جواز جمع بين دو نماز

[MEGAMAN]

مي‌دانيم كه اهل تسنّن انجام نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را پشت سرهم باطل مي‌دانند، و مي‌گويند: واجب است هر كدام از چهار نماز مذكور را در وقت خود خواند و بين نماز ظهر و عصر، فاصله انداخت و همچنين بين نماز مغرب و عشاء. دكتر تيجاني سماوي مي‌گويد: من كه سنّي بودم، بر همين اساس، نماز مي‌خواندم و انجام نماز ظهر و عصر و همچنين نماز مغرب و عشاء را پشت سرهم باطل مي‌دانستم. هنگامي كه وارد نجف اشرف شدم، و با راهنمائي دوستم به محضر آيت الله شهيد محمّد باقر صدر (ره) رسيدم، هنگام ظهر شد، آقاي صدر به سوي مسجد روانه شد، من و حاضران نيز به آن مسجد رفتيم و مشغول نماز شديم، ديدم آقاي صدر بعد از نماز ظهر با فاصلة اندكي، نماز عصر را خواند، من در شرائطي و در مكاني بودم كه نمي‌توانستم از صف خارج گردم، و اين نخستين بار بود كه نماز عصر را پشت سر نماز ظهر خواندم، ولي در فشار روحي بودم كه آيا نماز عصرم درست است؟ آن روز مهمان شهيد صدر (ره) بودم، فرصتي بدست آمد، در حضور آقاي صدر بودم، پرسيدم: «آيا روا است كه مسلماني، دو نماز واجب را هنگام ضرورت با هم انجام دهد؟»

[MEGAMAN]

شهيد صدر: «زيرا رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ در مدينه در غير سفر و بي‌آنكه خوفي در ميان باشد يا باران ببارد و يا ضرورتي اقتضا كند، نماز ظهر و عصر، و همچنين نماز مغرب و عشاء را پشت سرهم خواندند، و اين كار به خاطر آن بود كه مشقّت را از ما بردارد، و چنين عملي بحمدالله به عقيدة ما از طريق امامان اهلبيت ـ عليه السّلام ـ ثابت است، و همچنين در نزد شما اهل تسنّن نيز (از طريق سنّت) ثابت است». من تعجّب كردم كه چطور در نزد ما ثابت است، با اين‌كه تا آن روز، آن را نشنيده بودم، و هيچكس از اهل تسنّن را نديده بودم كه به آن عمل كند، بلكه به عكس مي‌گفتند: اگر نماز يك دقيقه قبل از اذان، واقع شود باطل است، تا چه رسد به اين‌كه كسي مثلاً نماز عصر را ساعاتي قبل از وقتش پس از نماز ظهر بخواند، يا نماز عشاء را بعد از نماز مغرب انجام دهد، چنين كاري در نزد ما، ناآشنا و باطل بود. آقاي صدر، از چهره‌ام دريافت كه من تعجّب كرده‌ام كه چطور انجام نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء، پشت سرهم جايز است؟ هماندم به يكي از طلاّب حاضر اشاره كرد، او برخاست و دو جلد كتاب را نزدم آورد، ديدم كتاب «صحيح مسلم» و «صحيح بخاري» است، آقاي صدر، به آن طلبه دستور داد كه مرا به احاديثي كه مربوط به جمع بين دو فريضه است و در آن دو كتاب آمده، آگاه سازد. من در آن دو كتاب خواندم كه رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ نماز ظهر و عصر، و مغرب و عشاء را پشت سرهم، بدون خوف و بارندگي و هرگونه ضرورت ديگر خوانده است، و در كتاب «صحيح مسلم» يك «باب كامل» در اين خصوص يافتم، همچنان شگفت‌زده و حيران بودم، خدايا چه مي‌بينم، در دلم اين شك راه يافت كه شايد اين دو كتاب «صحيح مسلم و بخاري» كه در اين‌جا وجود دارد، تحريف شده باشد و دو كتاب اصلي نباشد، و در دلم مي‌گفتم وقتي كه به تونس بازگشتم، در آن‌جا به اين دو كتاب مراجعه كرده، دقيقاً اين موضوع را پي‌گيري خواهم كرد. در اين هنگام، شهيد صدر از من پرسيد: «بعد از اين دليل، اكنون چه رأي داري؟»

[MEGAMAN]

گفتم: «شما بر حقّ هستيد و راستگو مي‌باشيد ...»، از آقاي صدر تشكّر كردم، ولي در دلم قانع نشده بودم، تا اين‌كه به كشور تونس (وطنم) بازگشتم، و كتابهاي «صحيح مسلم و صحيح بخاري» و ... را از سر فرصت بدست آوردم و دقيقاً مورد بررسي قرار دادم و كاملاً قانع شدم كه خواندن نماز ظهر و عصر، و همچنين نماز مغرب و عشاء، پشت سرهم بدون هرگونه ضرورت، اشكال ندارد، چنانكه پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ چنين كاري را انجام داده است. ديدم امام مسلم در صحيح خود[1] در باب «جمع بين دو نماز در غير سفر» از ابن عبّاس نقل مي‌كند كه پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ نماز ظهر و عصر، و نماز مغرب و عشاء را با هم انجام داد. و نيز نقل كرده كه آن حضرت در مدينه، بين نماز ظهر و عصر، و نماز مغرب و عشاء، بدون خوف يا بارندگي جمع كرد، از ابن عبّاس، سؤال شد كه چرا پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ چنين كرد؟ در پاسخ گفت: «كَيْ لا يَحْرِجَ اُمَّتَهَ ؛ تا امّتش را به دشواري نيفكند».[2] و نيز در كتاب «صحيح بخاري» (ج 1، ص 140) باب «وقت المغرب»، ديدم و خواندم كه به نقل ابن عبّاس، پيامبر ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ هفت ركعت نماز (نماز مغرب و عشاء) را با هم خواند، و هشت ركعت نماز (نماز ظهر و عصر) را پشت سرهم انجام داد. و در كتاب «مسند احمد»[3] ديدم كه همين مطلب روايت شده بود. و همچنين در كتاب «الموطأ» امام مالك ديدم[4] كه ابن عبّاس روايت كرده است:‌ صَلّي رَسُولُ اللّهُ ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ : «اَلظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ جَمِيعاً وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشاءَ‌ جَمِيعاً فِي غَيرِ خَوْفٍ وَ لا سَفَرٍ ؛‌ رسول خدا ـ صلي اللّه عليه و آله و سلّم ـ نماز ظهر و عصر و همچنين نماز مغرب و عشاء را در غير خوف و سفر، پشت سرهم خواند».

نتيجه اين‌كه: آيا با اين‌كه مسأله اين‌گونه روشن است، چرا اهل تسنّن بر اثر تعصّب و لجاج، همين مطلب[5] (جمع بين دو نماز) را به عنوان ايراد بزرگ بر شيعه، عنوان مي‌كنند؟! غافل از آنكه در كتابهاي اصيل خودشان، جواز آن ثابت شده است.[6]