست يابد. اين پرنده بومي آفريقا بوده و از اين کشور به ساير نقاط جهان راه پيدا کرده است
شترمرغهاي اهلي شده در 14-12 ماهگي به بلوغ جسمي و در 3-2 سالگي به بلوغ جنسي مي رسند و در اين ميان سن بلوغ جنسي ماده 6 ماه زودتر از جنس نر خواهد بود.در اين هنگام بلنداي بدن در نرها به حدود 9-6 فوت و در ماده ها به طول 5/6-5/5 فوت خواهد رسيد ضمن اينکه شترمرغهاي نر بالغ بطور عمده داراي پرهاي سياه رنگ سطح بدن و پرهاي سفيد رنگ در ناحيه زير پرها و دم مي باشد در حاليکه شترمرغ ماده قهوه اي يا خاکستري روشن بوده و در زير ناحيه پر و دم داراي پرهايي به رنگ خاکستري روشن تا سفيد مي باشند.جوجه هاي شترمرغ در هر ماه حدود 10 اينچ رشد مي کنند و در 12 ماهگي به قدي معادل 2 متر و وزني در حدود 110-90 کيلو دست پيدا مي کنند. در حاليکه جوجه هاي جوان داراي رگه هايي به رنگ قهوه اي، زرد و نارنجي و کرم هستند نيمچه هاي جوان شباهت بسياري به شترمرغ هاي ماده دارند.وجود پاهاي بلند و گردني افراشته باعث گرديده تا اين پرنده داراي چشماني درشت و استثنائي باشد که در جلوي سر بطور مجزا از هم قرار گرفته اند. ضمناً گوشهاي اين پرنده نيز در قسمت عقب سر واقع شده است. ناتواني اين پرنده در پرواز باعث مي شود که شترمرغ بيشتر وقتش را به راه رفتن در محيط زندگي اش پرداخته و حتي در هنگام ترسيدن با سرعتي معادل 70-60 کيلومتر شروع به دويدن نمايد و براي اينکار سهم بالايي از انرژي مورد نيازش را در تاندونهاي خود ذخيره سازي مي کند. از لحاظ آناتومي پا، اين پرنده در مقايسه با ساير طيور منحصر به فرد بوده و تنها پرنده اي در جهان است که داراي دو انگشت از چهار انگشت اصلي مي باشد که آنها را انگشتهاي سوم و چهارم مي نامند و اين مشخصه باعث تمايز شترمرغ ها از ساير سينه پهنان که سه انگشت دارند (به استثناي کيوي که 4 انگشت دارد )مي شود . بالهاي شترمرغ چندان توسعه يافته نبوده و استخوان جناغ سينه آنها قوس دارو پهن و فاقد keel مي باشد البته با وجود ناتواني در پرواز ساختار استخوانهاي بال و وجود کيسه هاي هوايي و مجاري هوا در استخوانها اين نظريه مطرح مي شود که شترمرغ داراي اجدادي با قدرت پرواز بوده است.

رده بندي شترمرغ و نژادهاي موجود
شترمرغ يا Camel bird که به خاطر شباهتش با شتر به اين نام خوانده مي شود در سال 1758 توسط لينه با نام علمي Struthiocamdus با پايه نام لاتين و يوناني Stutho camelus نامگذاري شد. اين جانور به طبقه پرندگان تعلق داشته و يکي از پنج زير راسته متعلق به راسته سينه پهنان(Ratitae or palaeognathae) محسوب مي شوند. مشخصه اصلي آنها عدم قدرت پرواز بعلت دژنرسانس يا فقدان کامل تاج سينه ( carina ) مي باشد که ويژگي اخير علت اطلاق Ratites به آنها شده است زيرا در زبان لاتين به کشتي فاقد لبه زيرين يا کلک Raties مي گويند.
راسته سينه پهنان شامل 5 زير راسته است:

1 – شترمرغها Stru thionitirms
2 – ري آ Rhea
3 – کاسوواري Casuari formes
4 – کيوي ها kiwis
5 – تيناموس Tinamous

شترمرغها در زير راسته استروتيوني فرم ها، خانواده استروتيونيده ( Stru hionidae ) جنس استروتيو (Struthio ) و گونه استروتيو کاملوس (S.camelus) قرار مي گيرند. گونه استروتيو کاملوس شامل زيرگونه يا نژادهاي زير است:

1-استروتيو کاملوس استراليس متعلق به آفريقاي جنوبي S.c.australis
2- استريوتيو کاملوس S.C.camelus که در طي قرن بيستم در آفريقاي شمالي در معرض شکار و انقراض قرار گرفت.
3- استروتيو کاملوس ماسائيکوس S.C.massaicus
4- استروتيوکاملوس موليبدوفانس S.C.molybdo phanes
5- استروتيو کاملوس سيرياکوس S.C.syriacus

زيرگونه هاي سيرياکوس که در بيابانهاي سوريه و عربستان مي زيسته اند بعلت شکار بي رويه در سال 1941 منقرض شده اند.
زيرگونه موليبدوفانس متمايزترين و مشخص ترين زيرگونه بوده و براي پرورش و توليد از اين زيرگونه استفاده بسياري مي شود.
براي اهداف تجاري عموماً از اصطلاحاتي نظير گردن آبي، قرمز و گردن سياه استفاده مي شود.
گردن قرمزها به زيرگونه هاي کاملوس و ماسائيکوس تعلق دارند و اکثر زيرگونه هاي ماسائيکوس به آمريکا صادر شده اند در نتيجه قسمت اعظم شترمرغهاي اين کشور را گردن قرمزها تشکيل مي دهند.
گردن آبيها نيز شامل زيرگونه هاي موليبدوفانس واستراليس مي گردند.
شترمرغهاي گردن سياه که امروزه داراي بيشترين جمعيت در ميان شترمرغهاي پرورشي هستند نتيجه تلاقي زيرگونه هاي استروتيوکاملوس کاملوس و استروتيو کاملوس استراليس مي باشند.اين پرنده داراي قامتي کوچک، ساختاري خوب و توسعه يافته و پرهايي با کيفيت استثنائي مي باشد که به علت زود اهلي شدن و سادگي پرورش مورد توجه قرار گرفته اند.
طي چند سال گذشته مزرعه داران سعي نموده اند تا با گرفتن هيبريدهايي از گردن سياه، قرمز و آبي به پرندگاني با قابليتهاي بالاي توليدي دست پيدا نمايند.
در هنگام تهيه و خريد پرندگان مادر بايستي بدين نکته توجه کافي داشت که علاوه بر انتخاب نژادي مناسب و سازگار با محيط پرورشي در انتخاب مزرعه مادر توليدکننده نيز توجه کافي مبذول گردد تا با خريد پرندگاني با قابليتهاي بالاي ژنتيکي و ژنوتيپ برتر داراي گله اي خوب و مناسب از لحاظ کميت و کيفيت توليد و بازدهي مناسب گردند.

[فلفل نمك]

جنبه هاي اقتصادي پرورش شترمرغ

اخيراً در بسياري از کشورهاي اروپايي و آمريکاي شمالي مزارع پرورش شترمرغ جايگزين تعداد زيادي از مزارع پرورش گاو شده است که اين امر بعلت بازگشت سريعتر و بيشتر سرمايه و ميزان هزينه هاي شروع اوليه و سرمايه جاري مورد نياز کمتر در پروژه هاي شترمرغ مي باشد.
هنگام مقايسه با ساير شاخه هاي دامپروري نرخ بهره وري اين صنعت بسيار بالا مي باشد بطوريکه يک توليد کننده گوشت گاو بطور معمول يک گوساله از گاو خود در سال مي گيرد که پس از طي 654 (از شروع دوران جنيني) وزن آن جهت فروش 350 کيلو خواهد بود در حاليکه يک شترمرغ ماده به طور ساليانه حدود 40-30 جوجه توليد مي کند که اين جوجه پس از 407 روز (شامل 42 روز جوجه کشي + 365 روز مرحله پرورش) به سن اقتصادي مي رسند و در نتيجه هر شترمرغ ماده در سال حدود 1800 کيلو گوشت و 50 مترمربع چرم مرغوب و 36 کيلو پر توليد مي نمايد.
بعلاوه اينکه وزن گوشت خالص شامل 50% وزن پرنده زنده مي گردد که برحسب درصد تقريباً بالاتر از نسبت ساير حيوانات مزرعه اي نظير گاو و گوسفند مي گردد.
از اين گذشته هر شترمرغ داراي سن توليدي در حدود 30-20 سال مي باشد که اين سن در حدود 6-3 برابر سن اقتصادي گاو است.
روي هم رفته با بکارگيري تکنيکهاي مدرن دامپروري و روشهاي مدرن توليد يک شترمرغ ماده در طول زندگي اقتصادي اش مي تواند شامل 70 تن گوشت، 2000 مترمربع چرم و 1450 کيلو پر شود که اين امر توانايي بالاي مزارع شترمرغ را در توليد نشان داده و اين صنعت را بعنوان صنعتي مناسب رشد و ترقي معرفي مي نمايد که مي تواند از نظر اقتصادي در بسياري از کشورها توسعه يابد.
علاوه بر تمامي موارد مطروحه ميزان سرمايه گذاري اوليه پائين، ميزان اندک سرمايه جاري مورد نياز، مقاومت پرنده ريسک کم، دردسر بسيار اندک و سادگي پرورش، صنعت شترمرغ را در مرتبه اي برتر از ساير شاخه هاي دامپروري قرار داده است.
به طور کلي جهت احداث يک مزرعه پرورش شترمرغ ما نياز به تامين سرمايه اي در حدود 6-5 ميليون تومان به ازاء هر قطعه شترمرغ خواهيم بود که اين رقم مواردي از قبيل : هزينه خريد و آماده سازي زمين، خريد پرنده، ساخت و سازه ها، هزينه حقوق کارکنان، هزينه هاي بيمه هزينه خوراک و ... را به مدت يکسال در بر مي گيرد.
در ادامه جداول زير به گونه اي کاملاً علمي و با در نظر گرفتن کليه عوامل و فاکتورهاي تاثير گذار بر مباني 15قطعه شترمرغ مولد تهيه شده اند که مطالعه آنها مي تواند درک بهتري را از نوع و هزينه هاي کار ارائه دهد:


هزينه هاي سرمايه گذاري ثابت شرح
مشخصات
بهاي کل (ريال)

ساخت و ساز سرپناه
به مساحت 100 متر مربع، بنائي بسيا ر ساده شامل: ديوار سه طرفه و سقف ايرانيت.
000/000/50

ساخت و ساز گردشگاه
3گردشگاه هرکدام به ابعاد 80* 15، که در هر کدام
خانواده هاي سه قطعه اي نگهداري مي شوند.
مصالح مصرفي نيز شامل توري از مفتول، لوله هاي 3 يا 5 اينچ. 000/000/54

خريد پرنده مولد
تعداد 10پرنده ماده و 5 پرنده نر در سن بلوغ و آماده توليد.
000/000/250

ساخت ساختمان جوجه کشي و کارگري
ساختمان جوجه کشي، بنائي ساده به مساحت حدودي 40 -50 مترمربع
و ساختمان کارگري نيز حدود 40 متر در نظر گرفته شده است. 000/000/135

خريد ماشين آلات
شامل: دانخوري، آبخوري، دستگاه هاي جوجه کشي، فرغون، بيل و ....
000/000/180

جمع کل سرمايه ثابت مورد نياز
000/000/669




هزينه هاي جاري شرح
مشخصات
بهاي کل (ريال)

خوراک پرندگان مولد
فرمول بالانس شده و به ازا هر قطعه مصرف 1 تن در سال.
000/500/37

خوراک جوجه هاي توليدي
جوجه تا سه ماهگي نگهداري و سپس فروخته مي شوند.
000/000/27

کارگر
يک کارگر جهت نگهداري پرندگان مولد و
يک کارگر جهت نگهداري جوجه ها 000/000/45

آب و برق
-----------------------------------
000/000/5

هزينه هاي کارشناسي و بهداشتي
هزينه هاي مربوط به بازديد مهندس دامپرور و جيره نويسي،
بازديد دامپزشک و واکسيناسيون. 000/000/10

جمع کل هزينه هاي جاري
000/500/124




هزينه هاي ثابت شرح
مشخصات
بهاي کل (ريال)

هزينه هاي مربوط به استهلاک
شامل استهلاک ساختمانها و تاسيسات، ماشين آلات و ادوات و پرندگان مولد
000/000/20

جمع کل هزينه هاي ثابت
000/000/20





درآمد ناويژه شرح
ميزان توليدات
بهاي کل (ريال)

فروش جوجه سه ماهه 200 قطعه
به ازا هر ماده تعداد 20 قطعه جوجه سه ماهه.
000/000/300

جمع کل درآمد ناويژه
000/000/300





درآمد ويژه شرح
بهاي کل (ريال)

درآمد ناويژه
000/000/300

کسر مي شود:
هزينه هاي جاري و ثابت 000/500/144

جمع کل درآمد ويژه
000/500/155



توجه داشته باشيد که ارقام فوق، ارقامي تخميني مي باشند و ارائه اعداد دقيق مستلزم دريافت اطلاعات بيشتر راجع پروژه، زمان اجرا، نوع مديريت و طراحي ها و مواردي از اين قبيل خواهدبود.

آينده صنعت شترمرغ
امروزه تجارت شترمرغ همانند گامهاي اوليه صنعت بوقلمون دهه 1920 مي باشد. در آن زمان رشد اين صنعت با نرخ بالايي همراه بود بطوريکه يافتن اين پرنده و بهاي آن به شدت گران بود به گونه اي که پرندگان مناسب جهت توليد مثل گاه با بهايي در حدود 2000 دلار آمريکا به ازاء هر پرنده به فروش مي رسيدند اما با رشد اين صنعت در جهان حدود نيمه دهه 1960 در سراسر دنيا بيش از 150 ميليون بوقلمون توليد و کشتار گرديد.
امروزه نيز صنعت شترمرغ در کشورهاي اروپايي و آمريکا هنوز به طور عمده به منظور توليدمثل رونق بسياري دارد و به زودي تعداد شترمرغ ها آنقدر افزايش خواهد يافت که بتواند بازار کشتار و فروش را تامين نمايد.
در سال 1992 بيش از 150000 شترمرغ در سراسر جهان کشتار شدند که 95% آن مربوط به آفريقاي جنوبي بود در حال حاضر سعي مي گردد تا با افزايش تعداد گله هاي مادر جهت شترمرغ ها به حدي برسد که بتواند نياز مصرف کنندگان را پاسخگو باشد.
در سالهاي اخير و با گسترش روز افزون اين صنعت در جهان شاهد رشد چشمگير مزارع در سراسر دنيا مي باشيم و اين رشد تا جائي ادامه خواهد يافت که مزارع بتوانند از لحاظ اقتصادي به سطح پايداري برسند.در بسياري از مزارع گرچه مديريت پرنده ها به خصوص پرندگان جوان هنوز بسيار ابتدائي است اما با اين وجود ما شاهد پيشرفت روز افزون و سود دهي مناسب اين مزارع هستيم که يکي از علل اين امر به مقاومت بالاي پرنده و سازگاري خوب با انواع محيطهاي گوناگون برمي گردد

[فلفل نمك]

