بیوگرافی مارتین هایدگر

[فلفل نمك]

مارتین هایدِگِر (به آلمانی: Martin Heidegger) ‏ (۱۸۸۹ - ۱۹۷۶) یکی از معروفترین فیلسوفان قرن بیستم بود. او با شیوه*ای نوین به تامل درباره وجود پرداخت. فلسفه او بر دیدگاه*های بسیاری از فلاسفه بعد از او اثر گذاشت.
زندگی*نامه
او در سال ۱۸۸۹ در آلمان به دنیا آمد. از مهم*ترین کتاب*های او در فلسفه اثر هستی و زمان است. او در این کتاب به نقد تاریخ فلسفه غرب که به تعبير هايدگر همان تاریخ متافیزیک است، پرداخته است و در پی طرح افکندن هستی*شناسی تازه*ای است که خود آن را هستی*شناسی بنیادین می*خواند؛ چرا که نزد او تاریخ متافیزیک، تاریخ غفلت از وجود و افتادن در ورطه موجودانگاری است. مقصود هايدگر از اين تعبير آن است که تاريخ کنونی فلسفه، با خلط موجود شناسی و وجودشناسی، از شناخت وجود به معنای اصيل آن بازمانده است.
وی از اعضای حزب نازی و نمایندهٔ این حزب در دانشگاه فرایبورگ بود.
انديشه*های هايدگر، رقم*زننده*ی مايه*های فکری بسياری از متفکران مابعد تجدد از جمله ميشل فوکو، ژاک دريدا و هانس-گئورگ گادامر بوده است.
او در ۲۶ مه سال ۱۹۷۶ (میلادی) درگذشت.


