نقش و کاربرد انرژی هسته ای در کشاورزی

[فلفل نمك]

روش مبارزه مستقيم مبارزة مستقيم با تابش دزهاي بالا و كشنده و به منظور عقيم ساختن هميشگي و كشتن و يا زود رسيدن مرگ حشره صورت مي‎گيرد. براي مبارزه مستقيم، حساسيت به پرتو در بسياري از حشرات تاكنون مورد مطالعه قرار گرفته است و دز كشنده براي هر كدام از حشرات و همچنين بهترين مرحلة حساس به پرتو براي آنها تعيين گرديده است كه از جمله مي‎توان به حشراتي كه بر روي دانة حبوبات و ساير محصولات انباري از جمله آرد گندم فعاليت مي‎كنند و موجب فساد آنها مي‎شوند، اشاره نمود.

در حال حاضر، سالانه بيش از نيم ميليون تن از مواد غذايي در 24 كشور دنيا مورد پرتوتابي قرار مي‎گيرند كه با دز مصرفي مناسب نه تنها جمعيت آفات تا زير آستانة خسارت اقتصادي كاهش مي‎يابد بلكه بقاياي سوء يا آلودگي محيط زيست نيز در پي نخواهد داشت و با توجه به اينكه كشور ايران در حال حاضر سالانه واردكنندة مقدار زيادي محصولات مختلف كشاورزي مي‎باشد، احتمال ورود آفات انباري جديد به كشور از يك طرف و خسارت آفات انباري موجود در داخل كشور از سوي ديگر، ايجاب مي‎نمايد كه گامي مؤثر در جهت مبارزه عليه آفات انباري با استفاده از روش‎هاي نوين برداشته شود تا با اعمال اين روش‎ها ضمن مبارزة اصولي با آفات، مقداري نيز از مصرف سموم كه باعث آلودگي محيط زيست و برهم خوردن تعادل طبيعي موجودات زنده مي‎گردد، كاسته شود.
همان‎گونه كه اشاره شد، تأثير پرتو بر روي مراحل مختلف زندگي حشرات، متفاوت مي‎باشد كه در اين مبحث به آن پرداخته مي‎شود:

[فلفل نمك]

اثر پرتوتابي بر روي مراحل مختلف رشد حشرات اثر بر روي مرحلة تخم
مرحلة جنيني يك جانور مشخصاً يكي از مراحل بسيار حساس زندگي آن نسبت به پرتوتابي است و حشرات نيز از اين امر مستثني نيستند. تخم‎هايي كه رشد فعال ندارند و فاقد سلول‎هاي حساس به پرتو (سلول‎هاي در حال تقسيم ميتوز) هستند در مقايسه با تخم‎هايي كه در مراحل بعدي رشد هستند معمولاً مقاومت بيشتري نشان مي‎دهند. به عنوان مثال تخم‎هاي در حال دياپوز گونه‎هاي مختلف ملخ‎ها در دز يك كيلوراد زنده مي‎مانند. در حاليكه همين تخم‎ها در دز مشابه، در مراحل قبل و بعد از دياپوز از بين مي‎روند.
در مجموع درصد مرگ و مير تخم‎ها با مقدار دز و طول عمر آنها در زمان پرتوتابي ارتباط دارد. به طوري كه در مورد ملخ‎ها دز مورد نياز براي از بين بردن تخم‎هاي 11 روزه، 40 مرتبه بيشتر از دز مورد نياز براي از بين بردن تخم‎هاي 1 تا 2 روزه مي‎باشد. دزهاي غيركشنده ممكن است باعث كاهش ميزان متابوليسم تخم‎ها شود و اغلب تفريخ آنها را به تعويق مي‎اندازد.
وقتي كه تخم‎هاي جوان (جديد) و يا تخم‎هايي كه داراي رشد فعال هستند، پرتو داده شوند، تفريخ تخم مي‎تواند معيار ميزان حساسيت تخم نسبت به ارات پرتو باشد. اما اگر تخم‎ها در مرحلة انتهايي رشد جنين مورد پرتوتابي قرار گيرند، مرگ‎ومير لاروها يا حتي مرگ‎ومير شفيره‎ها و بالغين مي‎تواند معيار خوبي براي تعيين ميزان حساسيت نسبت به پرتو باشد. ذوالفقاريه (73-1371) اثر پرتو گاما بر روي تخم‎هاي بيد غلات ‎(Sirotroga cerealella) سوسك چهار نقطه‎اي حبوبات ‎(Callosobruchus maculatus) و پروانة آراد ‎(Ephestia juehniella zell) را مورد بررسي قرار داد. نتايج تحقيقات وي نشان داد كه دز كشندة جنين كه تا چهار روزة بيد غلات، ‎Gy150-50 و دز متوقف‎كنندة رشد و نمو ‎Gy130-40 بوده است. دز كشنده براي تخم سوسك چهار نقطه‎اي ‎Gy30 بوده است كه از تفريخ تخم‎ها جلوگيري نموده است. همچنين تخم‎هاي پروانة آراد با دز ‎Gy200-50 در مدت زماني بين 24 ساعت تا 8 هفته بعد از پرتودهي كنترل شده‎اند.