نحوه آغاز يک پروژه پرورش شترمرغ

1- اولويـت استانها
طبق بررسي هاي انجام شده توسط کارشناسان داخلي و خارجي و همچنين تجارب بدست آمده از مزارع فعال در مناطق گوناگون کشور در سالهاي اخير، هم اکنون به جرات مي توان گفت که تمامي نقاط ايران جهت پرورش شترمرغ مناسب بوده و اين پرنده با کليه نقاط کشور سازگار است.
اما به هر حال مناطقي وجود دارند که شروع پرورش در آنها مستلزم صرف هزينه هاي کمتر بوده و به دليل سازگاري بهتر پرنده با آب و هواي آن نقاط احتمال توليد بيشتر و بهتر وجود دارد که اين امر به خودي خود باعث کاهش هزينه هاي توليدي و افزايش توان رقابتي توليدکننده خواهد بود.
به طور کلي شترمرغ ها سازگاري بهتري با آب و هواي گرم و نيمه خشک دارند و به همين دليل نقاط کويري و يا حاشيه کوير مناسبترين مناطق جهت احداث مزارع عنوان مي گردند. لذا توصيه ما به کليه علاقه مندان اين است که جهت انتخاب مکان مناسب توجه بيشتري را به نقاط گرمسير کشور معطوف دارند. علاوه بر مطالب فوق دلايل ديگري هم مي توانند در اولويت بندي مناطق گوناگون موثر باشند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره نمود:
1- تراکم مزارع موجود در منطقه: تراکم بيش از حد احتمال انتقال بيماريها را افزايش داده و تراکم کمتر از حد معمول موجب رشد کم سرعت منطقه و کمي امکانات موجود خوهد شد.
2- امکانات در دسترس: هرچه امکانات موجود از قبيل: کارخانه خوراک دام، کشتارگاه، صنايع فرآوري و تکميلي و ... بيشتر باشد سرمايه گذاري شما ريسک کمتري خواهد داشت.
3- دوري يا نزديکي به راه هاي ارتباطي مناسب: هرچه امکانات شما جهت رساندن محصول توليدي به بازار مصرف بيشتر باشد سرمايه گذاري شما نيز مطمئن تر خواهد بود.
4- نزديکي به بازار مصرف: اين امر سبب مي گردد تا محصول شما زودتر و با هزينه کمتري به دست مصرف کنندگان برسد که اين مسئله به نوبه خود موجب افزايش توان رقابتي شما خواهدشد.
با توجه به موارد گفته شده و عنايـت به نکاتي از قبيل: نزديکي به بازار مصرف، وجود امکانات زيربنائي مناسب و تراکم مناسب مزارع موجود مي توان تا حدودي اولويت استانهاي گوناگون را به شرح زير تعيين کرد:

1- استان سمنان.
2- استان مرکزي
3- استان اصفهان
4- استان قزوين
5- استانهاي شرقي مانند استان خراسان
6- مناطق مرکزي کشور شامل استانهاي: کرمان، يزد، شيراز
7- استان تهران
8- استان زنجان

و در انتها استانهاي شمالي و جنوبي کشور به دليل وجود رطوبت بالا و تاثير منفي آن بر روي کميت و کيفيت توليد و همچنين بالا بودن هزينه هاي توليدي اين مناطق نسبت به مناطق ديگر کشور، جز اولويت هاي آخر تقسيم بندي مي شوند.
2- انتخاب زمين
جهت انتخاب زمين مناسب براي اجرا بايستي مواردي از قبيل: در دسترس بودن امکانات رفاهي مانند جاده هاي ارتباطي مناسب، نزديکي برق، آب و ... را مد نظر قرار داد و حتي الامکان سعي نمود تا زمين مورد نظر به گونه اي انتخاب گردد که سرمايه گذار جهت آماده سازي آن و تهيه امکانات کمترين هزينه را متحمل گردد.ضمن اينکه مکان مورد نظر بايستي داراي حداقل ضوابط جهاد کشاورزي جهت اجراي پروژه باشد که برخي از اين ضوابط عبارت اند از:

الف) داشتن حداقل فاصله يک کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان گوشتي
ب) داشتن حداقل فاصله دو کيلومتر با مراکز نگهداري دام و ماکيان داشتي
ج) داشتن حداقل فاصله دو الي سه کيلومتري با مناطق مسکوني و مواردي از اين قبيل که جهت احراز استعلام مثبت و صدور اجازه فعاليت از سوي سازمانهاي ذيربط لازم مي باشد.
3- نحوه گرفتن مجوزهاي قانوني
مراحل گوناگون جهت اخذ مجوز صنعتي پرورش شترمرغ کاملاٌ شبيه ديگر رشته ها و به صورت زير است:

1- تهيه طرح توجيهي فني با رعايت کليه ضوابط فني و قانوني
2- تهيه نقشه جانمائي ساختمانها و تاسيسات
3- مراجعه به واحد امور دام شهرستان و ارائه درخواست به همراه مدارک فوق و تشکيل پرونده
4- ادامه باقي مراحل طبق دستور و نظر واحد امور دام جهاد کشاورزي شهرستان
4- انواع مديريت
به طور کلي سه سيستم مديريت در شترمرغ وجود دارد که عبارتند از :

الف- سيستم بسته يا متمرکز entensive.
ب- نيمه بسته يا نيمه متمرکز semi intensive.
ج- باز يا غير متمرکز intensive.

در سيستم هاي بسته شترمرغ ها در فضايي محدود نگهداري و با غذاي آماده تغذيه مي گردند اما در سيستم هاي باز پرندگان در مراتع وسيع آزادانه پرورش مي يابند. سيستم نيمه بسته که تلفيقي از دو سيستم فوق مي باشد در شرايط صنعتي کار آمدتر بوده و با استقبال بيشتري از سوي پرورش دهندگان مواجه است. البته بايستي دقت داشت که انتخاب نوع سيستم بستگي تام به شرايط موجود از قبيل: آب و هوا، اقليم امکانات بالقوه و بالفعل، ميزان سرمايه گذاري، تعداد پرندگان و ...خواهد داشت.به طور مثال در آفريقا به دليل وجود مراتع گسترده و حالت نيمه سنتي سيستم اعمالي به صورت باز و در اروپا به دليل محدوديت زمين سيستم بسته مي باشد.
بايستي توجه داشت که صرفنظر از نوع سيستم اعمالي در تمامي مزارع هدف توليد گوشت و چرم و ساير محصولات اين پرنده مي باشد لذا در هر مزرعه تعدادي پرنده بعنوان پرندگان مادر جهت توليد تخم نگهداري شده و از جوجه هاي بدست آمده از اين پرندگان جهت پرورش تا سن کشتار (14-9 ماهگي) و استحصال گوشت و پوست و ... استفاده مي گردد.
در ايران بدليل نوع خاص آب و هوايي شرايط موجود سيستمهاي مديريتي نيمه بسته داراي اقبال بيشتري مي باشند. به طور کلي در اين سيستم ها فضاهايي جهت سايبان و پناهگاه، محلهاي تخمگذاري محل تغذيه و گردشگاه هايي ويژه جهت پرندگان در نظر گرفته مي شود.
در هر صورت و صرفنظر از نوع مديريت اعمال شده در هر مزرعه بايستي توجه داشت که جهت بازدهي بيشتر و افزايش بهره وري نيروي انساني شاغل در مزرعه، تقسيم کار و مسئوليتها به گونه اي انجام گيرد که علاوه بر مشخص بودن حدود وظائف و مسئوليتهاي هر شخص کمترين تداخل را در امور افراد مختلف با يکديگر شاهد باشيم.
در يک مديريت پويا و موفق حدود مسئوليتها و اختيارات هر شخص کاملاً معين بوده و از تداخل وظائف افراد به خوبي جلوگيري مي گردد علاوه بر اينکه ايجاد يک فضاي صميمي و دوستانه که هر شخص را مجاز به ابراز عقيده و ارائه راه کار جهت حل مشکلات احتمالي موجود مي نمايد موجب بروز جوي صميمانه و حالت پويا در سيستم خواهد بود. بديهي که در اين حالت در صورت وجود هرگونه مشکل احتمالي امکان يافتن راه حلي مطمئن و سريع بسيارراحتتر خواهد بود و با وجود تقسيم وظائف و روشني حدود اختيارات و وظائف مي توان از بروز مشکلات جدي اجتناب نمود.

5- طراحي ساختمان و تاسيسات
در طراحي ساختمانها و تاسيسات يک مزرعه عوامل گوناگوني تاثيرگذار هستند که از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره کرد:
1- نوع آب وهوا و اقليم منطقه. به طور مثال در مناطق سرد نورگيري سالنها و تامين گرما از عوامل مهمي در طراحي هستند اما بالعکس در مناطق گرم که ميزان تابش آفتاب و دماي محيط بيش از حد معمول است، داشتن فضاي بيشتر سايبان بهتر خواهد بود.
2- نوع مصالح در دسترس. مسلماٌ استفاده از مصالح موجود در منطقه موجب کاهش هزينه هاي حمل و نقل، سازگاري بيشتر سازه ها با اقليم منطقه و در نتيجه استهلاک کمتر و ... خواهدشد.
3- نوع مديريت اعمالي در گله. در سيستمهاي مديريتي باز نوع طراحي کاملاٌ متفاوت با انواع بسته و نيمه بسته خواهد بود.
4- ارزاني و استهلاک پائين سازه انتخابي

علاوه بر نکات گفته شده موارد موثر ديگري نيز وجود دارند که در آينده بيشتر مورد بررسي قرار خواهيم داد.

6- انتخاب و خريد گله مادر
صرفنظر از نوع روش انتخابي جهت شروع يک پروژه مهمترين گام جهت آغاز کاري موفق تهيه پرندگاني مناسب با ذخائر ژنتيکي مطلوب جهت تشکيل گلة مادر مي باشد. انتخاب يک گلة مادر به عوامل مختلفي از قبيل: نوع آب و هواي منطقه، ميزان زمين و تاسيسات موجود، هدف توليد و نوع و ميزان سرمايه گذاري بستگي دارد.
بطوريکه هنگام تهيه پرندگان بايستي دقت داشت که شرايط اقليمي مزرعه مبداء و مقصد تا حد امکان بيشترين تشابه را به يکديگر داشته باشند که اين امر مطمئناً تاثير مطلوب تري را در سازگاري سريعتر پرنده با محيط جديد خواهد داشت از طرف ديگر تاسيس مزرعه تنها توليد تجاري گوشت و پوست و ساير محصولات را بعنوان هدف اصلي در نظر بگيريم پرندگاني مناسب خواهند بود که داراي توانايي هاي بيشتر در توليد مي باشند اما اگر هدف اصلاح نژاد و توليد پرندگان اصلاح شده با ذخاير ژنتيکي بالا جهت فروش به مزارع مادر مي باشد بايستي پرندگاني مد نظر قرار گيرند که داراي شناسنامة ژنتيکي کاملاً مشخص و توانايي هاي ژنتيکي بالا باشند بايستي مد نظر داشت که در حالت اول کميت و کيفيت توليد مورد نظر بوده و سعي مزرعه دار همواره بر آن است تا علاوه بر توليد بيشتر کيفيت مطلوب تر نيز حاصل آيد اما در حالت دوم بيشترين توجه بر روي کيفيت پرندگان توليدي متمرکز مي باشد و در اين مزارع سعي بر آن است تا پرندگان توليدي از لحاظ ژنتيکي و نژادي داراي برترين خصوصيات باشند و بتوانند اين خصوصيات را به نسلهاي بعدي خود انتقال دهند.از طرف ديگر ميزان سرمايه گذاري اوليه نيز تاثير مستقيمي بر روي انتخاب متد اوليه خواهد داشت.
به طور کل جهت شروع يک پروژه سه راه مد نظر مي باشد:

1 ) خريد تخم نطفه دار و جوجه کشي
2 ) خريد جوجه در سنين مختلف
3 ) خريد پرندگان مولد

در مورد نخست علي رغم نياز به سرمايه اوليه کمتر داراي خطرات بيشتري خصوصاً براي کساني که آشنايي کافي به مسائل جوجه کشي و پرورش جوجه ندارند خواهد بود و لذا تنها در مواردي پيشنهاد مي گردد که شخص سرمايه گذار داراي تخصص و تجربه کافي در اين زمينه باشد و يا از گروه مشاور متخصص و معتمد استفاده نمايد. ضمن اينکه ميزان خواب سرمايه در اين حالت بيش از دو سال خواهد بود.
روش دوم خريد جوجه هاي تعيين جنسيت شده در سنين چهار هفتگي به بالا خواهد بود . در اين روش علي رغم هزينه بيشتر نسبت به روش اول مشکلات کمتري در انتظار مزرعه دار خواهد بود زيرا شترمرغ هاي دو ماهه به بالا داراي مقاومت بيشتري در مقابل شرايط نامساعد محيطي بوده و نگهداري آنها نياز به تجربة کمتري نسبت به تخم و جوجه هاي جوان تر دارد ليکن در اين روش نيز زمان توليد با توجه به سن پرنده خريداري شده از شش ماه ( در صورت خريد پرندگان پيش مولد 5/1 ساله ) تا دو سال متغير خواهد بود.
سومين روش خريد پرندگان مولد بالغ مي باشد که اين امر مستلزم صرف هزينه اوليه بالايي خواهد بود اما به توليد کننده اين امکان را مي دهد که فوراً شروع به توليد نمايد.
با توجه به موارد ذکر شده پيشنهاد ما اين است که جهت شروع در صورت امکان ترکيبي از هر سه روش گفته شده بکار گرفته شود تا علاوه بر کاهش فشار مالي وارد بر سيستم ناشي از انتخاب روش سوم ريسک و خطرات احتمالي در روش اول را نيز نداشته باشيم ضمن اينکه با اتخاذ اين روش ترکيبي مدت انتظار جهت شروع توليد نيز بسيار کمتر از حالت دوم خواهد بود.
در هر حال و بدون توجه به نوع سيستم انتخابي، سرمايه گذاران بايستي توجه داشته باشند که در هنگام شروع از خريد پرندگاني که داراي مراتب خويشاوندي بالا و پتانسيل ژنتيکي پائيني هستند خودداري نمايند و خريد از مزارع معتبري را که ضمانتهاي کافي و مستند را ارائه مي دهند در اولويت قرار دهند و بدين نکته توجه داشته باشند که صرفه جويي در اين زمان و خريد پرندگان ارزان قيمت و بي کيفيت ضررهاي غير قابل جبراني را در آينده در پي خواهد داشت

[فلفل نمك]

بيماريهای و صدمات شترمرغ

بيماريهاي مشروحه در اين بخش به غير از انگلهاي داخلي و خارجي اختصاصي شترمرغ بقيه فقط به شترمرغ محدودنشده بلكه بيماريها مشتركي‌اند كه بر اساس آخرين تحقيقات ممكن است شترمرغ را نيز درگير نمايند. تعدّد بيماريهاي مورد اشاره بدان معني نمي‌باشد كه شترمرغهاي اهلي فوق العاده مستعد بيماري هستند. بويژه در مورد شترمرغهاي بالغ موارد بيماري بندرت اتفاق مي‌افتد. در شرايط مديريتي كه موارد ذيل رعايت گردد، وقوع عفونتها و بيماريها از موارد استثنايي، نادر و غيرمعمول خواهدبود.

-حصاركشي با طراحي مناسب و در نتيجه كاهش خطر ضربه و شكستگي استخوانها.
-حفظ استانداردهاي بالاي بهداشتي.
-تأمين جيره‌هاي غذايي مناسب و استفاده از مکملهاي معدني و ويتامينه ويژه شترمرغ.
-نگهداري پرندگان درجايگاه‌هاي بدون كوران و سرما در فصل زمستان و در نتيجه افزايش توان سازگاري و مقاومت طبيعي پرنده.
-ورود مداوم حيوانات جديد، ملاقات‌كنندگان هميشه حاضر و مخلوط‌نمودن گونه‌هاي مختلف پرندگان جهت نمايش، پرندگان را در معرض عوامل بيماريزا جديد قرار داده و بر سيستم ايمني آنها استرس وارد مي‌سازد.

