افزايش اميد اجتماعي در جوانان
افزايش اميد اجتماعي در جوانان با برنامه ريزي و كنترل حاشيه نشيني
جوانان به عنوان ابزار یا مقیاس سنجش تغییرات اجتماعی توصیف می شوند؛ آنها با آغوش باز تحت تأثیر تغییرات جهانی هستند و به شکلی مناسب و مؤثر به این تغییرات پاسخ می دهند اما اغلب مسائل عمده ایران ناشی از فقر حاصل از رشد بالای جمعیت در طی سه دهه گذشته بوده است. جامعه در حال گذر ایران با چالش ها و تناقض های بسیاری مواجه است و گسترش این عومال باعث بروز انفکاک و جدایی بین دو نسل پیر و جوان می گردد و نبود فرصت های شغلی مناسب و به تبع آن نبود در آمد ، وابستگی به خانواده و . . . جوان را از حیطه شهروند بودن خارج کرده و به حاشیه می راند و جوانان را در بحبوحه ای از کمبود و نیاز قرار می دهد . در تبیین این چالش باید افزود که فقر و سپس حاشیه نشینی اقتصادی به دنبال خود حاشیه نشینی فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی را به همراه دارد و محدودیت سرمایه گذاری مناسب در این رابطه به گسترش سریع حاشیه نشینی جوانان می انجامد.

ساختار جمعیتی کشور چه رابطه ای با حاشیه نشین شدن جوانان دارد؟
ترکیب جمعیتی ایران به گونه ای است که در آن سهم قابل توجهی از جمعیت یعنی حدود 50% جمعیت کشور در سنین کمتر از 29 سالگی قرار دارند. این گونه ترکیب که منشأ آن به دهه 1360 بر می گردد، خود نا به سامانی های مختلف جمعیتی ، اشتغال ، مسائل اقتصادی و نظایر آن را در جامعه ایران ایجاد کرده و پیش تر هم به آن دامن می زند. بنابراین افزایش زاد و ولد در یک دوره آثار و تبعات فراوان جمعیتی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی در سال های بعد بر جای می گذارد.این فرایند به گونه ای است که حتی نسل های آتی نیز به نحوی با شرایط غیر عادی روبرو می گردند. این بدان معناست که جمعیت جوان در سن ازدواج ، زیر سن ازدواج و حتی جدید ازدواج کرده ، خود در باروری آتی تأثیر دارد.
فرایند یاد شده ، شاید دو نسل (60 سال ) یا بیشتر نیز به طول انجامد.از این رو پیش گرفتن سیاست های محتاطانه در برابر جمعیت امروزه پیش نیاز هر گونه برنامه ی توسعه ای در جامعه است.شرایط حاضر ایران و بسیاری از کشور های در حال گذر به صنعتی شدن در کشورهای توسعه یافته کنونی نیز رخ داده است و ویژه کشور ما نیست .گرچه در حال حاضر و در طی 15 سال اخیررشد جمعیت ایران روندی نزولی داشته است لیکن روند افزایشی همچنان برای سال ها صرفاً به خاطر جوان بودن جمعیت کشور ادامه خواهد داشت.