اثر بر روي مرحلة لاروي
پرتوتابي در مرحلةلاروي يك حشره مي‎تواند اثرات گوناگوني بر روي آن داشته باشد كه اين اثرات به ميزان دز، طول عمر و وضعيت فيزيولوژيكي حشره بستگي دارد. چنانچه ميزان دز به كار برده شده خيلي زياد باشد، مرگ اولين اثري است كه در نتيجة پرتوتابي به و جود مي‎آيد. در يك آزمايش براي تعيين اين اثرات، از لاروهاي Ephestia kuehniella استفاده شد كه تحت تابش دز 40 كيلوراد از اشعة ايكس قرار گرفتند. لاروهايي كه تحت تابش قرار نگرفته بودند طي مدت 3 روز به شفيره تبديل شدند در حالي كه لاروهاي پرتو ديده غيرفعال بودند و تا چند هفته بدون اينكه به شفيره تبديل شوند به زندگي خود ادامه دادند.
آزمايشاتي كه با لاروهاي شب پرة هندي ‎(Plodia interpunctella) انجام شد، نشان دادند كه لاروهاي در حال دياپوز بعد از اينكه تحت تأثير دز كشندة اشعة گاما قرار گرفتند، مي‎توانند بيش از دو ماه زندگي كنند و معمولاً مرگ فقط بعد از شكسته شدن دياپوز دروغي و تبديل شدن لاروها به شفيره به وجود مي‎آيد. نتايج برخي مطالعات نيز نشان مي‎دهد كه احتمالاً جلوگيري از فرايند ميتوتيك مهمترين اثر پرتوتابي بر روي لاروهاست و در عين حال كه طول عمر لاروها افزايش مي‎يابد، پرتوتابي از شفيره شدن آنها جلوگيري مي‎كند به طوري كه لاروها در نهايت بدون تبديل شدن به شفيره مي‎ميرند. با افزايش عمر لاروها، مقاومت آنها در قابل اثرات پرتو افزايش مي‎يابد. در آزمايش ديگري كه با پوره‎هاي سن قرمز پنبه ‎(Dysdercus joenigii) در مراحل مختلف پوره‎گي انجام شد، نتايج حاصله نشان دادند كه مقاومت آنها متناسب با افزايش سن پوره‎گي، افزايش مي‎يابد. طبق گزارش‎هاي ذوالفقاريه (74-1371) دز كشنده براي لاروهاي يك هفته‎اي، دو هفته‎اي و سه هفته‎اي بيد غلات به ترتيب 1000، 2000 و 2500 گري بوده است و دز متوقف‎كنندة رشد و نمو براي آنها به ترتيب 200. 400 و 500 گري مي‎باشد. در رابطه با شيشة آرد دز كشندة ‎Gy100 در مدت 24 روز، ‎Gy200 در مدت 22 روز، ‎Gy300 در مدت 11 روز، ‎Gy500 در مدت 2 روز و ‎Gy800 در مدت 2 ساعت بعد از پرتودهي لاروها را از بين مي‎برد. دز كشنده براي لاروهاي سوسك چهار نقطه‎اي حبوبات را ‏‎Gy110-30 گزارش نمود كه مي‎تواند لاروهاي اين حشره را ظرف مدت 24 ساعت تا 6 هفته از بين ببرد. لارو پروانه‎هاي آراد نيز با دز ‎Gy550-50 در مدت زماني بين 24 ساعت تا 8 هفته بعد از پرتودهي كنترل شده‎اند. در شپشة دندانه‎دار ‎(Oryzaephilus Sarinamensis)، لاروها با دز ‎Gy 350-150 در مدت زماني بين 48 ساعت تا 4 هفته بعد از پرتودهي كنترل شده‎اند.
اصولاً حشرات كامي كه از لاروهاي پرتوديده به وجود مي‎آيند ممكن است عقيم باشند و يا دست كم ميزان باروري در آنها به مقدار زيادي كاهش مي‎يابد و علاوه بر آن طول عمر آنها نيز كاهش خواهد يافت. حشرات كاملي كه از لاروهاي پرتوديده به وجود مي‎آيند، اغلب داراي صفات غيرطبيعي هستند. اين صفات به ويژه در بال‎ها و رقابت جنسي ديده مي‎شود.