جوجه‌ها و شترمرغهاي جوان نياز به مراقبت بيشتري دارند ولي حتي در موردآنها هم معمولاً مشكلات محدود به چند بيماري انگشت‌شمار مي‌شود كه 90 درصد تمامي مرگ وميرها را به خود اختصاص مي‌دهند. اين بيماريها عبارتند از:

• عفونتهاي كيسه زرده.
• تغيير حالت پاها و انگشتان.
• يبوست.
• اسهال و عفونتهاي گوارشي (ناشي از اشريشياكولي، سالمونلا، هيستوموناس و باكتريهاي ديگر).

تجربيات عملي حكايت از اهميت تماس مداوم با جوجه‌ها دارد. علاوه بر اين ثابت‌شده كه مشاهده مداوم هم به تنهايي كافي نيست زيرا زماني كه علائم بيماري يا عارضه رويت مي‌گردد ممكن است ديگر براي كمك به پرنده خيلي دير شده‌باشد.
كليد پرورش موفقيت‌آميز، بهداشت اكيد در جوجه‌كشي و وزن‌كشي مكرر جوجه‌ها در خلال 4 هفته اول زندگي است. تنها اين شاخصها به مديريت اطمينان مي‌دهد تا از مشكلات مربوطه به رشد قبل از ظهور علائم بيماري مطلع گردد.
در ادامه به جهت محدوديت هاي موجود و گستردگي مطالب تنها به چند نمونه از بيماريهاي رايج اشاره مي کنيم:
بيماري نيوكاسل:
هرجا كه گله غير ايمن و غير واكسينه درمعرض ويروس قرارگيرد، تلفات سنگين و خسارات اقتصادي متعاقب آن اجتناب‌ناپذير خواهدبود. در جوجه شترمرغهاي 3 تا 4 ماهه ميزان مرگ و مير ممكن است به بيشتر از 80 درصد بالغ گردد.
بيماري سبب ضعف عمومي به همراه علائم عصبي مزمن همچون لنگش، گرفتگي عضلات، پيچ‌خوردگي گردن و باد كردن سر مي‌گردد. براي اين بيماري هيچ درماني شناخته نشده‌است اما واكسيناسيون سبب پيشگيري مي‌گردد. تزريق 1 ميلي ليتر از واكسن غيرفعال پاراميكروويروسي به نام كولومبوواك توصيه مي‌گردد كه بايستي شش هفته بعد تكرار شده و سپس هر شش ماه يك يادآور داده‌شود. گزارشهايي از نتايج مطلوب تجويز همزمان يك واكسن زنده مانند اسپري چشمي لاسوتا و تزريق يك واكسن غيرفعال موجود مي‌باشد. ميزان آنتي‌بادي و در نتيجه وضعيت ايمني گله بوسيله تستهاي سرولوژي دقيقاً قابل اندازه‌گيري است.
از آنجا كه گله مبتلا به نيوكاسل بايد سريعاً كشتار گردد لذا بايستي ضرورت واكسيناسيون اوليه و يادآور را براي هر پرورش‌دهنده شترمرغ روشن نمود.
آبله پرندگان:
موارد وقوع آبله در شترمرغ از كشور اسرائيل و آمريكا گزارش شده‌است. اين بيماري عمدتاً جوجه‌هاي گروه سني يك هفته تا چهار ماه را با ميزان تلفاتي تا حدود 15 درصد درگير مي سازد. علائم زير بعنوان نشانه‌هاي اختصاصي آبله قلمداد مي‌شوند كه با افزايش سن تظاهر كمتري دارند:
تاولهاي كوچكي محتوي مايع زردرنگ بر روي پلكهاي چشم و سوراخهاي گوش ظاهر مي‌شود. بعد از شش تا ده روز جراحات روي پلك چشم منعقد شده و مانع بازشدن چشمها مي‌گردد تغييرات ديفتروئيد در غشاهاي مخاطي فضاي داخلي دهان ايجاد مي‌شود هنوز درمان قطعي شناخته نشده‌است. هدف اصلي در معالجه، جلوگيري از آلودگيهاي ثانويه با استفاده از پمادهاي ضدعفوني‌كننده، مقاديري ويتامين A و نيز ضدعفوني و نرم نمودن زخمهاي خشكيده آبله با استفاده از مخلوط 1 به 4 يدوگليسيرين مي‌باشد.
از آنجائيكه ويروس توسط حشرات خونخوار منتقل مي‌گردد، شيوع بيماري بيشتر در بهار و تابستان مي‌باشد. با استفاده از واكسنهاي تجاري آبله پرندگان، مي‌توان از انتشار بيماري و وقوع آلودگيهاي جديد جلوگيري نمود.
آنفلوانزاي پرندگان:
چندين مورد همه‌‌گيري آنفلوانزاي طيور از مناطق خاصي از آفريقاي‌جنوبي گزارش شده‌است. اما براي اولين بار فقط در سال 1991 يك ميكرو ويروس از شترمرغ جدا گرديد. ويروس جدا شده از گروه A و تحت گروه H7N1 آنفلوانزا بود كه براي ماكيان معمولي، بيماريزا محسوب نمي‌شود.
بيماري با علائمي همچون سبزشدن رنگ ادرار، ضعف، بي‌اشتهايي، عفونت و تورم كيسه‌هاي هوايي و ترشحات چشمي همراه است. اين علائم در شترمرغهاي يكساله آشكارتر است.اما شترمرغهاي جوان زير شش ماه خصوصاً در يك محيط پراسترس و در حضور عوامل بيماريزاي ديگر بيشتر مبتلا مي‌گردند. آنفلوانزا در جوجه‌هاي 5 روزه باعث 80 درصد تلفات گرديده‌است. مشخص‌ترين نشانه كالبدگشايي كبد بزرگ و كم‌قوام مي‌باشد. محتويات روده كوچك لزج بوده و كليه‌ها رنگ پريده متورم و حاوي ادرار سبز رنگ هستند.
هيچگونه درمان مشخصي وجود نداشته و واكسيناسيونهاي رايج هم موثر نمي‌باشند. ويروس عامل بيماري را مي‌توان از نمونه‌هاي خون جدا كرده و بوسيله روشهاي آزمايشگاهي از نظر تيپ شناسايي نمود. شترمرغهاي ماده حامل ويروس قادر به آلوده نمودن تخمهاي خود هستند كه اين امر نه تنها باعث تلفات سريع جنيني مي‌شود بلكه تخمهاي آلوده خطر بسيار جدي براي انتقال آلودگي به تخمهاي سالم موجود در دستگاه جوجه‌كشي محسوب مي‌گردند. اين مسئله خصوصاً دركارخانجات جوجه‌كشي كه تخم را از فروشنده تحويل مي‌گيرند و هيچ راهي براي آگاهي از سلامت تخم ندارند، بايستي مورد توجه قرار گيرد.
عفونتهاي بندناف و كيسه زرده (تورم بندناف):
اين معضل خاص در گله، هميشه بدليل مديريت ضعيف و نابسامان ايجاد مي‌گردد و بوسيله چند باكتري بيماريزا دامن زده‌مي‌شود كه عبارتند از: تحت‌گونه‌هاي اشريشياكولي و كلبسيلا و نيز پروتئوس، سودوموناس، سالمونلاها، استافيلوكوك و استرپتوكوكوس‌فكاليس. اين عفونت هم در خلال دوره جوجه‌كشي (همراه با افزايش تلفات جنيني) و هم در هفته اول زندگي كه منفذ ناف هنوز بطور كامل بسته نشده‌است، اتفاق مي‌افتد. همچنين كيسه زرده مي‌تواند از طريق مجرائي كه اين كيسه را به روده كوچك مرتبط مي‌نمايد آلوده شود.
معمولاً جوجه‌هاي خارج شده آلوده ممكن است بعد از 24 ساعت علائم را نشان داده و در عرض زمان خيلي كوتاهي تلف شوند. جوجه‌هاي آلوده ديگر كه ظاهراً رشد طبيعي دارند تا ده روزگي دوام آورده و سپس ناگهان تلف مي‌شوند در اغلب موارد (نه درهمه موارد) در بررسيهاي كالبدگشايي كيسه زرده، قرمز و احتمالاً در برخي نقاط چركي مي‌باشد. غالباً تنها يافته‌هاي قابل توجه بزرگ شدن خفيف طحال، خوني‌بودن كبد و گاهي اوقات پريكارديت مي‌باشد.
با استفاده از لمس شكم مي‌توان جوجه شترمرغهايي را كه كيسه زرده‌شان را به كندي جذب مي‌كنند شناسايي و علامتگذاري نموده و بطور جداگانه مورد مراقبت قرارداد. شكم خالي حاكي از جذب طبيعي و فيزيولوژيك زرده مي‌باشد. چنين جوجه‌هايي شروع به خوردن غذا مي‌نمايند. تأخير در جذب محتويات كيسه زرده كه محيط مناسبي را براي رشد عوامل بيماريزا ايجاد مي‌كند عملاً هميشه بعلت تورم بندناف حادث مي‌شود. اين عارضه غالباً با شل‌شدن شكم و سبزرنگ شدن جدار ران مشخص مي‌گردد.
در صورتي كه علاوه بر تجويز آنتي‌بيوتيك اقدامات جراحي صورت گرفته و كيسه زرده برداشته شود بايستي توجه نمود كه اين عمل را از منبع بزرگي از پادتنهاي منتقله از مادر محروم مي‌سازد. جوجه تا 3 هفتگي كه سيستم ايمني‌اش كامل نشده‌است به اين پادتنهاي مادري نياز دارد.
كاربرد آنتي‌بيوتيكها معمولاً موفقيت‌آميز نبوده و تنها اقدام موثر رعايت كامل بهداشت در دستگاه‌ها و سالن جوجه‌كشي مي‌باشد. بايستي توجه خاصي در مورد خشك نمودن پوشش كف هچر و نيز خشك كردن سريع بندناف مبذول داشت. بندناف بايد تحت تجويز با ژل يا اسپري آنتي‌بيوتيك قرار گيرد.
كفپوش و بستري كه اولين روز بعد از خروج از تخم براي جوجه‌ها تهيه مي‌شود بايد گرم باشد. زيرا سرما به ناحيه شكم نفوذ كرده و به روده‌ها و كيسه زرده مي‌رسد كه اين امر كاهش فعاليت متابوليسمي و نيز كاهش فعاليت ميكروبهاي فلور روده‌ها را بدنبال دارد.
آسپرژيلوز:
غذاي خاك‌آلود يا كپك‌زده (مثل غذائيكه در جايگاه جوجه‌ها انبارمي‌شود) و نيز رطوبت بالا و تهويه ضعيف بعلت افزايش ميزان آمونياك به بروز آسپرژيلوس كمك مي‌كند.
آسپرژيلوس‌فلاووس و آسپرژيلوس‌فوميگاتوس به همراه آسپرژيلوس نيجر بعنوان عامل اين بيماري از جوجه شترمرغهاي مبتلا جدا شده‌است. عفونت از طريق تنفس اسپورهاي قارچ موجود در هواي محيط منتقل مي‌شود. در صورت انتقال تخم‌مرغ آلوده به دستگاه جوجه‌كشي امكان انتشار شديد اسپورها و در نتيجه آلوده‌شدن جوجه‌هاي ديگر وجود دارد.
جوجه‌هاي جواني كه فرصت كافي جهت كسب ايمني طبيعي برعليه قارچهاي ساپروفيت را پيدا نكرده‌اند طبيعتاً بيشترين درگيري را دارند كه در اين زمينه عمده خسارات مربوط به جوجه‌هاي زير يك ماه مي‌باشد. پرندگان جوان تا حدودي قادر به تحمل عامل بيماريزاي موجود درمواد غذايي انبارشده هستند. تنها مقادير بسيار زياد قارچ سبب بي‌اشتهايي، تنفس و سرفه طاقت‌فرسا و علا ئم شبيه پنوموني مي‌گردد.
كنه‌ها:
كنه‌گزيدگي سبب آسيبهايي به پوست مي‌شود كه وسعت آن تنها بعد از پوست‌كندن لاشه قابل مشاهده است. كنه‌ها شامل گونه‌هاي مختلف ريپيسفالوس، هيالوما و آمبيلوما مي‌باشند. گونه‌هاي آمبيلوما قادر به انتقال بيماريهايي همچون ويروس عامل (تب هموراژيك كونگو–كريما ) از طريق خون به انسان هستند.
شپشها:
شپش شترمرغ با نام علمي استروتيوليپوروس‌استروتيو� �� �يس سبب آسيب به پرها و ايجاد ظاهري نامطلوب در پوشش پرها مي‌شود. شپش تا طول يك سانتيمتر رشد كرده و رنگي سفيد و قرمز دارد كه مشاهده آن را خصوصاً در ناحيه دم آسان مي‌نمايد. سموم ضد شپش (مالاتيون، مايع شستشوي آلوگان و فلومترين) را بايستي بعد از يك هفته به منظور نابودكردن شپشهاي نوزادي كه دراين حين از تخم خارج مي‌شوند تكرار نمود.
جربهاي ساقه پر:
اين جربها كه پتروليكوس بي‌كائوداتوس و گابوسينيا اسكالپتوراتا نام دارند اكنون بسيار نادر هستند. آنها از ساقه و ريشه پرها تغذيه كرده و سبب آسيب به پرها و ترشح بيني مي‌شوند. درمان بوسيله آيورمكتين به ميزان 2/0 ميليگرم براي هر كيلوگرم وزن بدن بروش خوراكي و بفاصله 4 هفته انجام مي‌پذيرد.
دفرمه‌شدن استخوانها و غضروف:
تغييرات پاتولوژيكي در غضروفها (كندروديستروفي) اغلب به دليل اسيدوز ناشي از افزايش درصد تركيبات كلره و بالعكس كاهش سديم و پتاسيم ايجاد مي‌شود.
شروع دفرمه‌شدن استخوان (استئوديستروفي) نشان‌دهنده عدم تناسب ذخيره كلسيم و فسفر است. Reddacliff جهت توقف دفرمه‌شدن استخوانها تجويز 300 ميلي‌گرم گلوكونات‌كلسيم در روز و نيز مصرف جيره‌هاي متعادل را براي جوجه‌ها توصيه مي‌كند. در مراحل پيشرفته تغييرات در جيره غذايي به تنهايي موثر نيست. بسياري از پرورش‌دهندگان شترمرغ در آفريقاي‌جنوبي براي پيشگيري از بروز مشكلات احتمالي در اندامهاي حركتي و مفاصل پا براي درمان صدمات موجود به جوجه‌هاي خود سولفات منگنز (10 گرم در 70 كيلوگرم جيره كامل يا 5 گرم در 10 ليتر آب) بصورت دو بار در هفته مي‌دهند. اين درمان تضمين‌شده نمي‌باشد.
تغيير شكل پا:
معمولترين انواع تغيير شكل پا عبارتند از:

- پيچ‌خوردگي پا: كه شامل چرخش يك پا به طرف خارج به ميزان 90 درجه يا بيشتر بوده و معمولاً ناگهاني و پيشرونده مي‌باشد.
- خميدگي پا: كه خم‌شدن پا در ناحيه تيبيوتارس و متاتارس بوده و اغلب در هر دو پا ديده مي‌شود.
- پروز: كه تورم قوزك پا بوده و سبب جابجائي ورم آشيل مي‌گردد.

