پروتيوميكس چيست ؟ پروتيوميكس چيست؟

پروتيوميكس از جمله تكنيك­هاي جديد مهندسي ژنتيك مي­باشد كه چشم انداز كاربردهاي وسيع آن در شاخه­هاي مختلف علمي و فني از جمله، پزشكي، داروسازي، كشاورزي و غيره روشن است. اين شيوة نوين، نويدبخش آتيه­اي درخشان در حيطة علوم زيستي بخصوص بيوتكنولوژي است و بنظر مي­رسد پس از ژنوميكس، راهگشاي جنبه­هاي ناشناخته­اي از علوم باشد. مطلب زير كه از سايت www.taglichbrothers.com انتخاب وترجمه شده است، به اين موضوع پرداخته است:
پروتيوميكس عبارت است از مطالعه و تعيين خصوصيات همه پروتئين­هاي موجود در بدن انسان يا ساير سازواره­ها (ارگانيزم­ها). اين درحالي است كه ژنوميكس عبارت است از مطالعه و تعيين خصوصيات همه ژن­هاي يك موجود زنده. بنابراين پروتيوميكس مرحلة پس از ژنوميكس به­شمار مي­رود. سوال اين جا است كه ارتباط پروتيوميكس و ژنوميكس چيست و چگونه مي­توان از آنها در مطالعات زيستي بهره جست؟

ژن­ها سطح نهايي كنترل را براي همه خصوصيات قابل تشخيص و فرايندهاي متابوليكي موجودات زنده معين مي­كنند. با اين وجود ژنها به­خودي خود قابل استفاده نيستند. آنها شبيه قطعات يك خودرو و يا قطعات چوبي براي بنا كردن يك خانه هستند كه تنها در صورت اتصال صحيح به يكديگر مي­توانند نمايانگر يك ماشين يا يك خانه باشند.

بنابراين وقتي صحبت از ژن به ميان مي­آيد، تشخيص پروتئين به عنوان فرآورده نهايي يك ژن نيز اهميت پيدا مي­كند. در ساده­ترين شكل، ژن را مي­توان ساختاري دانست كه چگونگي ساخت يك پروتئين خاص را ديكته مي­كند. همانطور كه به كمك حروف موجود روي صفحه كليد ماشين تايپ مي­توان آنها را به شكل­هاي مختلف در كنار هم قرار داد تا يك لغت، جمله و پاراگراف ساخته شود، حروف مولكولي الفباي ژنتيك را نيز مي­توان به اشكال مختلف و نامحدود در كنار يكديگر قرار داد تا ژن­هاي مختلف ساخته شوند. در اين صورت هر ژن ساختار لازم براي خلق يك پروتئين متفاوت را فراهم مي­كند. ما مي­توانيم پروتئين­ها را به دو دسته پروتئين­هاي ساختماني(StructuralProteins) و پروتئين­هاي عملگر(FunctionalProteins) تقسيم­بندي كنيم. پروتئين­هاي ساختماني شكل واقعي بدن موجودات زنده را مي­سازند. به عبارت ديگر اين پروتئين­ها به عنوان بخشي از پوست، استخوان و ماهيچه­هاي بدن هستند. همچنين در سطوح مولكولي، اين پروتئين­ها سازنده گيرنده­هاي سطحي(SurfaceReceptor) هستند كه سلول را قادر مي­سازند نسبت به هورمون­ها و محرك­هاي عصبي واكنش نشان دهد. پروتئين­هاي عملگر كه به نام آنزيم شناخته مي­شوند، كنترل كننده كليه واكنش­هاي شيميايي هستند كه فرآيندهاي متابوليك لازم براي حيات موجود زنده را هدايت مي­كنند.

به­منظور درك كليه فرايندهاي پيچيده كه در بدن موجودات زنده اتفاق مي­افتد، ما نياز به دانستن ژنوميكس داريم؛ بدين­ترتيب خواهيم توانست مباني ژنتيك موجودات زنده را بطور كامل درك كنيم. اما براي آنكه قادر باشيم نقايص ژنتيكي و اشتباهات مولكولي را درمان كنيم، نياز به دانستن پروتيوميكس داريم؛ بدين­ترتيب ما درك كاملي از فراورده­هاي پروتئيني ژن­ها را به دست خواهيم آورد. با ساخت يك دارو كه بر روي يك پروتئين خاص ايجاد كننده يك بيماري عمل مي­كند، ممكن است بتوانيم به جاي حذف اثرات جانبي آن بيماري به درمان واقعي آن دست يابيم.

مطالعه پروتيوميكس انسان اميد دستيابي به داروهاي اثربخش جديدي را برانگيخته است. به عنوان مثال ممكن است بتوان سرطان را بدون بر جاي گذاشتن اثرات جانبي مضر كه معمولاً در نتيجه شيمي درماني بروز مي­كنند، درمان كرد. مطالعه پروتيوميكس باكتري­ها نيز دانشمندان را قادر مي­سازد تا آنتي­بيوتيك­هاي جديدي را توليد نمايند كه مشكل مقاوم شدن باكتري­ها را نداشته باشند. پروتيوميكس انقلاب بزرگي است كه علم پزشكي را دگرگون خواهد ساخت و نسل جديد داروها را پديد خواهد آورد و به دنبال آن اقتصاد دنيا را متحول خواهد ساخت.

در حال حاضر چند شركت وجود دارند كه تحقيقات خود را براي دستيابي به داروهاي جديد بر روي پروتيوميكس معطوف ساخته­اند. ازجمله اين شركت­ها مي‌توان سلرا ژنوميكس گروپ، مايريد ژنتيك و سايتيژن را نام برد. شركتهايي مثل بيوژن، آمژن و ژنتك كه پيش از اين سودهاي كلاني را از محل فروش فرآورده­هاي زيستي به دست آورده­اند نيز در حال ظرفيت­سنجي براي سرمايه­گذاري در زمينه پرتيوميكس هستند.

در پايان اين دهه پروتيوميكس بر فراز صنايع بيوتكنولوژي و داروسازي جهان قرار خواهد گرفت و شكي وجود ندارد كه شركت­هاي عظيم داروسازي، بسياري از داروهاي حاصل از پروتيوميكس را روانه بازارهاي جهاني خواهند ساخت