[فلفل نمك]

اثر بر روي مرحلة شفيره‎گي در مرحلة شفير‎ه‎گي نيز همانند مرحلة جنيني، تقسيم سلولي و تمايز صورت مي‎گيرد. بنابراين تعجب‏آور نخواهد بود كه حساسيت شفيره‎ها نيز نسبت به پرتو مشابه حساسيت تخم‎هاي در حال رشد باشد.
پرتوتابي در مرحلة شفيره‎گي مي‎تواند چند اثر قابل توجه در شفيره‎ها به وجود آورد كه از جمله مي‎توان به مرگ و مير شفيره‎ها و ايجاد صفات غيرطبيعي در حشرات كامل و يا حتي به تعويق افتادن مرگ و مير حشرات كامل اشاره كرد. به طور كلي ميزان حساسيت شفيره‎ها نسبت به پرتوهاي گاما به طور مستقيم به طول عمر شفيره‎ها بستگي دارد، مگر آنكه دياپوز با استراحت به وجود آيد. ذوالفقاريه (74-1371) اظهار داشت كه دز كشنده براي شفيرة چهار روزه و هشت روزه بيد غلات به ترتيب 550 و 750 گري و دز متوقف‎كنندة رشد و نمو در هر يك از مراحل فوق، به ترتيب 250 و 350 گري مي‎باشد. براي شفيره‎هاي سوسك چهار نقطه‎اي حبوبات، دزهاي كشندة 370-30گري مي‎توانند در طي مدت 24 ساعت تا 5 هفته آنها را از بين ببرد. شفيره‎هاي پروانة آرد نيز با دريافت دز 200-100 گري در مدت زان بين 24 ساعت تا دو هفته بع از پرتودهي كنترل شدند و در شيشة دندانه‎دار، شفيره‎ها تحت تأثير دز 10 تا 200گري در مدت زماني بين يك تا 6 هفته بعد از پرتودهي كنترل شدند.
آزمايشات انجام شده بر روي سرخرطومي يونجه ‎(Hypera postica) نشان داده است زماني كه شفيره‎هاي سرخرطومي يونجه در سن‎هاي مختلف در معرض اشعة گاما قرار بگيرند، جوان‎ترين شفيره‎ها نسبت به پرتو حساسيت بيشتري نشان مي‎دهند در صورتي كه با افزايش طول عمر، كاهش محسوسي در ميزان حساسيت به پرتو و مرگ و مير در شفيره‎ها به وجود مي‎آيد.
شفيره‎هاي مادة سرخرطومي يونجه در مقايسه با شفيره‎هاي نر، حساسيت بيشتري نسبت به پرتو دارند و بيش از 80 درصد بالغين، خارج شده از شفيره‎هاي پرتو ديدة نرها بودند در حالي كه اين مقدار در شاهد فقط 50% بود. وقتي كه شفيره‎هاي سرخرطومي يونجه با دزهاي غيركشنده پرتو داده شدند، اغلب تأخيري در تبديل شفيره به حشرة كامل به وجود مي‎آيد كه اين تأخير به ميزان دز و طول عمر شفيره‎ها بستگي دارد. حتي حشرات كامل كه از شفيره‎هاي پرتو ديده به وجود مي‎آيند از لحاظ ظاهري داراي صفات غيرطبيعي هستند كه از جمله مي‎توان به تغيير شكل بال‎ها اشاره كرد.
به وجود آمدن صفات غيرطبيعي به مقدار زيادي بستگي به دز پرتو دارد. بال‎ها، پاها و شاخك‎ها عمومي‎ترين اندام‎هايي هستند كه در آنها حالت غيرطبيعي پديد مي‎آيد. علاوه بر آن، قطعات دهاني و موها نيز تحت تأثير قرار مي‎گيرند. در اغلب اوقات بال‎هايي كه تغيير شكل داده‎اند به شكل بادكنك‎هاي پر از آب تبديل مي‎شوند.