تعداد زيادي از استخوانهاي شترمرغهاي جوان حالت غضروفي دارد. جوجه‌هاي تازه خارج شده مبتلا به استئوپروز هستند و استخوانهايشان بدليل نسبت پائين كلسيم به فسفر نرم مي‌باشد. علت اصلي حساسيت شترمرغهاي جوان به عارضه تغيير شكل پا، رشد سريع استخوانها مي‌باشد. بعنوان مثال استخوان مچي قلمي در هفته 2 سانتيمتر رشد مي‌كند. اين رشد سريع با غذاي متراكم و غني از انرژي و يا خوردن بيش از حد غذا امكانپذير است. اين عقيده پرورش‌دهندگان با تجربه شترمرغ كه (شترمرغها بايد گرسنگي بكشند تا رشد كنند نه اينكه غذا بخورند تا رشد نمايند) از اينجا نشأت مي‌گيرد. رشد قابل قبول روزانه پرنده و تشكيل درست پاها هدفهاي متضادي هستند كه نبايد فقط به يكي از آنها توجه داشت.
بطور كلي اين عوارض با يك يا چند عامل زير دامن زده مي‌شود:

 كمبود ذخيره موادمعدني و يا ويتامينهاي بدن بخصوص ويتامينهاي D,B (نرمي استخوان).
 بسترهاي لغزنده يا بيش از حد سفت.
 فضاي خيلي كوچك.
 استرس ناشي از يك محيط نامناسب يا تغيير غيرمنتظره محيط.
 جراحات ناشي از لبه‌هاي تيز، حصارها و غيره.

اين عارضه به فصل نيز بستگي دارد. زيرا موارد بروز آن در شترمرغهاي پرورش‌يافته درتابستان كمتر از زمستان مي‌باشد. جهت جلوگيري از بروز مشكلات مربوط به پا، دواندن و تمرين‌دادن از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است زيرا حركت از سويي سبب مصرف انرژي مورد استفاده در رشد بيش از حد سريع پا شده و از سوي ديگر سبب تقويت رشد عضلات و انگشتان و نيز تشكيل استخوانها مي‌گردد. در صورت نياز، جوجه‌ها بايد با فراهم‌نمودن آشيانه‌هاي جادار به حركت و دويدن واداشته‌شوند.
اميد كمي جهت تصحيح اينگونه عوارض وجود دارد. در صورت تشخيص سريع و زودهنگام بيماري، ممكن است بي‌حركت نمودن جوجه‌ها با استفاده از ديواره‌هاي بالشتكدار موثر باشد ولي اين عمل نبايد بيش از يك هفته بطول انجامد. درمورد پاهاي خميده يا از هم بازشده مي‌توان از يك حلقه يا بند جهت نگهداشتن پاها در وضعيت صحيح استفاده نمود. امكان استفاده از آتل وجود دارد ولي بعلت رشد سريع استخوانها بايد مرتباً آنها را تعويض نمود. خميدگي ناخن انگشتان در شترمرغهاي مسن تنها زماني كه بصورت يك قلاب كامل درآيد مشكل آخرين خواهدبود. جهت جلوگيري از گيركردن اين قبيل انگشتان به توري‌ها و آسيبهاي متعاقب آن بايستي پرنده را مقيد و با ابزارهاي مورد استفاده در سم‌چيني گاو ناخنها را كوتاه نمود. خط برش را بايستي عمودي در نظر گرفت تا حداقل برش صورت گيرد. بدنبال خونريزي شديد و در عين حال كوتاه مدت بايستي زخم را ضدعفوني و با يك باند محكم پانسمان كرد. اين پانسمان بعداً به علت تماس با زمين به مرور كنده خواهدشد.
سندروم پيچ‌خوردگي انگشتان:
اين بيماري يك مشكل رايج در جوجه‌هاست. پرندگان تمايلي به حركت نداشته و در گوشه‌اي چنبرك‌زده و درنهايت توان حركت و حتي بلندشدن را از دست مي‌دهند (فلجي دائم).
درگذشته كمبود ريبوفلاوين بعنوان عامل بيماري مورد ظن بوده ولي تجربيات بدست‌آمده در چند سال اخير حكايت از دخالت زياد عوامل ژنتيكي دارد ( جفتگيري نتاج يك مادر با يكديگر.)
نوع بستر جوجه‌ها در هفته‌هاي اول در ايجاد اين عارضه نقش دارد. كاربرد بموقع كفشهاي محافظ از جنس پلاستيك مايع كه سريعاً سخت مي‌شود و در مراكز ارتوپدي يافت مي‌گردد موفقيت‌آميز مي‌باشد.
در صورت تكرار وقوع عارضه، بستر يا مواد بكاررفته در آن بايستي بطور منظم تعويض گردد.
ضربه:
پخش زيادي از خسارات در شترمرغهاي بالغ ناشي از آسيبهاي وارده توسط خود پرنده است. بسياري از شترمرغها در صورت انتقال به محيط جديد در برابر محركهاي بينايي و شنوايي ناآشنا عكس‌العمل نشان داده و وحشت‌زده مي‌شوند. پرندگاني كه از زمان جوجه‌كشي در تماس با مردم، صداي موتور، پارس سگ، چراي توام با گاو، اسب و گوسفند هستند فقط در زمان اتفاقات مهيب و ناگهاني مثل پرواز جت جنگنده در ارتفاع پائين يا رعد و برق شديد يا نورهاي زياد ترسيده و وحشت‌زده از جا مي‌پرند. دويدن كوركورانه و برخورد با مانع يا حصار سبب شكستگي استخوانها مي‌گردد كه اغلب با آسيب وسيع به بافتها همراه است و ممكن است كشتار پرنده را ايجاب نمايد. مديريت بايستي آمادگي ذهني براي مواجه‌شدن با چنين شرايط بحراني را داشته و تجهزات مورد نياز و در صورت امكان يك فرد باتجربه را در دسترس داشته‌باشد.
اگر چه تلاشهايي جهت آتل‌گذاري براي پاهاي شكسته شترمرغها انجام شده ولي هرگز موفق نبوده و اين عمل فقط موجب رنج‌كشيدن غيرضروري پرنده مي‌شود.
اجسام خارجي در دستگاه گوارش:
شترمرغها به كنجكاوي و بويژه علاقمندي به اجسام درخشنده و رنگي مشهور هستند. اجسام خارجي درصورت بلع بسته به اندازه، سختي و تيزي لبه‌ها سبب عوارض كم و بيش شديد مي‌شوند. تلفات مربوط به اين عارضه كاملاً معمول مي‌باشد. در حاليكه جوجه‌ها اغلب در اثر بلع قطعات چوب يا ميخ تلف مي‌شوند، فهرست اشيايي كه در معده شترمرغهاي بالغ يافت شده بسيار متنوع و شامل چاقوهاي جيبي، قاشق‌هاي چايخوري، نعل اسب وغيره بوده‌است.
درصورتيكه جسم خارجي مانند سيم، تكه چوب و غيره در مري فرو رود مي‌توان نسبت به بالا و پائين نمودن آن از طريق لمس گردن از خارج اقدام نمود و چنانچه تعيين موقعيت جسم به اين روشها امكانپذير نباشد بايستي اقدام به عمل جراحي نمود.
پرخواري:
اين عارضه بعنوان يك فعاليت جانشين و جبراني بطور انفرادي در گله‌هاي شترمرغ حادث مي‌شود كه معمولاً حضور در يك محيط ناآشنا، تجمع موقت پرندگان در زمان حراج و حمل‌و‌نقل، نگهداشتن مداوم پرنده در جايگاه يا شرايط آب‌وهوائي نامناسب و در نتيجه عارضه رواني (بي‌انگيزگي) به آن دامن مي‌زند.
اين رفتار ناپسند معمولاً توسط يك پرنده آغاز مي‌شود. شترمرغهاي ديگر با مشاهده زخمهاي كوچك و خونريزي در پشت پرندگان ديگر تحريك شده واين عمل را تقليد مي‌كنند ولي اغلب يك پرنده مقصر مي‌باشد. اگر اين پرنده سريعاً جدا نگردد مي‌تواند تمام گله را درگير نموده و ظاهر ناخوشايندي ايجاد نمايد و پرندگان پرورشي ارزش خود را از دست داده و حتي براي حراج هم قابل عرضه نمي‌باشند.
علاوه‌ براين، نواحي بدون پر پشت پرنده در معرض خطر آفتاب‌زدگي بوده و زخمهاي كوچك محل مناسبي براي نفوذ عفونتهاي استرپتوكوكي مي‌باشند.
درهنگام ارزيابي گله شترمرغي با پر و بال نامناسب و ژوليده بايستي توجه داشت كه:
 فقدان پر مي‌تواند دال بر بيماري باشد.
 اين ضايعه ممكن است به علت انگهاي خارجي ايجاد گردد.
 شترمرغهاي تخمگذار در فصل جفتگيري بدليل جفتگيريهاي مكرر معمولاً داراي پوشش ژوليده هستند.
 پرريزي طبيعي شترمرغها كه ارتباطي با عمل پرچيني ندارد منجر به خارش شده و در نتيجه پرنده به خود نوك‌زده و پرهاي مرده خود را مي‌كند.
به‌هرحال بهترين روش مقابله با چنين رفتار غيرطبيعي (همانند بلع جسم خارجي) سرگرم نگاه‌داشتن پرندگان است. بايستي از بروز عوارض رواني ناشي از يكنواختي از طريق تنوع و تغيير اجزاء موادمغذي، تماس مكرر با پرندگان، فراهم‌نمودن سايباني با نور كافي روز و سرگرمي‌هاي مورد علاقه پرندگان جلوگيري نمود كه اين امر تلاش ديگري را براي استفاده از قوه تخيل پرورش‌دهندگان شترمرغ مي‌طلبد.
در انتها ذکر اين نکته ضروري است که هر پرورش دهنده اي مي تواند با استفاده از اصول صحيح مديريتي خصوصا استفاده از برنامه هاي غذائي تهيه شده توسط متخصصين تغذيه و مهندسين دامپرور و اعمال مديريت تغذيه اي خوب و همچنين استفاده از برنامه هاي بهداشتي و واکسيناسيون تهيه شده بوسيله دامپزشک مجرب، براحتي و بدون هزينه از وقوع بيماريهاي فوق جلوگيري نمايد

[فلفل نمك]

محصولات شترمرغ

امروزه مزارع پرورش شترمرغ از جمله مفيدترين پروژه هاي کشاورزي -دامپروري محسوب مي گردند که از آنها بعنوان مزارع آينده نام برده مي شود زيرا اين مزارع داراي تنوع بسياري در محصولات توليدي خود بوده و بنابراين داراي مزايا و منافع بسياري مي باشند. محصولات شترمرغ به طور کلي به دو گروه اصلي و فرعي تقسيم مي گردند. محصولات اصلي شترمرغ شامل گوشت و پوست و پر و محصولات فرعي آن شامل چربي و روغن شترمرغ پودر استخوان و تخم مي باشند.

1- گوشت:
گوشت شترمرغ يکي از کم چربي ترين و سالم ترين و بهداشتي ترين انواع گوشت قرمز موجود مي باشد که از لحاظ طعم و ظاهر بسيار شبيه گوشت گوساله و گاو است.گوشت شترمرغ داراي خواص ويژه اي است که برخي از آنها عبارتند از :

1 – کم چربي بودن.
2 – پايين بودن کلسترول.
3 – بالا بودن پروتئين.
4 – تردي استثنائي عليرغم کم چربي بودن.
5 – واکنش مطلوب نسبت به ادويه جات.

نتايجي که از تحقيقات بخش کشاورزي ايالات متحده آمريکا در مقايسة گوشت شترمرغ با مرغ و گاو بدست آمده کاملاً مويد اين نکته اند که گوشت شترمرغ از نقطه نظر سلامتي به لحاظ کم چربي بودن و به خصوص کلسترول پائين بسيار بهتر از ساير گونه هاي گوشت است اخيراً با توجه به بالا رفتن آگاهي مصرف کنندگان در مورد مشکلات مربوط به سطوح بالاي کلسترول خون و امکان افزايش وقوع حملات قلبي و مشکلات ناشي از آن در صورت مصرف بيش از حد گوشت قرمز گاو و گوسفند، درخواست براي گوشت شترمرغ در بازارهاي جهاني رو به رشد بوده است.
آخرين اطلاعات آماري نشان مي دهد که توليد گوشت شترمرغ پاسخگوي درخواست مصرف کنندگان نمي باشد به خصوص که مصرف آن در اروپا، آمريکاي شمالي و ژاپن بيشتر مورد توجه است.
انتظار مي رود در دهة آينده گوشت اين پرنده به تدريج جايگزين مناسبي براي گونه هاي معمول گوشت قرمز باشد. گوشت شترمرغ به صورت هاي گوناگوني در بازار عرضه مي گردد که شامل برش هاي تازه و منجمد، بصورت کالباس و سوسيس، فيله و استيک و خشک شده در آفتاب ( Sun – dried ) يا نمک سود شده biltong) ( مي باشند. لازم به ذکر است که گوشت شترمرغ به قيمت 15-12 هزار تومان در ازاء هر کيلو گوشت خالص در ايران فروش مي رود.

مقايسه گوشت شترمرغ و ساير دامها نوع دام
درصد پروتئين
درصد چربي
کالري - KCAL
کلسترول - MG
آهن - MG

شترمرغ
9/26
8/2
140
83
2/3

مرغ
9/28
7
190
89
2/1

بوقلمون
3/29
5
170
76
8/1

گاو
9/29
3/9
211
86
3

گوساله
9/31
6/6
196
118
2/1

خوک
3/29
7/9
212
86
1/1



نتايج بدست آمده در تغذيه شترمرغ بر اين نکته تاکيد دارند که توسعه ماهيچه ها در سن 8-7 ماهگي اتفاق مي افتد و اين مطلب تاکيدي بر ضرورت تغذيه مناسب شترمرغ ها خصوصاً تا سن 6 ماهگي مي باشد که مي تواند پتانسيل مناسب را جهت توليد ماهيچه در سنين بالاتر بوجود آورد. توجه به اين نکته ضروري است که پس از سن 8 ماهگي اکثر مواد غذايي جذب شده در افزايش ضخامت پوست و نيز افزايش لايه هاي چربي شکم و چربي زير پوست بکار مي رود.

ترکيبات گوناگون گوشت شترمرغ ترکيب
مقدار
واحد

آب
4/75
%

چربي
2/1
%

پروتئين
7/21
%

انرژي
438
KJ/100G

کلسترول
600
MG/KG

منيزيم
5/21
MG/DG

فسفر
208
MG/DG

پتاسيم
4/351
MG/DG



بايد توجه داشت که چربي هاي ذخيره شده ناشي از خوراک غيربالانس بوده و ارزش کمي براي پرنده ها خواهد داشت و حتي گاهي موجب بروز ضايعاتي در پوست مي گردد.
بديهي است که کيفيت مواد مصرفي در تغذيه پرنده و همچنين نوع فرمول مورد استفاده در تهيه خوراک تاثير مستقيمي را در کميت و کيفيت گوشت توليدي خواهد داشت به طوري که يک خوراک خوب و بالانس شده مي تواند تاثير خوبي را در افزايش ميزان گوشت توليدي و دستيابي به بالاترين کيفيت داشته باشد.


2- پوست:
براي بدست آوردن بهترين اندازه پوست بايستي توده بدن شترمرغ در حدود 95 کيلو در سن 9 ماهگي باشد که اين امر باعث بروز نتايج رضايت بخش بر روي اندازه و تراکم پرها در 10 ماهگي مي گردد و بايستي توجه داشت که اندازه و تراکم پرهاي پرنده نقش مستقيمي را در کيفيت پوست توليدي خواهد داشت بطور مثال افزايش اندازه پرها و حتي طول کرک هاي پر باعث حفاظت بيشتر از پوست در برابر صدمات احتمالي خواهد شد. از آنجا که توسعه پرها پس از سن 12ماهگي و بعد از کمبود و نقصي که به علت محدوديتهاي تغذيه اي ايجادمي گردد دوباره بدست نمي آيد لذا اين امر خود مويد استفاده از جيره هاي غذايي بالانس شده در تمام سنين خواهد بود.
يکي ديگر از مشکلات قديمي مطرح شده سختي پوست پرندگان جوان در طول فرآيند دباغي مي باشد که اين ضخامت بايستي بوسيله اسيدهاي آمينه و ميزان مواد معدني کنترل گردد از اين رو پوستهاي با کيفيت برتر متعلق به پرندگاني است که با جيره اي متعادل و علمي به سن کشتار مي رسند.