هایدگر به بررسی پدیده در فلسفه خود پرداخته است. متافیزیک او در واقع هستی*شناسی پدیده گرایانه است. هایدگر زمان را به سه نوع زمان روزمره و زمان طبیعی و زمان جهانی تقسیم می*کند. در بحث زمان روزمره می*گوید که زمان آن چیزی ست که اتفاقات در آن رخ می*دهند. زمان در موجود تغییر پذیر اتفاق می*افتد. پس تغییر در زمان است. تکرار دوره*ای ست. هر دوره تداوم زمانی یکسانی دارد. ما می*توانیم مسیر زمانی را به دلخواه خود تقسیم کنیم. هر نقطه اکنونی زمانی بر دیگری امتیاز ندارد و اکنونی پیش*تر و پس*تر (بعدتر) از خود دارد. زمان یکسان و همگن است. ساعت چه مدت و چه مقدار را نشان نمی دهد بلکه عدد ثبت شده اکنون است. هایدگر می پرسد که این اکنون چیست و آیا من انسان بر آن چیرگی و احاطه دارم یا نه؟ آیا این اکنون من هستم یا فرد دیگری ست؟ اگر این طور باشد پس زمان خود من هستم و هر فرد دیگر نیز زمان است و ما همگی در با هم بودنمان زمان هستیم و هیچ کس و هر کس خواهیم شد.
هایدگر می پرسد زمان چیست؟ و دازاین در زمان چیست؟ دازاین در هر آن بر مرگ خود آگاهی دارد. دازاین به معنی حیات انسانی همان امکان داشتن است. یعنی گذشتن مطمئن و در عین حال مبهم از خود ممکن است. هستی امکان بر مرگ واقف است و معلوم است که آن را می*دانم اما به آن فکر نمی کنم. دانایی من از مرگ تفسیری از دازاین است. دازاین این امکان را دارد که مرگ خود را دور کند.
هایدگر تفکر متافیزیکی و سوژه محور را در راستای اعمال اراده استیلاگر می داند و تفکر رهایی بخش را معطوف به روشتی ظهور هر چیز آنگونه که هست. این نوع تفکر اندیشیدن در رهائی است. هایدگر رهائی را تجربه ای نفی کننده نمی داند. اعراض از سلطه و غلبه بر چیزها تنها یک لحظه از رهائی است. لحظه اثباتی آن گاه است که انسان در موضعی قرار گیرد که به جای خفا بردن حقیقت در معرض عیان شدن آن باشد. آنجا که انسان بودن خویش را در طبیعت و در کنار چیزها و با دیگران آن گونه که هستند تجربه می کند درمعرض آشکار شدن حقیقت بودن قرار می گیرد.
از نظر هایدگر، فلسفیدن اصیل، تفکر و تشکر نیز هست. یعنی گشودگی وجودی به سوی پاسداری از حقیقت بودن. اما تاریخ متافیزیک تاریخ، فراموشی این حقیقت است. این فراموشی تاریخی اکنون به غلبه پوزیتیویسم تکنوکراتیک ختم شده است. در این وضعیت، تفکر به نظامی از کارآئی، خود-اعمال گری، سلطه و امنیت استحاله شده است. در حالی که تفکر همانا پرسش گری در باب حقیقت بودن است. فلسفه هایدگر را می*توان به رمانتیسم آلمانی مرتبط دانست. ساختارشکنی هایدگری درباره متافیزیک مربوط به سوژه، نقد رمانتیک اومانیسم انتزاعی است. تحت عنواندیگر مفاهیم بشری است که هایدگر خلاف سوژه** گرایی، مفهومی را که یک دگرگونی اساسی در رمانتیسم به وجود می*آورد به کار می*گیرد. هایدگر چهره ای از متافیزیک مدرن است. او از طریق آثار خود پدیدارشناسی هوسرل - و نیز نقد هوسرلی از گرایش به روانشناسی - را به موضوعات بنیادین متافیزیک پیوند می*دهد. هوسرل می*گوید که اگر روانشناسی، تاریخ و یا خود زندگی را به عنوان کدهای تعیین کننده رفتارهای انسانی در نظر بگیریم اگر تشخیص بین انسانیت و حیوانیت از بین رود، انسان تبدیل به ماشینی خواهد شد که فعالیت*هایش به حرکات صرف و غیر قابل پیش*بینی تبدیل خواهد شد. بنابراین واژه Eigenlichkeit همان وجه انسانی بشر است که می*تواند در نیستی گسترش یافته به رهایی از این کد بیانجامد.
وجه دیگر فلسفه هایدگر در نقد فلسفه افلاطون منعکس شده است. او در سال ۱۹۴۷ در مطلبی با عنوان "دگم افلاطونی واقعیت" می*گوید که در تفکر افلاطونی از ایده موجود از قبل داده شده است و نقد هایدگری از فلسفه افلاطون به همین از پیش تعیین شدگی موجود در متافیزیک افلاطون برمی*گردد.

[فلفل نمك]

نظرات هایدگر درباره شعر
پرسش هایدگر این است که کجا حقیقت بودن امکان بروز بیشتر را می*یابد و پاسخ او به این پرسش همسایگی تفکر با اصیل ترین شکل زبان یعنی شعر است. او زبان را سرای بودن می نامد یعنی افقی که در آن چیزها آشکار می*شوند.
حدوث هر چیز یعنی وقوع آن در زمان و زبان است. چنین حدوثی را هایدگر Ereignis می*نامد. . اما هیج حدوثی نمی تواند در یک لحظه خاص و با کلماتی محدود عیان شدن کامل حقیقت بودن باشد. این حقیقت در کلیت خویش چونان یک راز باقی می ماند. به تعبیر هایدگر زبان اصیل ما را به سوی ابعاد همواره فروبسته بودن باز می گشاید. وی از زبان اصیل به عنوان Poesis نام می برد که اگر چه به شعر ترجمه می شود اما شامل هر سخن اصیلی است چه در قالب نظم و چه در قالب نثر. در تفکر شاعرانه معنای بودن بر تفسیر آدمی از جهان خود فاثق می شود و بدین سان شاعر از رویکرد مصلحت طلبانه رایج میان مردم و خود رها می شود. بنابراین زبان شاعرانه اصیل ترین شیوه بودن با دیگران و بودن در جهان است.
از نظر هایدگر شعر ماهیت سکنی را می*سازد. شعر و سکنی نه تنها با یکدیگر تضاد ندارند بلکه با یکدیگر پیوند و تعلق دارند. هر کدام از آنها در طلب دیگری است. شاید سکنی غیر شاعرانه ما و ناتوانی از آن در سنجش از افراطی شگفت در سنجش و محاسبه دیوانه وار برخاسته باشد و فهم این که ما به طور غیر شاعرانه سکنی کرده ایم و نیز فهم چگونگی آن فقط در صورتی ممکن است که ما شاعرانه را بشناسیم. شاعرانه استعداد و توانایی بنیادین برای سکنای انسان است. انسان در هر زمانی تنها به اندازه ای مستعد شاعر است که بودنش متناسب با آن چیزی است که به او نزدیک است و میل به انسان و نیاز به حضور او دارد. شعر متناسب با میزان این انتصاب اصیل یا غیر اصیل است. از این روست که شعر اصیل در هر دوره ای به درستی و روشتی حضور نمی*یابد. انسان از ماهیت شاعرانه، شعر می سازد. وقتی شعر به درستی آشکار شود انسان به گونه*ای انسانی روی زمین سکنی می*کند.