اثر بر روي مرحلة كامل
حشرات در مرحلة كامل در مقايسه با ساير مراحل رشدي نسبت به پرتو مقاومت بيشتري دارند. مطالعات انجام شده نشان مي‎دهند كه ميزان حساسيت به پرتو در سلول‎ها به طور مستقيم به ميزان فعاليت تكثير آنها بستگي دارد و با درجة تمايز آنها نسبت عكس دارد. بنابراين در حشرات كامل به دليل تعداد كم سلول‎هاي در حال تكير و افزوني تعداد سلول‎هاي تمايز نيافته ميزان حساسيت آنها نسبت به پرت. كمتر خواهد بود. از اين‎رو برخي از بافت‎ها مانند گونادها كه به طور معمول و طبيعي در حشرات كامل در حال تقسيم سلول هستند، نسبت به پرتو حساس مي‎باشند در حالي ساير بافت‎ها مقاوم هستند. بهترين مشخصة قابل مشاهدة اثرات پرتو در حشرات كامل، ميزان مرگ و مير آنها است.
متوسط طول عمر حشرات مادة ‎Trogoerma variable پس از پرتوتابي با دزهاي بين 10 تا 50 كيلوراد اشعة گاما در مقايسه با شاهد افزايش نشان مي‎دهد. كاهش ميزان متابوليسم نيز مي‎تواند به عنوان يك عامل كمك‎كننده باشد اما در آن صورت بايستي انتظار داشت كه نرهاي پرتو ديده نيز طول عمر بيشتري نسبت به شاهد داشته باشند، در صورتي كه اين چنين نيست. به طور كلي متوسط طول عمر حشرات كامل با ميزان دز پرتو رابطة معكوسي دارد.
اثر پرتوگاما بر روي پروانه (حشره كامل) بيد غلات توسط ذوالفقاريه (1370) مورد بررسي قرار گرفت و مشخص گرديد كه دز كشنده براي پروانة يك روزه 1500گري و دز متوقف‎كنندة رشد و نمو براي آن 550گري مي‎باشد و چنين اظهار داشت كه جنين چهار روزه و پروانه توانسته‎اند بيشترين مقاومت را در برابر پرتو گاما از خود نشان دهند. وي همچنين اثر پرتو گاما را بر روي حشره كامل شپشة آرد مورد مطالعه قرار داد (1371) و اظهار داشت كه دز كشنده 100گري در مدت 60 روز، 200گري در مدت 21 روز، 300گري در مدت 21 روز، 500گري در مدت 14 روز، 800گري در مدت 8 روز، 1000 گري در مدت 6 روز، 1200گري در مدت 3 روز و 2500گري حشرة كامل را 2 ساعت بعد از پرتودهي كاملاً از بين مي‎برند. براي سوسك چهار نقطه‎اي حبوبات نيز دزهاي كشندة 150-30گري مي‎توانند حشره كامل را در مدت 24 ساعت تا 2 هفته از بين ببرند.