پوست شترمرغ پس از گذراندن مراحل ويژه فراوري و دباغي يکي از بهترين و مجلل ترين چرمهاي دنيا را بدست مي آورد . که از لحاظ جايگاه با پوست کروکوديل و مار برابري مي کند. چرم شترمرغ لطيف و بسيار با دوام بوده که محصولات مختلفي نظير کيف، کفش، پالتو و ... را مي توان از آن تهيه نمود.
چرم بدست آمده از شترمرغ در دو نوع چرم حاصل از پوست بدن و چرم بدست آمده از پوست ساق پا مي باشد که هر کدام داراي ويژگيهاي منحصر به فرد و زيبايي خاص خود مي باشند.
از ويژگيهاي منحصر به فرد پوست بدن اين پرنده فوليکولهاي موجود در روي پوست مي باشد که وضعيت آرايش اين فوليکولها و تراکم آنها از اصلي ترين فاکتورهاي ارزش گذاري پوست مي باشد. بطور معمول از هر شترمرغ بالغ کشتار شده حدود 25/1 مترمربع چرم بدن و دو عدد چرم ساق پا بدست مي آيد.
بايستي توجه داشت که علاوه بر تراکم و آرايش فوليکولها، نحوه برش پوست، کوچکي و بزرگي و سالم بودن تاثير به سزائي را در قيمت گذاري آن خواهد داشت لذا پرورش دهندگان بايستي با دقت کامل پرندگان را از صدمات احتمالي که موجب کاهش ارزش پوستشان مي شود حفظ نمايند.محصولات تهيه شده پوست شترمرغ اعم از کيف، کفش، پالتو و ... بسيار با ارزش بوده و با قيمتهايي بالا بفروش مي رسند.

3- پر :
سه روش گوناگون جهت چيدن پرهاي شترمرغ وجود دارد روش اول قيچي کردن روش دوم کشيدن و روش کندن پرها با ساقه مي باشد.با ارزشترين پرهاي شترمرغ پرهاي سفيد رنگ شترمرغ نر مي باشد که 24 پر مياني در اولين رديف بالها را شامل مي گردد.
مورد مصرف پرهاي شترمرغ در ساليان پيش غالباً در تزئين لباس و دکوراسيون بوده است به طوريکه در ابتداي پرورش صنعتي اين پرنده به منظور بدست آوردن پرهاي آن صورت مي گرفت و تجارت جهاني پر شترمرغ در ابتداي اين صنعت تجارتي چندين ميليون دلاري محسوب مي گرديده است.
امروزه نيز علاوه بر مسائل تزئيني و دکوراسيون و استفاده در کارناوالها از پر شترمرغ جهت تميز کردن دستگاههاي کوچک و تجهيزات حساس الکترونيکي نيز استفاده مي کنند.
در کشور ما نيز پر شترمرغ جهت تزئين علم هاي عزاداري در روزهاي عاشورا و تاسوعا مورد استفاده فراوان قرار مي گيرد و جالب است بدانيد که هم اکنون تامين پرهاي مورد نياز جهت همين مراسم با واردات پر از کشورهايي نظير آلمان انجام مي گيرد. توجه داشته باشيد که کيفيت پرهاي توليدي بسته به آب و هواي منطقه، شرايط پرورشي و نوع تغذيه بسيار متفاوت بوده و در اين ميان تاثير تغذيه در کيفيت پرها بيشتر از ساير عوامل مي باشد علاوه بر اينکه از نظر اقليمي نيز بهترين پرها در مناطق خشک بعمل مي آيند.
نوع تغذيه اثرات مستقيمي بر روي تراکم و کيفيت پرهاي توليدي خواهد داشت لذا کيفيت پرها مي تواند بوسيلة تغذيه شترمرغ متناسب با نيازهاي ژنتيکي شان تامين گردد.
بطور مثال کندن پر بوسيله خود پرندگان مي تواند نتيجه عواملي از قبيل تغذيه، نوع مديريت و تراکم پرندگان در گله باشد همچنين نتايج تحقيقات بدست آمده نشان مي دهد که اثرات اسيد آمينه سولفور در رابطه مستقيمي با پر کني بوسيله خود پرنده مي باشد بطوريکه پرهاي بدست آمده کدر و کثيف بوده و داراي نشانه هايي از وجود شوره مي باشند که اين امر مي تواند ناشي از نقص و کمبود اسيد آمينه سولفور در جيره غذايي باشد.

4- تخم شترمرغ:
جدول زير تمامي خصوصيات تخم شترمرغ را به طور دقيق نشان مي دهد :

پارامتر
مقدار
واحد

طول تخم
160 - 150
MM

عرض تخم
130 - 125
MM

وزن مخصوص تخم
14/1 - 12/1
G/ML

وزن مخصوص محتويات
9/0 - 88/0
G/ML

وزن مخصوص پوسته
98/1 - 76/1
G/ML

وزن تخم
1600 - 1400
G

زرده
9/20
%

زرده
76/355 - 25/ 277
G

سفيده
4/59
%

سفيده
74/1094 - 45/800
G

پوسته
5/19
%

پوسته
3287/265
G



تخم شترمرغ در دو نوع نطفه دار و بدون نطفه توليد مي گردند که نوع نطفه دار جهت جوجه کشي و توليد جوجه مورد استفاده قرار مي گيرد و نوع بدون نطفه آن نيز بعنوان تخم خوراکي بصورت مستقيم جهت تهيه خوراک (مانند خاگينه) و يا در صنايع جانبي مثل شيريني و شکلات سازي مورد استفاده قرار مي گيرند.
در حال حاضر قيمت تخم نطفه دار شترمرغ بين 50-30 هزار تومان و تخم بدون نطفة آن بين 15-10 هزار تومان متغير مي باشد.

ترکيبات گوناگون تخم پارامتر
زرده
سفيده

آب (%)
6/50
7/88

پروتئين (%)
15
9/8

چربي (%)
3/31
----------

خاکستر (%)
9/1
87/0



جالب است بدانيد استفاده از تخمهاي بدون نطفه تنها به موارد خوراکي محدود نشده بلکه پوسته هاي زيباي اين تخم ها نيز موارد کاربرد گوناگوني در تهية لوازم تزئيني دارند بطوريکه نقاشي و يا حکاکي روي آنها، تخمها را به اشياء هنري بسيار با ارزش تبديل مي سازد که بسته به نوع هنر به کار رفته در آنها از 000/100 ريال به بالا قيمت خواهند داشت ضمن اينکه پوسته خام و خالي آن نيز با قيمتي در حدود 000/50 ريال داد و ستد مي گردد.

4- سايرمحصولات:
علاوه بر موارد ذکر شده شترمرغ ها کاربردهاي فراوان ديگري نيز دارند بطوريکه از روده شترمرغ جهت ساخت نخ بخيه وزه کمانهاي ورزشي استفاده مي گردد و همچنين پودر خون، استخوان و پر آن نيز بعنوان منابع غذايي در تغذيه ساير دامها کاربرد دارد.
همچنين شايعات گوناگوني در مورد استفاده از برخي اعضاء اين پرنده نظير قرينه چشم و تاندون پا در درمان بيماريهاي انسان وجود دارد.
ضمناً شترمرغها از لحاظ گردشگري و ورزشي نيز ارزش زيادي دارند به گونه اي که استفاده از شترمرغهاي مسن و خارج شده از چرخه توليد جهت جذب گردشگران و يا برگزاري مسابقات ارابه راني استفاده مي شوند و از اين راه درآمدهاي خوبي را عايد مزرعه داران مي نمايند.

[فلفل نمك]

چند دستور آشپزي گوشت شترمرغ

نكات عمومي
گوشت:
ران و ساق بخش اصلي گوشت شترمرغ را تشكيل مي‌دهند. اين گوشت با عاليترين نوع گوشت گوساله (يعني فيله و استيك) قابل مقايسه بوده و مي‌توان آن را همانند اين نوع گوشت و با همان تنوع طبخ نمود. بدليل پايين‌بودن چربي و كلسترول گوشت شترمرغ از آن در رژيمهاي غذايي استفاده مي‌شود. گوشت شترمرغ اغلب بصورت استيك و كبابي استفاده مي‌شود. در اين طريقه طبخ بايد گوشت را در درجه حرارت بالا قهوه‌اي نمود. توصيه مي‌شود براي حفظ مزه و جذابيت گوشت آن را بيش از حد نپخته و وسط گوشت صورتي و آبدار بماند. جهت جلوگيري از بي‌آب شدن و افت كيفيت گوشت هرگز گوشت را سوراخ‌سوراخ نكنيد.
تخم شترمرغ:
تخمها همان مزه تخم‌مرغ را داشته و به همان مدلها پخت‌وپز مي‌شوند. جهت آگاهي از تازگي تخمها بدون چشيدن، مي‌توان انها را تكان داد. تخمهاي كهنه يا بد صداي شرشر مي‌دهند.
بمنظور سالم‌ماندن پوسته مي‌توان يك سوراخ كوچك بوسيله پيچ‌گوشتي يا مته كوچك ايجاد نمود و زرده و سفيده را خارج كرد.
جهت جدا ساختن كامل زرده و سفيده بايد پوسته تخم را شكست. با توجه به ضخامت زياد پوسته اين كار به همان سهولت شكستن پوسته تخم‌مرغ نيست. با استفاده از يك چكش كوچك يك ترك ايجاد نموده و از ناحيه ترك بتدريج پوسته را مي‌شكنيم. استفاده از يك چاقوي ارّه‌اي كوچك جهت ارّه‌كردن تخم از خط ترك ممكن است مفيد باشد.
خوراکهاي قابل تهيه با گوشت شترمرغ
1- كارپاكسيوي شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

فيله تازه شترمرغ 200 گرم
روغن زيتون سرد 6 پيمانه
آبليموي تازه 3 پيمانه
نمك و فلفل سياه به مقدار لازم
ريحان 3 ساقه
جعفري 3 ساقه
پنير پارميسان 1 تكه كوچك

طرز تهيه:
گوشت نيمه منجمد را با يك چاقوي تيز برشهاي نازك داده و در چهار بشقاب مي‌گذاريم. ريحان و جعفري را فوق‌العاده ريز كرده و با نمك، آبليمو و روغن زيتون مخلوط مي‌كنيم و روي قطعات گوشت مي‌ريزيم. بعنوان چاشني از فلفل سياه و پنير رنده‌كرده استفاده مي‌كنيم. هر بشقاب را با يك برش ليمو، تعدادي زيتون و برگهاي كوچك ريحان تزيين مي‌كنيم. كارپاكسيو را با نان گرم يا باگت ميل نماييد.
2- سوپ گردن شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

گردن شترمرغ 300 گرم
چربي طبخ 80 گرم
سبزيجات سوپ 180 گرم
رب گوجه‌فرنگي 1 پيمانه
آب 250 ميلي ليتر
آرد 40 گرم
مايه گوشت گوساله 1 ليتر
مادريا 50 ميلي ليتر
فلفل، نمك و ادويه به مقدار لازم

طرز تهيه:
گردن شترمرغ را در نيمي از چربي و با سبزيجات تفت دهيد. آب و رب گوجه‌فرنگي را اضافه نماييد، بگذاريد گوشت بتدريج آب‌پز شود ودر صورت نياز آب بيشتري اضافه كنيد. گوشت را برداشته و استخوانهاي آنرا جدا كرده و آنرا به قطعات كوچك تقسيم كنيد. بقيه چربي را در يك تابه ديگر آب نموده و بتدريج آرد اضافه كنيد تا محتويات بصورت نامحلول درآمده و كمي قهوه‌اي شود. سپس بقيه محتويات تفت داده‌شده در تابه اول و مايه گوشت گوساله را در تابه دوم مخلوط نماييد. براي مزه سوپ نمك، فلفل، ادويه و مادريا اضافه نموده و سپس گوشتهاي قطعه‌قطعه شده را به مايه مذكور اضافه نماييد. اين سوپ را با باگت يا نان تست ميل نماييد.
3- استيك شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

استيك 4 قطعه
روغن طبخ 3 پيمانه
سس گوجه 1 پيمانه
خردل 1 قاشق
خامه 3 پيمانه
جعفري خردشده 1 پيمانه
پياز خردشده 1 پيمانه
پودر چيلي به مقدار لازم
نمك نصف قاشق چايخوري
ادويه نصف قاشق چايخوري
پودر كاري ربع قاشق چايخوري
سس سويا نصف قاشق چايخوري

طرز تهيه:
تمام مواد را براي تهيه مايه مخلوط كرده و خوب همزده و براي 2 تا 4 ساعت روي استيكها بريزيد. استيك مايه‌زده را مي‌توان بسته به ذائقه بريان يا كباب كرد. غذا را با سالاد متنوع و نان ميل كنيد.

4- خوراك كلم شترمرغ
مواد اوليه براي 4 نفر:

كلم يك نصفه
گوشت قيمه‌شده شترمرغ 300 گرم
پياز خرد شده 4 عدد
سير خرد شده 1 عدد
نمك، فلفل پودر كاري به ميزان لازم
جوز هندي، ادويه و زيره مايه گوشت گوساله 5/0 ليتر
آب 8/3 ليتر
سيب‌زميني ورقه‌شده 600 گرم

طرز تهيه:
برگهاي كلم را خرد كرده و كمي آب‌پز مي‌كنيم. روغن را در تابه گرم كرده و گوشت قيمه شترمرغ را قهوه‌اي مي‌كنيم. به مخلوط سير و پياز اضافه نموده و 5 دقيقه ديگر مي‌پزيم. نمك، فلفل، پودر كاري، ادويه و جوز هندي را چاشني نموده و آب و مايه گوشت گوساله را اضافه نموده و مي‌جوشانيم. كلم آب‌پز را در يك تابه روغني‌شده ريخته و گوشت و عصاره آن را روي آن مي‌ريزيم. در آخر سيب‌زميني را در ظرف ريخته و فلفل سياه و زيره را روي آن مي‌پاشيم. ظرف را با فويل پوشانده و در يك تنور داغ در درجه حرارت بالا براي يك ساعت قرار مي‌دهيم. غذا را با سالاد ميل فرماييد.

علاوه بر غذاهاي فوق‌الاشاره بسياري از خوراكهاي ديگر نيز توسط گوشت شترمرغ قابل تهيه هستند که در آينده به آنها نيز اشاره خواهيم داشت.

[فلفل نمك]

ناهنجاريهاي پا در بوقلمونهاي صنعتي
ناهنجاريهاي پا در نژاد هاي با رشد سريع در طيور گوشتي و بوقلمون ها ميتواند رخ دهد . اين اختلالات نه تنها منحصر به گله هاي كوچك نيست بلكه در گله هاي بزرگ تجاري طيور گوشتي و بوقلمونها نيز اتفاق مي افتد . براورد ها حاكي از آن است كه مشكلات پا دامنه اي در حدود 5/0 تا 4 درصد از كل طيور گوشتي بالغ را در بر ميگيرد .