- تغییرات در سبک زندگی و چالش های شهرنشینی در ایران چگونه عوامل حاشیه نشینی جوانان را فراهم کرده است ؟
جمعیت ایران که دارای ساختار جوانی است ، طی سال های اخیر با چالش های فراوان از جمله مسکن روبرو است. از آنجا که طی چند دهد اخیر ایران سریعا ٌ از یک جامعه سنتی به یک جامعه نوین و با شرایط جدید متحول شده و در آن نظام خانواده از گسترده به هسته ای تبدیل شده است ، تحت چنین شرایطی مسئله مسکن جوانان نسبت به هر زمانی در گذشته حادتر و پیچیده تر شده است. در حالی که روش زندگی ، نظام اشتغال ، معیار های آموزشی و ... جوانان در این مدت به شدت تغییر کرده است ، چالش مسکن همچنان پایدار و حتی جدی تر باقی مانده است.
رشد گام های سریع شهرنشینی در ایران موجب پیدایش اسکان نا سالم ، نیمه استاندارد ، غیر استاندارد و حتی در مواردی زاغه نشینی شده است. این وضعیت ه مسئله پیچیده ای در بسیاری از شهر ها از جمله تهران تبدیل شده است. شرایط ناسالم مسکن جوانان را در معرض بسیاری از آسیب ها از جمله اعتیاد ، الکلیسم ، رفتارهای مجرمانه ، انحراف ، فقر ، طلاق ، رفتارهای غیر عادی و نظایر آنها قرار می دهد . به هر حال مسکن ناسالم شهری تنها یک مسئله فیزیکی نیست ، بلکه یک تجلی فیزیکی از مسائل عمیق تر اجتماعی واقتصادی است که در کشور پدیدار می شود.

- شما چه عواملی ر ایجاد کننده حاشیه نشینی در کشور می دانید ؟
شهرنشین شدن جامعه خود بر این مشکل ( حاشیه نشینی ) می افزاید. شهرنشینی و وسایل ارتباطی لازم و ملزم یکدیگرند و باعث می شوند که تغییرات اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی هر چه بیشتر صورت گیرد. رفت و آمد ها و ارتباطات بین افراد جامعه عمدتاً باعث از بین رفتن سنت ها شده و در نهایت الگوهای جدید و مدرنیسم جایگزین آنها می شوند.
پیدایش شهر ها خود مشکلاتی را بر جای گذاشته که چنانچه برنامه ریزی های مقتضی برطرف نگردد ، مسائل و مشکلات در جامعه بیشتر می شود. در این میان سیاست های منطقه ای نیز خود عاملی در بروز مسائل اجتماعی است. سرمایه گذاری ، سیاست گذاری ، تعیین اولویت ها و ... بر بروز مسائل اجتماعی مؤثرند. پدیده یاد شده عمدتاً پدیده ای جامعه شناختی است و نیاز به تجزیه و تحلیل جامعه شناسانه دارد.
بدین گونه که در گذشته و در دوره ی رونق روستایی مازاد جمعیت کم و بیش و به گونه ای آشکار و پنهان جذب زمین و فعالیت های کشاورزی و دامداری می شد ؛ در حالی که در جامعه قاون مند شهری مازاد جمعیت به راحتی نمی تواند در بخش های مختلف جذب گردد یعنی وضعیتی که خود مشکلات فراوان به همراه دارد.
ساختار جمعیتی موجود باعث گردیده است بسیاری از جوانان در وضعیت حاشیه ای قرار گیرند و از زندگی و شرایط اجتماعی ، اقتصادی و رفاهی خود حداقل رضایت را داشته باشند و عمده ای از نیاز های آنها بر طرف نگردد و در موقعیت محرومیت قرار گیرند.افراد در گروه های سنی 15 تا 25 سال به علت عدم امکان دستیابی به شغل مناسب در جامعه ، آسیب پذیرترند. بسیاری از منحرفیت اجتماعی و افراد خلافکار در گروه های سنی 15 تا 25 ساله قرار دارند ، یعنی کسانی که به خاطر ضعف در برنامه ریزی های اشتغال نتوانسته اند کار مورد نظر خود را به دست آورند و در معرض بسیاری از آسیب ها قرار می گیرند.هم چنین مشکلات مربوط به تهیه جهزیه و عدم امکان دسترسی آسان برای ازدواج باعث بروز خودکشی ، سرقت و ... می شود.