[فلفل نمك]

حساسيت گونه‎ها و نژادها در مقابل پرتو براساس نظر پترسون و جوزفسون (1981)، حساسيت گونه‎هاي مختلف حشرات نسبت به پرتو كاملاً متفاوت است. بررسي‎هاي انجام شده نشان مي‎دهند كه حتي گونه‎هاي داراي خويشاوندي نزديك سيستماتيك نيز مي‎توانند در واكنش‎هايي كه در برابر پرتوها نشان مي‎دهند، كاملاً متفاوت باشند.
بررسي‎هاي انجام شده بر روي چهارگونه از سوسك‎هاي آرد ثابت كرده است كه گونه‎هاي ‎Tribolium confusum و ‎T.descructor خيلي حساس‎تر از ‎T.castaneum و ‎T.madens مي‎باشند. از طرفي پرتوتابي افراد نژادهاي يك گونه نشان داده كه همة افراد در مقابل پرتوها مرگ و مير يكساني ندارند. آزمايشات انجام شده بر روي 35 نژاد آزمايشگاهي و نژاد وحشي شپشة گندم كه از مناطق مختلف دنيا جمع‎آوري شده بودند، تفاوت‎هاي قابل ملاحظه‎اي را در ميزان مرگ و مير حشرات كامل بعد از پرتوتابي نشان دادند. بنابراين تشخيص دقيق‎گونه و نژاد آفت اهميت زيادي دارد و مي‎تواند موفقيت برنامة كنترل را تضمين كند.

روش غيرمستقيم
در اين روش كنترل جمعيت حشرات به طور غيرمستقيم و از طريق عقيم ساختن نرهاي آن به كمك تابش پرتوهاي راديواكتيو و رها ساختن نرهاي عقيم شده در اجتماع طبيعي آن حشره صورت مي‎گيرد كه در مباحث بعدي مفصلاً در مورد روش كار توضيح داده خواهد شد.