ناهنجاريهاي پا چيست ؟
تعدادي از پرنده ها ممكن است با پاها ، پنجه ها و يا چنگال هاي كج پرورش يابند همچنين پاهاي قوس دار ، پيچ خوردگي و يا تورم مفصل هاي خرگوشي كه مابين استخوان ران و ساق قرار دارد نيز در گله ها ديده ميشوند كه اكثر آنها تحت تاثير شديد قرار نگرفته و ميتوانند به طور كاملا عادي رشد كنند . اما بعضي ديگر نيز وجود دارند كه تاثيرات شديدي از مشكلات پا را دريافت كرده اند و حتي نميتوانند روي پاي خود بايستند و ممكن است پنجه هاي آنها كج شده و از حالت عادي خارج شوند . پرندگاني كه از مشكلات شديد و دردناك پا رنج ميبرند و نميتوانند غذاي خود را بدست بياورند بزودي خواهند مرد . عوامل زيادي موجب به وجود آمدن اين مشكلات خواهند بود . انتخاب براي سريع تر شدن رشد ممكن است باعث بروز اين مشكل شود . زيرا استرس هايي كه در نتيجه اين عمل بوجود مي آيد بر روي اسكلت ، ماهيچه ها و بافت هاي زرد پي پرندگان تاثيرات سويي برجاي خواهد گذاشت .

چه عواملي باعث بوجود آمدن ناهنجاريهاي پا ميشوند؟
ميانگين وزن بدس آمده معادل 25/4 پوند ( 1928 گرم ) در هفت هفته ، نسبت زياد ماهيچه هاي سفيد به سياه ، استرس و مديريت نا مناسب ممكن است منجر به مشكلات پا شود . معمولا نرهاي بزرگ و با رشد سريع يكي از آنهايي هستند كه در گله ها تحت تاثير قرار ميگيرند . اگر چه ممكن است درصد كمي از پرندگان مستعد مشكلات پا باشند اما به علت كاركرد عالي ،و صرفه جويي در هزينه غذا و زمان و سنگين تر بودن نسبت به پرندگان تلف شده استفاده از نژادهاي با رشد سريع توصيه ميگردد.تعدادي عوامل عفوني نيز شناخته شده اند كه به طور غير مستقيم موجب اختلالات پايي ميشوند . استافيلوكوك ها و اورام مفاصل دو عامل معمول هستند . اختلالات پايي كه توسط اين عوامل ايجاد شوند ميتوانند به سادگي با عوامل تغذيه اي اشتباه شوند . در صورتي كه عمليات جوجه كشي را خودتان انجام ميدهيد ، از داشتن ظاهري قوي و مستحكم و استوار براي جوجه هايتان مطمئن شويد . بعد از سر از تخم در آوردن جوجه ها به آنها براي به كارگيري از ماهيچه هاي پايشان چند ساعت فرصت دهيد . همچنين دقت كنيد كه سطوح ليز مي تواند به مشكلات پا منتهي شود . تعداد زيادي از اختلالات پا در طيور گوشتي ايالت كانزاس از كمبود هاي غذايي ناشي ميشوند . طيور گوشتي به يك جيره آغازگر خوب و كامل با 22 تا 24 درصد پروتئين نياز دارند . اگر جيره آغازگري داريم كه پروتئين آن پائين و در حدود 20 درصد ميباشد بايد آن را تنظيم كنيم . بطوريكه با مخلوط كردن قسمتهاي مساوي از يك جيره آغازگر جوجه حاوي 20 درصر پروتئين با يك جيره جوجه بوقلمون با 28 درصد پروتئين ميتوان جيره اي با 24 درصد پروتئين تهيه نمود اگر اين كار انجام شدني نيست ، ميتوان از مكمل هاي پروتئيني مانند پودر گوشت و پودر ماهي براي تقويت جيره هاي آغازگر با پروتئين پايين سود جست . از ديگر عوامل وابسته به تغذيه كه به اختلالات پايي منجر ميشود . ميتوان به سويچ كردن زودتر از موعد جيره هاي آغازگر به جيره رشد آور و يا تضعيف كردن جيره آغازگر توسط دانه هاي غلات اشاره نمود . هرگز جيره هاي كامل و آماده را توسط دانه هاي غلاط رقيق نكنيد مگر اينكه بر روي برچسب محصول ذكر شده باشد . نتايج هر يك از اين اعمال در تضعيف مواد غذايي موجود در جيره ، ميتواند به اختلالات پايي ناشي از كمبودهاي غذايي منتج شود .

ريكتز ( نرمي استخوان )
ريكتز وضعيتي است كه در صورت فقدان مواد معدني كلسيم و يا فسفر و يا ويتامين D براي اسخوان ها بوجود مي آيد . كمبود ويتامين D احتمالي ترين علت است و ميتواند بعلت مخلوط كردن نا صحيح مواد غذايي ، كمبود مواد مقوي و يا حتي حضور سموم قارچي باشد . كه ميتواند در متابوليسم عادي تداخل ايجاد كند . ريكتز ممكن است از نتيجه كمبود فسفر و يا ناكافي بودن ميزان دسترسي به فسفر در جيره باشد . هنگامي كه از مواد استاندارد در جيره استفاده ميكنيم كمبود كلسيم اتفاق نمي افتد .

Perosis
نشانه هاي آن شامل تورم مفاصل خرگوشي و زرد پي ها و نرم شدن استخوان هاي بلند ميباشد . كمبود مواد معدني كم نياز مانند منگنز و روي ، ويتامين هاي كولين ، نياسين ، اسيد فوليك ، بيوتين و پيروكسيدين ميتوانند نوعي از پروسيس را ايجاد كنند البته پرنده هايي كه از يك جيره غذايي كامل با يك پيش مخلوط معدني استفاده ميكنند ، بندرت به پروسيس دچار ميشوند .

Tybial Dyschondroplasia
بيشتر پرندگان با رشد سريع ممكن است به اين بيماري (TD ) دچار شوند . در نژادهاي با رشد سريع اين مشكل با رشد سريع استخوان ها بوجود مي آيد بطوريكه ظرفيت سيستماتيك پرنده قادر به جايگزيني كلسيم در استخوان ها نميباشد . و با سنگين تر شدن پرنده احتمال پيچيدن و يا حتي شكستن صفحه رشد استخوان هاي بلند دور از ذهن نميباشد . اگر نسبت كلسيم به فسفر قابل جذب صحيح نباشد اين وضعيت بدتر نيز ميشود . نسبت صحيح كلسيم به فسفر شامل 2 قسمت كلسيم به يك قسمت فسفر قابل جذب ميباشد .

رشد كند و سريع
اخيرا علاقه مندي زيادي براي پرورش نژادهاي با سرعت رشد كند بوجود آمده است . تحقيقات نشان ميدهد كه اغلب پرنده هاي با رشد كند مشكلات پاي كمتري دارند . براي بعضي از توليد كنندگان تنها مشكل طولاني تر بودن زمان رسيدن به وزن مطلوب ميباشد . نژادهاي با رشد سريع نياز به 6 تا 8 هفته براي رسيدن به وزن مطلوب دارد در حالي كه نژادهاي با رشد كند نياز به 12 تا 15 هفته براي رسيدن به همان وزن دارند . پرندگان با رشد كند قابليت بيشري براي مردن توسط ديگر عوامل دارند ،همچنين براي پرورش آنها به زمان و كار بيشتري نيز نياز است .

چه بايد كرد ؟
اكثر معالجات مشكل را به طور كامل رفع نميكنند . اما استثنايي نيز وجود دارد و آن استفاده از يك مخلوط ويتاميني قابل حل در آب آشاميدني و نيز افزودن مخلوط معدني به جيره خوراكي است . اين تيمار اگر در ابتداي شروع آزارها به كار برده شود سودمند خواهد بود . اگر از جيره كامل استفاده كنيم واكنش مثبتي از خود نشان ميدهند . جيره هاي كاملي كه توسط توليد كنندگان تجاري ساخته ميشوند نيازي به افزودن مكمل هاي ويتامينه و معدني ندارند .اختلالات پا را مي توان توسط مديريت خوب ، به كاربردن راهنمائي هاي بهداشتي ، استفاده از جيره مرغوب و كاهش استرس ها به حداقل رساند پيشنهاد ديگر اينست كه از نژادهاي با رشد سريع استفاده كنيد كاري كنيد كه رشد آنها به آهستگي صورت گيرد . اين كار را ميتوان توسط كاهش غلظت پروتئين جيره و يا با محدود كردن دسترسي به غذا انجام داد . بيشتر نژادهاي با رشد سريع نياز به24 ساعت نور كامل دارند . خاموش كردن چراغها براي مدت چند ساعت باعث كاهش قابليت دسترسي به غذا ميشود . در محل هايي كه جوجه هايتان را ميخريد از نژادي كه توليد ميكنند مطمئن شده و استراتژي مديريتي مناسبي براي آن انتخاب كنيد . اگر براي كاهش وقوع مشكلات پا قدم هايي را برداشته ايد از اينكه در گله شما تعداد كمي از پرندگان تحت تاثير قرار بگيرند نگران نشويد . بيشتر اين پرندگان ميتوانند به رشد خود ادامه دهند و پروار شوند . اما اگر مشكل ادامه پيدا كرد نياز داريد تا آزمايشگاه وضعيت را تشخيص بدهد زيرا تمايز قائل شدن بين علت هاي عفوني و غذايي در گله مشكل است .

[فلفل نمك]

مسائل مربوط به امنيت زيستي (biosecurity) در صنعت پرورش بوقلمون

کنترل زيستي شامل کليه برنامه هائي است که با تنظيم و پيروي از آنها به طور زنجير وار تمامي مسائل مربوط به پرورش و توليد موجودات زنده را در تمامي [جهات در برابر عوامل آسيب رسان مورد حفظ و حراست قرار مي دهد و به عبارت ساده تر ميتوان آنرا اينطور بيان کرد: "وضع مقررات بهداشتي به منظور اجراي کنترل پيشگيرانه"
در اين سيستم اقدامات پيشگيرانه حول 3 محور زير تنظيم مي گردد:
...
1- ميزبان
2- عامل بيماري
3- محيط
....
هر يک از اصول سه گانه فوق بر همديگر تاثير مي گذارند. براي مثال با ايجاد افزايش ايمنيت (واکسيناسيون) ميتوان مقاومت ميزبان را در مقابل عوامل بيماريزا افزايش داد يا با اعمال محدوديت در مقابل عوامل بيماريزا (رعايت بهداشت فردي) از تاثير آنها کاست به همين ترتيب ميتوان با نا امن کردن محيط براي حضور عوامل بيماريزا از طريق سمپاشي و ضدعفوني به حد دلخواهي از اين نوع کنترل پيشگيرانه دست يافت.
.....
سادگي اجرا
امروزه لغت امنيت زيستي بسيار زياد توسط مديران واحدهاي پرورشي شنيده مي شود (البته در ايران کمتر) اما عليرغم کاربرد فراوان اين لغت برخي فکر مي کنند لغت بيوسکيوريتي تنها به اجراي يکسري مقررات کنترل مراجعين و اجراي برنامه نظافت و بهداشت در فارم خلاصه مي شود.
البته اين موارد درست است ولي بايد تکاليف ديگري را نيز بدان افزود. به طور کلي ميتوان گفت برنامه هاي امنيت زيستي بسيار ساده است اما همانطور که پيشتر اشاره گرديد نکته مهم در موفقيت برنامه هاي فوق اجراي جز به جز آن است به طوريکه در صورت بي توجهي به هر يک از مراحل مختلف برنامه، کل برنامه با شکست مواجه خواهد شد.
نکته ديگر ساده سازي و آموزش برنامه است به طوريکه به راحتي قابل فهم بوده و به سهولت توسط کارگران به اجرا در آيد. برنامه هاي پيچيده و مشکل به دليل آنکه کارگران قادر نيستند آنها را به طور کامل اجرا کنند با شکست روبرو خواهند شد.
....
امنيت زيستي بعنوان يک برنامه همه جانبه
با رعايت توام تمامي موارد فوق ميتوان به يک سطح عالي از بهداشت و سلامت دست يافت.
در اين خصوص يکسري عوامل اختصاصي نيز تاثير گذارند از قبيل بيماريزائي عمل بيماري، تماس قبلي ميزبان با عوامل سرکوبگر ايمني، طراحي فارم، تراکم جمعيت دام، وضعيت ايمني گله و شرايط محيطي.
......
امنيت زيستي در صنعت پرورش بوقلمون ايران
امروزه در تمام دنيا شاهد رشد بي وقفه صنعت مرغداري هستيم. به همان اندازه که صنعت پرورش طيور در حال رشد و توسعه مي باشد به همان اندازه نيز شاهد افزايش شيوع بيماريهاي خطرناک نظير آنفلوانزا، نيوکاسل، گامبورو، برونشيت، مابکوپلاسموز، کوکسيديوز و ... مي باشيم.
اين بيماريهاي عفوني مي توانند به سرعت بين فارمها منتشر شوند و صنعت رو به رشد پروش طيور را در معرض آسيب جدي قرار دهند.
در کشورهاي پيشرفته کليه مسائل مربوط به صنعت پرورش طيور در يک حلقه کنترلي شديد، هدفمند و آگاهانه بهداشتي قرار دارد به طوريکه با وضع يکسري اصول، قوانين و برنامه هاي مدون و ساده همواره سعي بر کنترل اوضاع است.
در اينصورت هر گونه حرکت دام اعم از زنده يا کشتار شده وانواع فرآورده هاي حاصله و يا تمامي افراد مرتبط با دام و طيور در يک سيستم کنترلي از پيش طراحي شده قرار دارد و نتيجتا با اعمال برنامه هاي پيشگيرانه تلاش بي وقفه اي براي ممانعت از ظهور و شيوع بيماريهاي خطرناک در جريان است. اما با اينحال و عليرغم تمامي تمهيدات
هراز چند گاهي شاهد بروز بيماريهاي خطرناک هستيم. شايد يکي از دلايل آن باشد که هنوز برخي از توليدکنندگان در گوشه و کنار دنيا موفق به درک صحيحي از اصطلاح بسيار ساده بيوسکيوريتي نشده اند.
تجارب پيشين نشان داده است که براي کاستن از احتمال شيوع بيماريهاي يک آستانه حداکثر از بيوسکيوريتي مورد نياز مي باشد. از طرف ديگر به خاطر ماهيت فعاليتهاي جهاني صنايع طيور که متاثر از تغييرات مداوم پرندگان زنده، تخم و محصولات نهائي آنها مي باشد و به سرعت از مرزهاي سياسي عبور مي کند خيلي سخت است که بتوان يک بيماري را در يک منطقه، کشور يا قاره محصور کرد اما با اينحال غير ممکن نمي باشد.
به طور کلي هر کارگري بايد آموزش ديده باشد، بفهمد و باور داشته باشد تا بتواند آن قوانين را بکار بندد لذا يک نکته مهم در اجراي اين برنامه ها پرهيز از هرگونه افراط و تفريط است.
.......
امنيت زيستي يک برنامه همه جانبه است
در حرفه پرورش طيور به صورت تجاري وضعيت سلامت گله مهمترين عامل در کسب سود است. در بسياري از مواقع پس از اينکه يک فارم در معرض آسيبهاي ناشي از بيماري قرار گرفت هرکسي مورد مواخذه قرار مي گيرد و يا هنگامي که جوجه در حال مرگ است هر شخصي به نوعي عصباني به نظر مي رسد. در اينحال بدترين حرفي که ميتوان شنيد آن است که ((کسي در رابطه با فلان موضوع چيزي به من نگفته بود يا من آنرا نمي دانستم)).
اجزا برنامه زيستي شبيه يک زنجيره است که قصوريک فرد در آن مي تواند منجر به يک فاجعه شود اين برنامه ها بايد يکسان، پيوسته و همه جانبه باشند و از نقطه آغاز تا پايان را در بر گيرند .
..........
رابطه برنامه امنيت زيستي و بهداشت رواني پرسنل
يکي ديگر از ويژگيهاي اجراي برنامه هاي کنترل زيستي رسيدن به آن سطح از سلامت و بهداشت در گله است که به طور غير مستقيم تاثير بر بهداشت رواني کارگران، پرسنل و به ويژه مديران فارم خواهد داشت.
به عبارت ديگر با اجراي برنامه هاي صحيح حفاظت زيستي و رسيدن به سطح مطلوب سلامت گله از بسياري از فشارهاي روحي پرسنل کاسته شده که نتيجه آن افزايش قدرت تمرکز بر ديگر موضوعات مهم شرکت است نظير مسائل مربوط به گسترش شرکت، تحقيقات، توليدات جديد و ...
از طرف ديگر اين امر ميسر نمي گردد مگر با اجراي برنامه هاي کنترل زيستي در سطحي عالي. نکته مهم ديگر اين است که برنامه ، همه جانبه و کلي نگر باشد و از نقطه شروع تا پايان را در بر گيرد. نقطه شروع، انتخاب يک گله سالم جهت پرورش است و زنجيره هاي بعدي رعايت نکات علمي در کليه مراحل پرورش و نقطه پاياني عرضه محصول به بازار مصرف مي باشد.
پرداختن به اين امور نيازمند يک سلسله اقداماتي است که بايد پيوسته باشند، از نقطه شروع تا آخرين مرحله يعني خروج گله و هدف عموما کاستن از فشار بيماري است نه اينکه بخواهيم عوامل بيماريزا را نابود کنيم.
......
هزينه هاي اجراي برنامه
هر چند جهت انجام اقدامات پيشگيرانه تصميمات مهم بايد بر اساس يک نسبت واقعي بين هزينه و درآمد اتخاذ گردد ليکن جهت اجراي برنامه هاي امنيت زيستي علاوه بر رابطه واقعي ميان هزينه و درآمد بايد به نوعي سرمايه گذاري براي آتيه پرسود و ايمن نيز توجه داشت.
کسانيکه اقدام به اجراي طرحهاي پرورش طيور از جمله بوقلمون مي کنند بايد به گونه اي آموزش ديده باشند که بتوانند هزينه هاي مربوط به پيشگيري را کاملا تشريح کنند، هزينه هائي که عمدتا پيش از اجراي طرح و بخشي ديگر در زمان اجراي طرح انجام مي شود. همچنين مجريان بايد بتوانند از دلايل و منافع حاصله آز آن دفاع کنند.
در مسير اجراي برنامه هاي زيستي مخارج و هزينه ها را نبايد جزو هزينه ها به شمار آورد اگر چه سود حاصله را نيز نمي توان مستقيما به يک بخش از اجراي همان برنامه نسبت داد.
البته با اجراي اينگونه برنامه ها در سطح عالي نتايج درخشان و شگفت انگيزي بدست خواهد آمد که بسته به بزرگي شرکت از هزاران تا ميليونها تومان متفاوت خواهند بود.
.......
اهم برنامه هاي امنيت زيستي
.....
1- از نگهداري دامهاي ديگر (گاو و گوسفند) در محوطه فارم اجتناب گردد.
2- کارگران و پرسنل نبايد در تماس با ديگر دامهاي اهلي و خانگي حتي در منزل باشند.
3- دوش گرفتن پيش از ورود به هر يک از سالنها اجباري باشد.
4- کليه پرسنل و مراجعين ملزم به تعويض لباسها و پوشيدن لباسهاي مخصوص، کفش و کلاه باشند.
5- از ورود مراجعين سرزده شديدا جلوگيري شود.
6- ورود هرگونه حيوانات و پرندگان خانگي در فارم ممنوع گردد.
7- تعويض لباس و کفشها در هنگام تردد ميان گله ها و سالنهاي مختلف.
8- در صورت بازديد از فارم ابتدا گله هاي مادر و سپس گوشتي مورد بازديد قرار گيرند و همينطور بازديد از گله هاي جوان به مسن.
9- در تعيين محل فارم به فواصل بهداشتي و قانوني از راه هاي اصلي، فرعي و مزارع ديگر توجه ويژه شود.
10- اختصاص مکاني جهت پارک وسائل نقليه در بيرون مزرعه.
11- ممنوعيت يا محدوديت عبور و مرور وسائل نقليه در داخل فارم.
12- ضدعفوني ماشينهاي ورودي در هنگام ورود به مزرعه.
13- ثبت آمار کليه مراجعين در دفترچه مخصوص.
14- جمع آوري و معدوم کردن تلفات روزانه.
15- تعبيه حوضچه هاي مخصوص ضد عفوني در مبادي ورودي.
16- ضدعفوني لوازم ورودي به مزرعه.