آثار هایدگر
آثار منتشر شده هایدگر که مشتمل بر نوشته ها، دروس، سخنرانی ها، و یادداشت های او می باشد بالغ بر ۶۰ مجلد است. وجود و زمان، سرشت حقیقت، پرسش تکنولوژی، نامه ای در باب اومانیسم، در رهائی، زمان و بودن، و پایان فلسفه از جمله آثار او هستند. هایدگر همچنین مجموعه ای تحت عنوان راه های آشنا در زمان خود تدوین کرد. مجموعه دیگری به نام در مسیر زبان نیز از او موجود است که مشتمل بر مباحث هایدگر در باب زبان است.

[فلفل نمك]

هستی و زمان
در کتاب هستی و زمان هایدگر درک بودن را مقید به زیستنده (دازاین) می داند. هایدگر خود را از سوژه محوری دازاین می رهاند و بودن رااز قید هر بودنی*ای آزاد می کند و آن را در تجلی اش می بیند. هایدگر با به کارگیری دو مفهوم حضور و زمان که یکی تجلی داشتن و دیگری تمایز از گذشته و آینده است به قرابت معنای بودن و زمان می رسد. از نظر وی نه زمان، ساخته انسان است و نه انسان، ساخته زمان، هیچ ایجاد یا تولیدی در میان نیست، بلکه آنچه وجود و زمان را تعیین می کند تعلق آنها به یکدیگر است. زمان در بودن خود و وجود در حضور خود (در زمان حال) به جای یکدیگر می نشینند. ارتباط بین انسان، وجود و زمان به گونه ای است که هیچ یک به تنهایی نمی*تواند ابتدا به ساکن پاسخ باشد. این هر سه خود پرسش*اند. حتی زبان هم نمی*تواند بیانگر رابطه هیچ یک با دیگری باشد.

[فلفل نمك]

رساله سرشت حقیقت
هایدگر در رساله سرشت حقیقت به تمایز بین درستی و خطا می پردازد. راستی و خطا هر یک حاصل گونه*ای خاص از ارتباط مابین انسان با جهان پیرامون است. آن گاه که انسان برای غلبه بر چیزها مشغول به آنها می شود از کلیت آنها غافل می*شود. این حالت سلطه بر چیزهاست که مانع اصلی در مقابل بروز و عیان شدن آنها می شود. اما آنگاه که انسان در موضع برون از خود قرار می گیرد یعنی خود را در معرض چیزها بدون هرگونه غلبه و سلطه ورزی قرار می دهد امکان عیان شدن را به آنها می دهد. پس حقیقت همانا در رهائی است. یعنی سرشت حقیقت همانا رهائی است. لذا حقیقت جلوه ای از قضایای صحیح درباره یک شیء توسط یک سوژه شناسنده (عامل انسانی) نیست بلکه درست قرار گرفتن در ارتباط با چیزهاست و موضع صحیح نیز حاصل اعراض از استیلاگری است.