تكنيك عقيم كردن حشرات
اين تكنيك براي نخستين بار در جزيرة كوراسائو براي مبارزه با مگس دام يا لاروهاي مارپيچي ‎(Cochliomyia hominivorax) و ريشه كردن ساختن آنها در سال 1954 آزمايش شد و موفقيتي كه از آن به دست آمد نشان داد كه اين روش را مي‎توان در ساير نقاط جهان براي مبارزه با حشرات به كار برد.
همانگونه كه قبلاً اشاره شد در اين روش عمدتاً حشرات نر مدنظر هستند. عقيم ساختن نرها، روش جديدي براي مبارزة غيرشيميايي به منظور از بين بردن و ريشه‎كن ساختن حشرات است. در اين روش نرهاي حشرات را در آزمايشگاه با شرايط مساعد تغذيه‎اي، پرورش مي‎دهند به طوري كه زودتر از موقع طبيعي رشد و تكامل پيدا كنند سپس آنها را با انواع پرتوها مثلاً پرتوهاي گاما كه از ‎Co60 تا ‎Cs137 ساطع مي‎شود، عقيم مي‎سازند و يكي دو روز زودتر در مزارع رها مي‎كنند. عقيم شدن نرها مانع جفت‎گيري آنها با ماده‎هاي طبيعي نخواهد شد ولي تخم‎هايي كه پس از جفت‎گيري نرهاي عقيم با ماده‎هاي طبيعي به وجود مي‎آيند، قابل باز شدن و بارآوري و توليدمثل نيستند و نطفه ندارند. به اين ترتيب تعداد نوزادان حشره به مقدار قابل ملاحظه‎اي كاهش مي‎يابد و با تكرار اين عمل مي‎توان نسل يك حشره را در يك منطقة محدود به مقدار زيادي كاهش داد. براي جدا كردن حشرات نر و ماده از يكديگر، يكي از روش‎هاي متداول روش مكانيكي است كه از طريق تفاوت وزن يا اندازة شفيرة افراد نر و ماده صورت مي‎پذيرد كه به اين منظور مي‎توان از الك‎هاي مخصوص كه ابعاد سوراخ‎هاي آن مشخص مي‎باشند استفاده نمود و يا براي جدا كردن شفيره‎هاي نر و ماده براساس وزن مي‎توان از جريان هوا (فشار هوا) استفاده كرده به طوري كه در يك جريان هواي خاص شفيره‎هاي سبكتر به طرف ديگر منتقل مي‎شوند و شفيره‎هاي سنگين‎تر كه مربوط به جنس ديگر است، باقي مي‎مانند.
بنابراين با توجه به موارد ذكر شده، مراحل اصلي اين روش شامل پرورش انبوه حشرة موردنظر، عقيم كردن آن و نهايتاً انتقال و رهاسازي آن در منطقه موردنظر است. وقتي كه حشرات پرورش يافته در آزمايشگاه به محيط زيست وارد مي‎شوند مي‎بايست از نظر كيفي، قدرتي و توانايي جفت‎گيري، مشابه افراد عادي جمعيت در طبيعت باشند. همچنين نكتة قابل ملاحظة ديگر اين است كه تعداد حشرات پورش يافتة عقيم مي‎بايست نسبت مناسبي به كل جمعيت آن حشره در طبيعت را داشته باشند تا اين روش بتواند اهداف خود را با موفقيت دنبال نمايد. در اين روش نبايد انتظار داشت كه حشرات در زمان اندكي كنترل شوند بلكه نتايج كاربرد اين روش با گذشت زمان آشكار خواهد شد. بنابراين مي‎توان اين روش را در كنار ساير روش‎هاي كنترل آفات به عنوان روشي مكمل در طي برنامه‎هاي وسيع كنترل آفات در نظر گرفت.