[فلفل نمك]

نکاتي در خصوص پرورش صنعتي بوقلمون

براي پرورش بوقلمون به روش صنعتي نياز است که پاره اي از موارد مد نظر قرار گيرد تا با اعمال آنها نتيجه مطلوبي عايد سرمايه گذاران گردد. در اين مقاله سعي شده تا به پاره اي از اين نکات که جهت شروع پروش مفيد و ضروري هستند اشاره شود.
.....
آشيانه بوقلمون
پرورش گله هاي کوچک بايد در ماه ها ي گرم سال آغاز شود تا نياز به مسائل پر خرج براي گرم کردن به حداقل برسد. آشيانه جوجه ها بايد چنان بنا شود که به سهولت و بدون هيچگونه ناراحتي بتوان آنرا تهويه نمود.
اگر يک ساختمان خوب و کوچک قابل حصول نباشد مي توان در يک سالن بزرگ يک آشيانه کوچک ساخت. کف آشيانه بايد به گونه اي ساخته شود که به سهولت قابل تميز کردن باشد.محل پرورش بوقلمونهاي جوان (poults) بايد به قدر کافي گرم و فاقد رطوبت اضافي باشد. همچنين، يک آشيانه با امکانات تهويه خوب و به خوبي عايق بندي شده در مناطق با شرايط اقليمي سرد از اهميت خاص برخوردار است. پنجره آشيانه جوجه ها بايد چنان باشد که وقتي باز مي شود به طرف پائين سر بخورد و يا چنان از پائين لولا شود که هنگام باز شدن هواي تازه و احتمالا سرد مستقيما روي بدن جوجه ها نوزد بلکه پس از برخورد به سقف وارد آشيانه شود که اين امر بهترين نوع تهويه را ممکن مي سازد. پنجره ها بايد در جلو و عقب آشيانه مستقر شوند. براي هر m2 آشيانه يک دهم m2 پنجره منظور مي شود. بعضي پرورش دهندگان محوطه پرورش را با پرچيني محصور مي کنند و از آشيانه بعنوان سر پناه استفاده مي کنند. همچنين مي توان از سايبان ها نيز استفاده نمود، هنوز هم تعدادي از پرورش دهندگان از سايبان استفاده مي کنند که اغلب به آشيانه يا سرپناه متصل اند. کف سايبان ها از نرده هاي تخته اي يا سيم ساخته مي شود و با فاصله کمي از زمين مستقر مي گردند تا مدفوع زير آن و بر روي زمين بريزد که اين امر تميز کردن آن را آسان مي کند.
البته توجه داشته باشيد که بوقلمونهاي نژاد درشت را در سايبان هائي با کف نرده اي و سيمي نبايد نگهداري کرد زيرا دچار طاول و پينه و همچنين اختلالات کف و ساق پا مي شوند که اين عوارض در بوقلمونهاي نژاد سبک بروز نمي کند.
در واحدهاي بزرگ از روش پنجره بسته (windowless) استفاده مي کنند که اين گونه آشيانه ها بايد کاملا عايق بندي شوند. بايد در هر دقيقه حدود 03/0 متر مکعب هوا با فشار حدود 5/0 سانتي متر بر هر کيلو وزن بوقلمونهاي بالغي که در معرض تهويه هستند وارد شود.

مساحت کف آشيانه
تا هشت هفتگي براي هر ده جوجه بوقلمون يک متر مربع کافي است. از 12-8 هفتگي براي هر ده جوجه بوقلمون دو متر مربع و براي بوقلمونهاي بين 16-12 هفتگي براي هر ده بوقلمون جوان 5/2 متر مربع بايد در نظر گرفته شود.
براي بوقلمونهاي جوان (نر و ماده) در حال رشد به ازا هر بوقلمون 4/0 متر مربع فضا در نظر مي گيرند. البته اگر تمام گله بوقلمون نر باشد براي هر بوقلمون 5/0 متر مربع و چنانچه ماده باشد به ازا هر بوقلمون 3/0 متر مربع فضا لازم است. براي بوقلمون هاي سبک و آنها که در سيستم بسته پرورش داده مي شوند مساحت آشيانه بايد کمتر از ارقام فوق باشد.

دستگاه مادر مصنوعي
چند نوع دستگاه مادر مصنوعي وجود دارد. مادرهاي گازي و الکتريکي که بهترين نوع جهت پرورش در گله هاي کوچک هستند. دستگاه هاي مادري که براي 250 جوجه مرغ کافي است براي 125 جوجه بوقلمون کفايت مي کند.
بايد 24 ساعت قبل از ورود جوجه ها دستگاه هاي مادر را به کار انداخت تا آشيانه گرماي لازم را کسب کند. اگر از دستگاه هاي مادر گرد استفاده شود درجه حرارت براي طيور سفيد 40 درجه سانتي گراد و براي طيور زرد و قهوه اي 35 درجه سانتي گراد در نظر گرفته مي شود. اين درجه حرارت از داخل در فاصله 18 سانتي متر لبه خارجي دستگاه مادر و در 5 سانتي متري بستر يا در حد ارتفاع پشت جوجه بوقلمون در نظر گرفته شود. بايد هر هفته حدود 3-2 درجه حرارت را پائين آورد تا به ميزان مناسب 20 درجه سانتي گراد برسد. اگر منطقه پرورش جوجه گرم باشد مي توان در طول روز دستگاه ها را خاموش کرد. پس از هفته ششم هيچ گونه منبع حرارتي نه براي شب و به براي روز لازم نيست.
دستگاه هاي گرما ساز بايد به فاصه 45 سانتي متري از سطح بستر آويزان گردند. حرارت دستگاه هاي مادر در ابتدا حدود 35 درجه سانتي گراد است که در ادامه دوره پرورش و به تدريج هفته اي 5/3- 3 کاهش پيدا مي کند که اين امر تا 6 هفتگي ادامه دارد. در حين پائين آوردن درجه حرارت بايد رفتار جوجه را مدنظر قرار داد. درجه حرارت خارج از منبع حرارتي، يعني محيط اطراف و بيرون از دستگاه مادر بايد حدود 21 درجه سانتي گراد باشد تا جوجه ها احساس راحتي کنند. تهويه بايد به نحو احسن انجام گيرد. ميزان رطوبت براي جوجه هاي بوقلمون در داخل سالن 65% است. دستگاه هاي مادر بايد داراي حفاظ باشند تا جوجه ها از اطراف منبع حرارتي دور نشوند. حفاظي به ارتفاع 45 سانتي متر براي هر دستگاه توصيه مي شود. در شرايط آب و هوائي گرم حفاظي به اندازه 30 سانتي متر کافي خواهد بود. حفاظ مادر بايد در فاصله 65-60 سانتي متري لبه دستگاه مادر مستقر شود و به تدريج اين فاصله به 120 90 سانتي متر برسد و پس از گذشت 10-7 روز مي توان حفاظ را برداشت. اگر جوجه ها درفصل سرما ريخته شوند و آشيانه بقدر قابل ملاحظه اي وسيع باشد مي توان بوسيله پاراوان قسمتي از آشيانه را جدا کرد و به تدريج که جوجه ها بزرگ مي شوند فاصله پاراوان را بيشتر کرد.

وسائل دانخوري
در اولين روزها مي توان غذاي جوجه ها را در ظرف هاي ساده قرار داد ولي چون اشکالاتي در درک دارند و حيوانات کودني به حساب مي آيند بهتر است در کنار هر آبخوري و يا دانخوري، وسيله و مواد بي ضرر و براق قرار داد تا توجه جوجه ها را به خود جلب کند. ريختن مقدار جزئي آرد يا ريزه هاي سنگ خارا روي دان روزي دوبار براي سه روز اول زندگي، بوقلمون ها را تشويق به خوردن مي نمايد. نبايد دانخوري ها را مملو از دان کرد زيرا دان روي بستر مي ريزد و جوجه به هواي دان روي بستر خود آنرا مي خورند مگر اينکه روي بستر را با کاغذ بپوشانند. براي جوجه هاي هفت روزه تا سه هفتگي دانخوري کوچک به اندازه حدود 7-5 سانتي متر براي هر جوجه مناسب است. از سن 3 هفتگي به بالا تا سن عرضه به بازار از دانخوري هاي با سايز بزرگ استفاده مي شود به طوريکه عمق دانخوري 10 سانتي متر و طول دانخوري 8-7 سانتي متر براي هر قطعه بوقلمون مناسب است. اگر دانخوري عريض باشد و بتوان از دو طرف آن استفاده کرد بدين ترتيب يک متر از اين دانخوري را دو متر محسوب مي کنيم.

نور رساني
در دو هفته اول زندگي نور بايد به قدر کافي در اختيار جوجه ها باشد تا بتوانند آب و غذا را ببينند. لامپهاي 200 واتي با فواصلي در حدود 3 متر مستقر شوند. يک چراغ 15-7/5 واتي بايد در داخل و زير هر دستگاه مادر قرار داده شود. پس از دو هفته اول مي توان نور را کاهش داده تا در اين سن از بروز استرس، روي هم ريختن جوجه ها و اضطراب جلوگيري شود.

تغذيه
براي پرورش بوقلمون دو برنامه غذائي اساسي بايد در نظر گرفته شود. يکي غذاي تمام نرم يا آردي و ديگري دانه اي يا پلت. نيازهاي تغذيه اي بوقلمون بر اساس سن متغير است. همچنانکه بر سن بوقلمون افزوده مي شود، نيازهاي پروتئين ، ويتامين و مواد معدني اين پرنده کاهش مي يابد و بر نياز آن به انرژي افزوده مي شود.
مواد غير قابل حل مانند سنگ ريزه (گرانيت) بايد در سنين 10-8 هفتگي به غذاي بوقلمون اضافه شود. دان بوقلمون بايد حتما حاوي يک ماده مقابله کننده با کوکسيدوز باشد و همچنين وجود يک ماده پيشگيري کننده بيماري سياه سر (black head) نيز در غذاي بوقلمون ضروري است. بايد هميشه غذا و آب در اختيار پرنده باشد. غذاي غير نرم يعني با ذرات درشت (pellet) را مي توا ن از هفته چهارم زندگي براي جوجه هاي بوقلمون در نظر گرفت.
مي توان براي تغذيه بوقلمون از يونجه تازه و ترد، شبدر خوب، علوفه سبز تازه يا جوانه سبز غلات که به خوبي خرد شده و فاقد رشته هاي بلند باشد، استفاده کرد. همه اينگونه مواد را ميتوان روزي يک يا دوبار به بوقلمون هاي جوان داد. هرگز نبايد علوفه پژمرده يا خشکيده و ساير مواد غذائي مشابه را در اختيار پرنده گذاشت. در فرمول غذائي بوقلمون ميتوان از کنجاله سويا، ذرت آسياب شده و مشابه آنها استفاده و دان تهيه کرد. غذاي بوقلمون هاي در حال رشد را از سن هشت هفتگي تا عرضه به بازار بايد در اختيار بوقلمون هاي جوان قرار داد. پروتئين موجود در آرد سوياي پوست کنده براي بوقلمون هاي بالغ بسيار قابل هضم ولي مواد هيدروکربنه موجود در آن زياد قابل جذب نيست.