- جوانان خود حاشیه نشین شده اند یا به حاشیه رانده شده اند؟
از این رو ساختار جمعیت و چگونگی آن بر حاشیه راندن جوانان تأثیر فراوان دارد . حاشیه نشینی جوانان در قالب های اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی قابل بررسی و ارزیابی می باشد. جوانان نه این که به طور داوطلبانه و دلخواه وارد وضعیت حاشیه نشینی می گردند بلکه فشارها و مضایق اجتماعی و اقتصادی عصر حاضر موجبات چنین شرایطی را فراهم آورده است. وضعیت یاد شده امروز نه در ایران بلکه در بسیاری از دیگر جوامع رو به توسعه به چشم می خورد. این نکته نیز قابل ذکر است که پدیده حاشیه نشینی تأثیر فراوان بر نا به هنجاری های هر چه بیشتر در جامعه دارد.سیاست های منطقه ای ، مسائل مربوط به توزیع درآمد ، مسائل مربوط به مسکن و مسائل درون شهری از عواملی است که در تشدید این پدیده سهم به سزایی دارد.

- راهکارهای پیشنهادی شما برای عبور از بحران حاشیه نشین شدن جوانان چیست؟
جهت پیشگیری این وضعیت خزنده و خطرناک مسئولین و برنامه ریزان اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی می بایست آن گونه شرایطی را فراهم آورند که در سال ها آتی دایره این پدیده وسیع تر نگردد.با وسیع تر شدن دایره حاشیه نشینی اجتماعی و اقتصادی جوانان بسیاری از موارد بحران نیز به طور آشکار و پنهان پدیده ای گردد که هر یک پیامد های خاص خود را نیز دارد و در قالبی تصاعدی ، چالش ها و مشکلات نه تنها جوانان بلکه جامعه نیز به طور عام افزایش می یابد.
همین طور جهت پیشگیری از بحران حاشیه نشینی آینده نگری لازم ( میان مدت و طولانی مدت ) صورت گیرد، رشد جمعیت کنترل گردد ، در بخش های مختلفی که به جوانان مربوط می گردد و سرمایه گذاری گردد ؛ بدان معنا که امکانات اشتغال و تأمین معیشت زندگی در قالب مناسب آنان بر حسب شرایط مکانی و زمانی تحقق یابد. چنین وضعیتی ( روند حاشیه نشینی ) امروز در ایران گرچه به چشم می خورد ، پیشگیری از گسترش آن کمتر در دستور کار برنامه ریزان قرار دارد. با اصلاح و کنترل پدیده ی حاشیه نشینی از بسیاری نا به سامانی ها روانی نیز در بین جوانان می توان جلوگیری کرد.
این نکته نیز حائز اهمیت است که دختران نیز در عصر حاضر به گونه ای احساس حاشیه ای یا حاشیه نشین شدن اجتماعی و اقتصادی می نمایند ؛ صرفاً به این خاطر که با دست یابی به تحصیل و آموزش انتظارات آنان تغییر کرده و افزایش یافته است و در چنین شرایطی که آنان انتظاراتی دارند که به گونه ای متکی به خود روند زندگی خود را به لحاظ زندگی اجتماعی و اقتصادی دنبال نمایند. این در خالی است که چنین شرایطی کمتر برای آنان فراهم آمده است و به نوعی دچار حاشیه نشینی مضاعف شده اند.
بنابراین این خود به عنوان یک بحران یا مسئله نسبتاً پنهان در جامعه مطرح است که نیاز به بررسی ،مطرح کردن ، ارزیابی و ارائه راه حل های لازم دارد.
وضعیت امروز ایران که خود نیاز به نظارت هماهنگی ، اصلاحات موردی و حمایت های موردی و نظایر آن دارد تا اینکه جمعیت ساختار مطلوب خود را به ویژه در عصر توسعه صنعتی و جامعه شهری پیدا کند و سالیانه حداقل حدود 500 تا 600 هزار شغل جدید و مسکن جدید نیاز است و چنانچه با برنامه ریزی و پیشگیری های لازم اقدام نشود ، در آینده با مشکلات فراوانی روبرو خواهیم شد.