حرف A موجود در Ajax از Asynchronous گرفته شده است که در زبان فارسی به غیرهمزمان و یا ناهمگام ترجمه می شود و بیانگر یکی از قابلیت های مهم و کلیدی الگوی برنامه نویسی Ajax است .
در برنامه های وب سنتی ، تعامل کاربر با برنامه بطور پیوسته نبوده و در مقاطع زمانی خاصی لازم است کاربر در انتظار اتمام یک عملیات باشد . زمانی که کاربر عملیات خاصی نظیر کلیک بر روی دکمه موجود بر روی یک فرم را انجام می دهد ، یک درخواست مبتنی بر پروتکل HTTP برای سرویس دهنده وب ارسال می گردد . در ادامه ، سرویس دهنده درخواست را پردازش ( به عنوان نمونه ، انجام برخی محاسبات و یا عملیات مرتبط با بانک های اطلاعاتی ) و نتایج تولید شده را در قالب یک صفحه وب با محتویات جدید برای سرویس گیرنده ارسال می نماید .
نحوه عملکرد صفحات وب متاثر از ماهیت stateless بودن پروتکل HTTP است . با توجه به این که تمامی منطق برنامه معمولا” بر روی سرویس دهنده قرار می گیرد ، نقش مرورگرها صرفا” نمایش بخش رابط کاربر و یا اصطلاحا” اینترفیس برنامه است . سرویس دهنده ، چرخه حیات یک صفحه وب را بطور کامل طی می نماید و برای مرورگر تگ های HTML ، کدهای CSS و سایر منابع مورد نیاز را جهت بازخوانی و نمایش مجدد صفحه ارسال می نماید . ماهیت فرآیند فوق بگونه ای است که در دراز مدت نمی تواند رضایت خاطر کامل کاربران را حداقل در سطح بخش رابط کاربر برنامه تامین نماید . در این مدل کاربران از یک الگوی stop-start-stop تبعیت می نمایند . کاربران در برخی موارد و با توجه به شرایط حاکم بر برنامه بطور موقت و از روی ناچار ارتباط خود را با برنامه از دست داده و می بایست در انتظار بهنگام سازی صفحه وب درخواستی بمانند .
شکل ۲ ، نحوه عملکرد برنامه های وب در یک فرآیند همزمان را نشان می دهد .


شکل ۲ : نحوه عملکرد برنامه های وب در یک فرآیند همزمان
( عدم تعامل کاربر با برنامه در زمان درخواست های HTTP )
در ASP.NET زمانی که یک صفحه داده را برای خود و یا حتی صفحه ای دیگر ارسال می نماید ، یک postback اتفاق می افتد . در حین این فرآیند ، وضعیت جاری صفحه به همراه کنترل های موجود بر روی آن جهت پردازش برای سرویس دهنده ارسال می گردند . مکانیزم postback با هدف تامین خواسته هائی نظیر نگهداشت وضعیت صفحه و کنترل های سرویس دهنده موجود بر روی آن دنبال می شود . فرآیند فوق گرچه در نهایت می تواند منجر به refresh صفحه وب و نمایش محتویات جدید برای کاربر گردد ولی هزینه انجام آن زیاد خواهد بود چراکه اولا” یک حجم داده می بایست برای سرویس دهنده ارسال گردد و ثانیا” ارتباط منطقی کاربر با برنامه از بین خواهد رفت .
یک برنامه وب مبتنی بر Ajax با مدل و یا رویکردی متفاوت نسبت به آنچه اشاره گردید ، کار می کند . در این مدل ، تعامل مستمر کاربر با برنامه از طریق معرفی یک نماینده که بین سرویس گیرنده و سرویس دهنده قرار می گیرد ، تامین می گردد . این نماینده و یا agent ، با سرویس دهنده بطور غیرهمزمان ارتباط برقرار می نماید ( از طرف سرویس گیرنده ) تا درخواست HTTP را ایجاد و آن را برای سرویس دهنده ارسال نماید . وظایف نماینده فوق به این نقطه ختم نمی گردد و مسئولیت بهنگام سازی صفحه پس از دریافت داده از سرویس دهنده نیز بر عهده وی می باشد .
در مدل غیر همزمان ، Ajax engine توسط جاوا اسکریپت فراخوانده می شود تا داده مورد نظر را درخواست نماید . پس ایجاد درخواست توسط Ajax engine و ارسال آن برای سرویس دهنده و انجام پردازش های ضروری در سمت سرویس دهنده ، نتایج توسط Ajax engine دریافت و بخش رابط کاربر برنامه متناسب با آن بهنگام می گردد .
شکل ۳ ، نحوه عملکرد برنامه های وب در یک فرآیند غیرهمزمان را نشان می دهد .

شکل ۳ : نحوه عملکرد برنامه های وب در یک فرآیند غیرهمزمان
(ارسال درخواست های HTTP از طریق Ajax engine برای سرویس دهنده)
در هسته Ajax engine ، شی مهم و کلیدی XMLHttpRequest قرار دارد که در ادامه با آن بیشتر آشنا می شویم .