ميزان غذاي بوقلمون
جوجه هاي بوقلمون تا 24 ساعت و يا حتي بيشتر احتياج به خوردن و آشاميدن ندارند زيرا از زرده ذخيره بدن استفاده مي کنند ولي بعد از اين مدت بايد غذا و آب کافي در اختيار آنها قرار داد. مقدار غذائي که توسط جوجه بوقلمون هاي در حال رشد خورد ه مي شود در اولين ماه زندگي 460-450 گرم است. اصولا بوقلمون حيواني است که مخصوص گوشت پرورش داده مي شود لذا از اينرو بيشتر انتخاب در بوقلمون از نظر تبديل غذائي صورت مي گيرد. بدين ترتيب که هر چه بوقلمون در ازا غذاي کمتر گوشت بيشتري توليد کند بهتر است. بوقلمون از نظر ضريب تبديل پرنده خوبي به شمار مي رود. زيرا به طور متوسط ميزان ضريب تبديل غذائي در آن در اوائل زندگي حدود 1 به 3 است. در برخي مزارع از غذاي تمام آردي و در برخي ديگر از غذاي آردي - دانه اي استفاده مي شود اما در گروهي از مزارع نيز تا 8 هفتگي غذاي تمام آردي و از 8 هفتگي به بعد غذاي دانه اي - آردي در اختيار پرنده قرار مي دهند. اگر بوقلمون به طريقه محدود نگهداري شود، اضافه نمودن علف سبز به جيره غذائي جوجه ها سبب بهتر شدن رشد مي شود. 4 هفته پيش از رسيدن بوقلمونها به بازار بايد مواد بودار مانند روغن ماهي يا پودر ماهي را حذف کرد تا گوشت بوي نا مطبوع نگيرد. غذاي بوقلمونهاي تخمگذار شبيه مرغهاي تخمگذار است ولي بايد توجه داشت که بوقلمونهاي تخمي را نبايد بيش از حد غذا داد زيرا سبب چربي گرفتن آنها مي گردد و توليد تخم را پائين مي آورد. جوجه ها را پس از خارج شدن از تخم به مدت 24 ساعت بايد در استراحت غذائي قرار داد و سپس به تغذيه آنها در 20-15 روز اول توجه کرد.
براي فربه ساختن بوقلمون بايد همه روزه خوراک دانه به آنها داد و هرچه هنگام بردن به بازار و کشتن بوقلمون نزديکتر شود بايد بر خوراک دانه آنها افزود. ترکيبات کلي جيره را ذرت، گندم، جو و يولاف تشکيل مي دهد. ذرت را نبايد تنها به بوقلمونهاي پرورشي داد زيرا پرنده را بيش از حد فربه مي کند. مي توان در زمستان از برگ چغندر و يولاف نيز در ترکيبات جيره استفاده کرد. در اختيار گزاردن ذغال چوب، شن و آهک هم مناسب است.همچنين در موقع جفتگيري بايد خوراک قويتري هم مانند آرد ماهي، پودر خون و ... در اختيار پرنده قرار داد.
هميشه در هنگام تغذيه نکات زير را مد نظر قرار دهيد:
1- از دادن خوراک بسيار و خوراک نامرغوب و کپک زده دوري کنيد.
2-علوفه سبز خرد کرده و چراگاه بايد در دسترس جوجه بوقلمون قرار گيرد.
3- گاهگاهي در آب آشاميدني پرنده از يک قاشق چايخوري سولفات مس دو سود در يک ليتر آب استفاده کنيد.
4- آشيانه و خوراک و در صورت وجود چراگاه بايد کاملا پاکيزه باشند.

نوک چيني
نوک بوقلمونهاي جوان بين 5-2 هفتگي چيده مي شود. چنانچه ديرتر از اين سنين اقدام به نوک چيني نمائيم، گرفتن و مهار حيوان به دليل سنگيني جثه دشوار خواهد بود و ممکن است بوقلمون دچار پر ريزي گردد. پيش از اينکه بوقلمونها دچار کاني باليسم و پر کني شوند بهتر است عمل نوک چيني انجام گيرد. نوک چيني نبايد در يک روزگي و در جوجه کشي انجام شود. زيرا ممکن است اين عمل باعث بروز استرس و بي ميلي جوجه ها به غذا و آب و در نتيجه نزاري و بي آب شدن بدن حيوان (دهيدراسيون) گردد.
بايد دقت شود سوراخهاي بيني چيده نشود. همچنين دقت کنيد که پس از اين عمل غذا در دانخوري در سطحي باشد که جوجه هاي نوک چيده شده به راحتي بتوانند آنرا بخورند.

قطع تاج و ريش
تاج و ريش از اعضائي هستند که اغلب در نزاع هاي بين پرندگان به خصوص بوقلمون ها از هر عضو ديگري آسيب پذيرتر مي باشد. تاج و ريش را ميتوان در جوجه بوقلمونهاي يک روزه به سادگي با قرار دادن بين انگشت سبابه و شست با ناخن شست قطع نمود. حتي تا سن سه هفتگي نيز مي توان آنرا با ناخن گير و قيچي به راحتي قطع نمود.

قطع ناخن
قطع ناخن معمولا براي جلوگيري از ايجاد خراش روي پوست بدن و پهلوي بوقلمون انجام ميشود. اين عمل بيشتر در محيط هائي که تعداد در سطح بوقلمون زياد و بيش از حد متراکم است انجام مي شود ولي حتي در پرورش در چراگاه نيز بسيار مفيد است. براي اين منظور بايستي ناخن ها به کلي قطع شوند. قطع ناخن بايد در روز اول زندگي در موسسه جوجه کشي انجام گيرد.

قطع پر
چنانچه بوقلمون در چراگاه پرورش داده شود با قطع پرهاي پرها به سهولت مي توان جلوي پرواز اين پرنده را گرفت. قطع پر از قسمت انتهائي يک بال با يک نوک چين از اقداماتي است که جلوي پرواز را در چراگاه خواهد گرفت. قطع پر با نوک چين برقي در يک روزگي تا ده روزگي مي تواند انجام گيرد. عمل قطع پر در حال حاضر کم تر از سابق انجام مي شود زيرا در بوقلمونهاي گوشتي موجب بدشکلي لاشه مي گردد.

[فلفل نمك]

نکاتي پيرامون پرورش صنعتي بلدرچين
وجود ويژگي هاي مناسب همچون رشد سريع ، بلوغ زودرس ، توليد تخم بالا ، کوتاهي فاصله ميان نسل ها ، بالابودن تراکم پرورشي در واحد سطح ، ارزان بودن جيره مصرفي ، حساسيت کم نسبت به بعضي از بيماري هاي طيور ، قيمت بالاي توليدات که شامل گوشت و تخم مي باشد و به خصوص بازگشت سريع سرمايه سبب شده است تا بلدرچين به عنوان يک پرنده مطلوب نزد کشاورزان و پرورش دهندگان تلقي شده و علاقمندان زيادي به پرورش صنعتي اين پرنده روي آورند .
مهمترين نکاتي که سبب صنعتي شدن پرورش اين پرنده شده است به شرح زير مي باشد :
۱ – ميزان رشد سريع : ميزان رشد اين پرنده در حدود ۵/۳ برابر سريعتر از ديگر طيور اهلي مي باشد .
۲ – بلوغ جنسي سريع : در حدود سن ۵۰ – ۴۰ روزگي بلدرچين هاي ماده در پيک توليد هستند .
۳ – توليد تخم بالا : در صورت پرورش صحيح ، اين پرندگان در سال اول توليد توانايي توليد ۲۶۰ تخم را دارا مي باشند .
۴ – کوتاه بودن فاصله ميان نسل ها : توان بلدرچين در توليد ۴ – ۳ نسل در سال اول توليد اين امکان را براي محققين فراهم آورده است تا از آن به عنوان پرنده اي آزمايشگاهي استفاده نمايند .
۵ – دوره انکوباسيون کوتاه : جوجه کشي تخم اين پرنده ۱۸ – ۱۷ روز طول مي کشد .
۶ – تراکم بالاي پرورش : با توجه به اينکه جثه اين پرنده کوچک و نيز به سطح آبخوري و دانخوري کمتري احتياج دارد در مقايسه با ديگر پرندگان تعداد پرنده بيشتري در واحد سطح ميتوان پرورش داد .
۷ – واکسيناسيون کمتر : با توجه به اينکه گونه هاي بلدرچين در برابر برخي از بيماري هاي رايج طيور حساسيت کمتري دارند در نتيجه به واکسيناسيون کمتري احتياج دارند .

۸ – برگشت سريع سرمايه : با توجه به اينکه سن بلوغ بلدرچين ۵۰ – ۴۰ روزگي مي باشد در نتيجه مي توان گوشت و تخم اين پرنده را سريع به بازار عرضه نمود .
۹ – ارزش غذايي بالاي گوشت و تخم بلدرچين

در کشور ما بعد از انقلاب براي اولين بار پرورش بلدرچين در استان يزد آغاز گرديد که به صورت مجتمع شامل واحد مادر ، گوشتي ، بسته بندي و جوجه کشي اداره مي گردد .
بلدرچين داراي گوشتي با پروتئين بالا و درصد چربي کمتري مي باشد که براي کودکان و بيماران بسيار سودمند و مفيد مي باشد . تخم بلدرچين بيضي شکل مي باشد که وزن آن ۱۵ – ۸ گرم و رنگ آن معمولا سفيد با خال هاي سياه يا قهوه اي تا آبي و زرد نخودي مايل به سبز مي باشد . الگوي تخم و رنگ تخم بلدرچين منحصر به فرد است و منبع خوبي از ويتامين ها (به جز ويتامين c ) مي باشد . کيفيت تخم بلدرچين بالاو ميزان کلسترول آن از تخم مرغ کمتر است . تعيين جنسيت جوجه بلدرچين از سن ۱ روزگي صورت مي گيرد که اين کار نيازمند افراد آموزش ديده و ماهر مي باشد . اما از سن ۳ هفتگي مي توان نرها و ماده ها را به وسيله رنگ پر هاي ناحيه سينه از يکديگر تشخيص داد. پرهاي سينه اي نرها به رنگ قرمر مايل به قهوه اي و ماده ها به رنگ خرمائي سوخته ( خاکستري با نقاط سياه رنگ ) روي آنها مي باشد .
وزن جوجه هاي تازه هچ شده در حدود ۱۰ – ۵ گرم مي باشد که درسن ۵۰ – ۴۰ روزگي به بلوغ مي رسند. وزن بلدرچين هاي نر بالغ ۱۵۰ – ۹۰ گرم و ماده ها ۱۸۰ – ۱۱۰ گرم مي باشد . همچنين تعداد کروموزوم هاي بلدرچين ۷۸ مي باشد که شش جفت آنها کروموزوم هاي بزرگ ، شش جفت متوسط و ۲۷ جفت ميکروکروموزوم مي باشند که کروموزوم هاي جنسي از نوع بزرگ مي باشند .

جوجه کشي :
تخمگذاري بلدرچين ها از بعد از ظهر شروع و در غروب پايان مي پذيرد که بر اساس فصل ، شرايط آب و هوائي و برنامه کاري جمع آوري تخم ها چندين بار در طول اين مدت صورت مي پذيريد . دماي مناسب محل ذخيره سازي تخم ها ۵/۱۵ – ۵/۱۲ درجه سانتيگراد و با رطوبت ۸۰ – ۷۵ % مي باشد که اين شرايط براي ذخيره تخم ها در مدت زمان ۷ – ۵ روز است . قبل از قرار دادن تخم ها در داخل در دستگاه ستر بايد تخم هاي آلوده را به وسيله کاغذ سمباده يا پارچه پشمي سفت به آرامي تميز و در محلول گرم ( ۳/۴۳ درجه سانتيگراد ) ضدعفوني کرد . سپس آنها را در دماي ۱/۲۱ درجه سانتيگراد و رطوبت ۷۵ % به مدت ۲۰ دقيقه به نسبت ۲۰ گرم پرمنگنات پتاسيم و ۴۰ سي سي فرمالين گازدهي مي نمايند . سپس تخم ها را در داخل دستگاه ستر قرار مي دهند .

پرورش جوجه :
دماي آغازين جهت پرورش جوجه بلدرچين در زير مادر مصنوعي و در بالاي سر جوجه ۳۵ درجه سانتيگراد مي باشد که اين دما هر چهار روز يک بار ۸/۲ – ۵/۲ درجه کاهش مي يابد تا به ۲۱ درجه سانتيگراد برسد . معمولا براي هر جوجه ۱۵۰ سانتيمتر مربع فضا تا سن ۳ هفتگي در نظر مي گيرند . استفاده از آب شکر ۸ % در ۳ – ۲ روز اول نتيجه خوبي را در بر خواهد داشت . براي جوجه بلدرچين ها تا سن ۳ هفتگي ۲ سانتي متر دانخوري و ۱ سانتي متر آبخوري به ازاء هر قطعه در نظر مي گيرند . در دو هفته اول نوررساني ۲۴ ساعته مي باشد که پس از آن تا ۱۲ ساعت کاهش مي يابد .

پرورش نيمچه :
معمولا از دو روش براي پرورش بلدرچين استفاده مي شود : ۱ – بستر ۲ – باتري که اخيرا مورد استفاده قرار مي گيرد که داراي مزايايي همچون تعداد جوجه بيشتر در واحد سطح ، نيروي کار کمتر ، بهداشت بهتر ، سهولت در حذف ، درمان و پيشگيري و استفاده بهتر از سطح مي باشد .
دماي مورد نياز نيمچه ها ۲۸ – ۲۱ درجه سانتيگراد مي باشد و از ۱۲ ساعت نور تا سن ۵ هفتگي که بلدرچين ها به قفس هاي تخمگذاري منتقل مي شوند بهره مي برند . براي رشد بهتر ، نرها و ماده ها جدا از يکديگر پرورش داده مي شوند . در اين سن در بستر به ازاء هر نيمچه ۱۸۰ – ۱۵۰ سانتيمتر مربع بسته به نوع جوجه وفصل در نظر مي گيرند . براي هر جوجه ۳ – ۵/۲ سانتيمتر دانخوري و ۲ – ۵/۱ سانتيمتر آبخوري در نظر مي گيرند . در صورت استفاده از آبخوري نيپل ، هر نيپل براي ۱۵ پرنده در نظر گرفته مي شود .

پرورش بلدرچين مادر :
در حالت تجاري بلدرچين ها در قفس هاي توري به ظرفيت ۲۰ تا ۳۰ و حتي ۴۰ بلدرچين پرورش داده مي شوند . معمولا به ازاء هر بلدرچين ۲۰۰ – ۱۵۰ سانتيمتر مربع فضا در قفس در نظر گرفته مي شود . مقدار فضاي دانخوري ۳ – ۵/۲ سانتيمتر به ازاء هر قطعه مي باشد . مقدار فضاي آبخوري معمولا عامل محدود کننده اي در سيستم قفس نيست . قفس ها معمولا تا ۸ رديف نصب مي شوند . سن فروش بلدرچين ها معمولا ۱۸ – ۱۷ هفتگي مي باشد .

بيماري ها :
بلدرچين معمولا به بيماري هاي زير حساسيت بيشتري دارد :

۱ – مارک : که واکسيناسيون آن در سن ۲۰ روزگي و با تزريق در ناحيه گردن صورت مي گيرد .
۲ – نيوکاسل : که واکسيناسيون آن همزمان با مارک به صورت قطره چشمي صورت مي گيرد و هر ۳ ماه يک بار به صورت اسپري مصرف مي گردد .
۳ – آبله : که واکسن آن در ۸ -۶ هفتگي مصرف مي گردد.

از ديگر بيماري هايي که بلدرچين را درگير مي نمايد مي توان به کوکسيديوز ، کاني باليسم ، سالمونلا ، ورم روده اي قرحه اي و برونشيت اشاره کرد .
▪ درصد تلفات بلدرچين در سنين مختلف به قرار زير مي باشد :
۱۰ - ۱ روزگي : ۲ %
۱۰ روزگي تا شروع تخمگذاري ۲%
دوره تخمگذاري (۱۰ ماه ) ۱۵%