[فلفل نمك]

پرسش تکنولوژی
هایدگر در اثر دیگرش با نام پرسش تکنولوژی (یا فناوری)، این موضوع را مطرح می کند که تکنولوژی همان شیوه خاص از ارتباط با چیزهاست. پس تکنولوژی یک وسیله نیست بلکه شیوه ای خاص از آشکار کردن چیزها است و بنابراین با مقوله حقیقت مرتبط است. تکنولوژی مدرن با میل به سروری بر چیزها رخصت عیان شدن آنها -آن گونه که هستند- را از آن*ها سلب می کند. لذا استیلای تکنولوژی بر چیزها باعث خروج*شان از آنچه هستند و نه خروج آن*ها از خفا شده است.

[فلفل نمك]

در باب اومانیسم
هایدگر در رساله*ای به نام نامه*ای در باب اومانیسم سعی در ارائه نگرشی متفاوت در مورد انسان دارد. وی نگرش*های متافیزیکی رایج مسیحی مارکسیستی و اگزیستانسیالیستی را مورد نقد قرار می*دهد. او آن*ها را در فهم سرشت انسان دچار خطا می*داند. وی در این راستا به رابطه مابین اندیشیدن بودن و سرشت انسان اشاره می*کند. اندیشیدن همانا اندیشه بودن است. بودن است که اندیشیدن را ممکن می*کند. اندیشیدن که همانا رابطه انسان با بودن است محیط در بودن است. اما زبان که سرای بودن است آنگاه که تسلیم میل انسان برای سلطه ورزی بر چیزها شد خطری برای سرشت انسان است.

[فلفل نمك]

پایان فلسفه
در کتاب پایان فلسفه، هایدگر در پی*گیری دیالکتیک پدیدار شناسانه هگل به عرضه نظریه حقیقت خویش می*رسد. وی به تلاش فلسفی اما ناتمام هگل و هوسرل در بازگشت فکری به "در-خود" چیزها اشاره می کند و تلاش خود را مصروف اراثه نظریه ای می کند که محور آن بازگشت به "در-خود" به معنای اصیل و دقیق آن باشد. هایدگر معتقد است هگل وهوسرل علیرغم تفاوت ظاهری در شیوه و سبک، در محتوا یک مطلب را اراثه می دهند. دیالکتیک هگل حرکتی است که در آن موضوع به خویش می آید و حضور خودش را می یابد. اگر هگل غایت حرکت وجود به عنوان روح را حضور (وجود در بودن آگاهانه خویش) می پندارد، هوسرل حضور (سوژه معنابخش) را نقطه شروع فلسفیدن می داند. اما هیچ یک در پاسخ به پرسش تفکر کمکی نمی کنند. مفهوم کلیدی در اینجا مفهوم نور است. هایدگر می گوید که فقط به خاطر نور است فقط از روشنایی است که آنچه تابنده است می تواند خود را بنمایاند. اما روشنی به نوبه خود مبتنی است بر چیزی که در عیان است، چیزی وارسته که می توان آن را در اینجا و آنجا، اکنون و بعد به روشنی دید. در آنجا که یک موجود با موجودی دیگر مواجه می شود، عیان است که غلبه دارد. این عیان امکان حرکت انتزاعی را فراهم می کند. در عیان هر چیز همانگونه که هست بروز می کند.

[فلفل نمك]

هایدگر و نازیسم
نازیسم در زندگی هایدگر تاثیر گذاشت که این تاثیر به شرح زیر است:

[] ریاست دانشگاه
آدولف هیتلر در ۳۰ ژانویه سال ۱۹۳۳ (میلادی) صدراعظم آلمان شد. بعد از آن*که هایدگر در ۲۱ آوریل سال ۱۹۳۳ به ریاست دانشگاه فرایبورگ رسید به حزب نازی پیوست. اگرچه او در پست ریاست دانشگاه با مشکلاتی روبرو بود. برخی افسران نازی او را دشمن خود می*پنداشتند. هانس سلوگای مورخ هایدگر را بیش از سایر فیلسوفان پذیرای نازیسم دانست. او وضع هایدگر در هنگام ریاست دانشگاه را چنین توصیف کرد:
او (هایدگر) به عنوان رییس دانشگاه مانع از نمایش پوستر ضدسامی توسط دانشجویان در ورودی دانشگاه و ادامه سوزاندن کتابها می*شد. او رابطه نزدیکی با دانشجویان سردسته نازی داشت و به وضوح شفقت خود با فعالیت*هایشان را به آنان نشان می*داد.
در سال ۱۹۴۵ (میلادی) هایدگر در دفاع از عنوان ریاست خود متنی نوشت و آن را به پسرش هرمان داد که در سال ۱۹۸۳ (میلادی) منتشر شد. هایدگر در آن به گرفتاری سالهای ۱۹۳۳ تا ۱۹۳۴ خود چنین اشاره کرد:
ریاست تلاشی برای دیدن آن چیزی بود که به حرکت افتاد و به قدرت رسید آن سوی شکست*ها و خام بودنش که بیشتر دور از دسترس بود و شاید یک روز تمرکزی بر ذات تاریخی غربی آلمان*ها می*آورد. به هیچ طریقی قابل کتمان نخواهد بود که آن* زمان من به این امکان*ها باور داشتم و به آن دلیل کسب تفکر واقعی را به سود موثر بودن در مقامی رسمی انکار می*کردم. آنچه از بی*کفایتی من در دفتر ایحاد شد به هیچ روشی بی*اثر نخواهد بود اما این نقطه*نظرات آنچه ضروری است و آنچه مرا به پذیرش ریاست کشاند در خود نمی*گیرد.

[فلفل نمك]

عمل هوسرل
ادموند هوسرل با بازنشستگی*اش هایدگر را در کرسی استادی دانشگاه فرایبورگ مساعدت کرد. هوسرل از استادان یهودی بود که قبلا به مسیحیت گرویده بود. پایان یافتن امتیازات آکادمیک هوسرل هیچ اقدامی از سوی هایدگر را وارد نکرد.
پس از تسویه حساب هوسرل با هایدگر و ماکس شلر در اوایل ۱۹۳۰ میلادی هایدگر ارتباط خود را با او قطع کرد.
بنابر گفته هانا آرنت رفتار هایدگر مرگ هوسرل را جلوانداخت. آرنت او را قاتل بالقوه نامید اگرچه بعدها این اتهام را پس گرفت.

دوره سوسیالیست ملی پس از ریاست
پس از شکست هایدگر در رسیدن به ریاست مجدد او رابطه*اش را با حزب سوسیالیست ملی قطع کرد با این*وجود رفرنس به آن در کارش ادامه ظهور یافت. هایدگر سخنرانی*اش در سال ۱۹۳۵ میلادی منتسب به حقیقت درونی و عظمت این جنبش یعنی سوسیالیست ملی بود. کارل لوویت هایدگر را زمانی که او برای ایراد یک سخنرانی درباره هولدرلین در رم بود در سال ۱۹۴۰ دید. هایدگر به او گفته بود که ایده او از تاریخ*گرایی مبنای درگیری*های سیاسی*اش بوده است.

[فلفل نمك]

دوره پس از جنگ
ارتباط هانا آرنت و هایدگر به دوران پیش از درگیری*های او در حزب سوسیال ملی برمی*گردد اما دوستی او با هایدگر بعد از آنکه آرنت به هایدلبرگ رفت تا تحصیلش را تحت نظر کارل جاسپرز ادامه دهد پایان نیافت. هایدگر بین سال*های ۱۹۴۵ و ۱۹۵۱ از تدریس منع شده بود.
در سال ۱۹۶۷ هایدگر با پل سلان شاعر مواجه شد که او از اردوهای حزب نازی زنده مانده بود و نوشته*های هایدگر را تحسین می*کرد. سلان از درگیری هایدگر در حزب سوسیال ملی اطلاع داشت. او آروزی عذرخواهی هایدگر برای رفتارش در دوران نازی*ها را داشت.