مهمترين مشكل موجود در اين روش آناست كه در طي انجام مبارزه ممكن است افرادي از جمعيت به خارج مهاجرت كنند و يا حتي افراد جديدي از همان جمعيت از خارج به داخل مهاجرت داشته باشند. واحد زماني در اين روش، يك نسل از حشره مي‎باشد. به عنوان مثال زمان تغيير و تبديل تعدادي از تخم‎ها به حشراتي كه خود تخم‎گذاري مي‎كنند يك نسل يا چرخة زندگي مي‎باشد. جمعيت حشرات عقيم و حشرات طبيعي با گذشت زمان در طي نسل‎هاي مختلف تغيير مي‎كنند. در نسل اول به طور تقريب يك ميليون فرد از حشرة مورد نظر از هر دو جنس نر و ماده وجود دارد كه البته در اينجا جنس افراد ناديده گرفته شده است. ولي چنانچه در نظر بگيريم تعداد نرها و ماده‎ها تقريباً مساوي باشند بنابراين از مجموع اين يك ميليون حشره، 500000 فرد ماده و 500000 فرد نر خواهند بود. جمعيت حشره در صورت عدم وجود عوامل كنترل كننده از نسلي به نسل ديگر افزايش خواهد داشت به طوري كه تعداد افراد از يك ميليون فرد در نسل اول به 625 ميليون فرد در نسل چهارم (4F) خواهد رسيد يعني نرخ رشد آن 5 برابر خواهد شد. در اين مثال با وارد شدن 9 ميليون حشرة كاملاً عقيم تغييرات ديگري را مشاهده مي‎كنيم. حشرات عقيم رها شده به طور كامل با حشرات طبيعي و سالم از نظر جفتگيري رقابت مي‎كنند و اين در حالي است كه به ازاء هر يك فرد حشرة سالم، 9 فرد حشرة عقيم وجود دارد (يعني نسبت 9:1 است). بايد در نظر داشت كه حشرات مادة عقيم كه رها شده‎اند، توانايي توليدمثل را ندارند ولي مي‎توانند حشرات سالم طبيعي را براي جفت‎گيري واقع شوند، نتيجة آن بروز 90% عقيمي خواهد بود (يا به عبارت ديگر 90% كاهش در باروري كل جمعيت مشاهده خواهد شد). پس نهايتاً فقط 10% از جمعيت حشرات سالم در طبيعت توانايي توليدمثل و به وجود آوردن افراد جديد را خواهند داشت. به عبارت ديگر در يك جمعيت يك ميليوني با وارد كردن افراد عقيم فقط 100000 فرد در نسل بعدي به وجود خواهند آمد و چنانچه اين عده از افراد بتوانند جمعيت خود را 5 برابر نمايند، بنابراين نسل بعدي (1F) فقط داراي 500000 فرد خواهد بود. نكته مهم و بسيار مثبت در اين مثال آن است كه جمعيت اول در نسل بعدي به ميزان 50% كاهش خواهد يافت.
اگر چنانچه توليد 9000000 فرد عقيم براي نسل اول امكان‎پذير باشد و اين چنين نتايج مثبتي را داشته باشد، بنابراين مي‎توان اين عمليات را براي هر يك از نسل‎هاي بعدي نيز تكرار نمود و حتي مشاهده مي‎كنيم كه نسبت افراد عقيم به بارور در نسل دوم 18:1 شده است كه دو برابر ميزان اين نسبت در نسل اول (9:1) مي‎باشد و به تدريج از آنجايي كه تعداد جمعيت كاهش پيدا مي‎كند، كم شدن ميزان باروري حشرات چشمگيرتر خواهد بود. هدف نهايي اين روش افزايش نسبت جمعيت حشرات عقيم به بارور تا جايي است كه حذف و انقراض كامل حشرة آفت موردنظر به وجود آيد.
با توجه به موارد مذكور، اگر:
‎P = تعداد افراد در نسل اول
‎N = تعداد افراد عقيم رها شده در هر نسل
S = درجة ميزان عقيمي در جمعيت در اثر رهاسازي حشرات عقيم
‎R = نرخ رشد جمعيت در هر نسل
1F = تعداد افراد ورودي به نسل بعدي
بنابراين خواهيم داشت:

تصور بر اين است كه رهاسازي نرهاي عقيم تنها در هنگامي مفيد خواهد بود كه نسبت حشرات عقيم رها شده به اندازه‎اي زياد باشد كه بتواند كاملاً توانايي باروري حشرات طبيعي را از بين ببرد.

[فلفل نمك]

مثالي از روش ‎sit: ريشه‎كن ساختن مگس دام يكي از مهم‎ترين مواردي كه در اين رابطه از راديوايزوتوپ‎ها استفاده شده است، مبارزه عليه مگس دام ‎(ochliomya hominivorax) مي‎باشد كه در مرحلة لاروي به حالت انگل زندگي مي‎كنند. لاروهاي اين حشره در زخم‎ها و خراشيدگي‎هاي پوست بدن دام‎ها از قبيل گاو، گوسفند، بز، خوك، گاو كوهي، خرگوش و بسياري از حيوانات خون‎گرم جمع شده و به طور گروهي از بافت‎هاي ماهيچه‎اي زير پوست اين حيوانات تغذيه مي‎نمايند و رشد مي‎كنند. اين زخم‎هاي آلوده، ساير مگس‎ها را نيز براي تخم‎گذاري جلب مي‎نمايند و به اين صورت لاروهاي زياد، سوراخ‎هاي متعددي در گوشت اين حيوانات ايجاد مي‎كنند به طور يكه اگر به درستي و سريعاً به وسيلة مواد شيميايي مبارزه به عمل نيايد، حيوان آلوده از بين مي‎رود.
نخستين مرحله براي انجام مبارزه با اين حشره، جمع‎آوري اطلاعات از زيست‎شناسي اين حشره بود. آنچه زيست‎شناسان از زندگي اين حشره اطلاع كسب كرده‎اند، اين است كه اين حشره زماني كه به مرحلة بلوغ كامل مي‎رسد، پرواز مي‎كند و ماده‎هاي آن تخم‎هاي خود را در دسته‎هايي كه در حدود 200 عدد مي‎باشند در پوست حيوانات خون گرم (مخصوصاً در گله‎ها گاو و گوسفند) در اطراف خراش‎ها، بريدگي‎ها، زخم‎ها، جاي گاز و نيش ساير حشرات و همچنين در كنار ناف حيواناتي كه تازه به دنيا آمده‎اند، قرار مي‎گيرند.
تخم‎ها پس از 12 تا 24 ساعت باز شده و از آنها لاروهاي كوچكي بيرون مي‎آيند كه از گوشت زخم حيوان تغذيه مي‎كنند و بافت‎هاي سالم را نيز خراب مي‎كنند. لاروها پس از پنج يا شش روز تغذيه، كامل مي‎شوند. پس از آن سوراخ‎هايي در زخم ايجاد مي‎كرده، بيرون مي‎آيند و به زمين مي‎افتند و وارد مرحلة دوم زندگي خود (شفيره‎گي) مي‎شوند. در درون منافذ خاك به مدت 8 روز در هواي گرم باقي مي‎مانند. سپس حشرات كامل از آنها بيرون مي‎آيند و در سطح زمين حركت مي‎كنند و به نزديكترين گياهاني كه مي‎رسند، بالا مي‎روند و به تدريج بال‎هاي خود را باز كرده و پرواز مي‎نايند. اين مگس‎ها پس از 2 الي 4 روز جفت‎گيري مي‎كنند و ماده‎ها هنگامي كه 6 روزه شدند براي تخم‎گذاري آماده مي‎شوند و حشرات كامل معمولاً پس از 6 هفته از بين مي‎روند. به اين ترتيب چرخة زندگي اين حشره مدت 20 تا 50 روز است يا به عبارت ديگر در هواي گرم هر سه هفته يك با رو در هواي خنك هر پنج تا شش هفته يك بار يك نسل تازه ظاهر مي‎شود.
در سال 1938، نيپلينگ براي مبارزه با اين حشره روش مناسبي را ارائه نمود. از آنجايي كه مشخص شده بود كه ماده‎ها فقط يك مرتبه جفت‎گيري مي‎كنند، بنابراين اگر راهي پيدا مي‎شد كه حشرة نر را منع مي‎كرد تا تخم‎هاي ماده را نطفه‎دار و بارور سازد، تمام جمعيت حشره ممكن بود از بين برود. در اين رابطه به وسيلة تابش پرتوها موفق شد كه حشرات نر را عقيم نمايد و در ميان اجتماع زياد حشرات رها سازد. تمام حشرات ماده‎اي كه با نرهاي عقيم شده جفت‎گيري كردند، تخم‎هايي گذاشتند كه بدون نطفه بودند و باز نمي‎شدند و توليد لارو نمي‎كردند. همين امر نشان داد كه اگر به اندازة كافي نرهاي عقيم شده در محوطة محدودي رها شوند، به وسيلة آنها به نسبت زيادي با اجتماع اين حشره مي‎توان مبارزه كرد به طوري كه اگر فقط از حشرات نر در اجتماعي از حشرات عقيم باشد، 90% از تخم‎هايي كه ماده‎ها مي‎گذارند باز نشده و حشره‎اي از آنها به وجود نمي‎آيد.
پرتوهاي حاصل از ‎Co60 مي‎توانند منجر به عقيم شدن حشرة نر گردند و در حقيقت آزمايشات انجام شده نشان دادند كه مقدار دز در حدود 3 كيلوراد سبب عقيم شدن كامل مگس‎هاي نر مي‏شود و ظاهراً هيچ‎گونه ضرر ديگري به حشره وارد نمي‎آورد يعني حشره به طور طبيعي مي‎تواند جفت‎گيري كند ولي تخم‎هايي كه حشرات ماده پس از اين جفت‎گيري مي‎گذارند، فاقد قدرت باز شدن و رشد كردن مي‎باشند.
پس از نيپلينگ، عده‎اي از دانشمندان به رهبري آرتور ليندكوئيست به منظور مبارزه با مگس دام و بررسي اثرات ‎Co60 آغاز به كار كردند. آنها ابتدا به پرورش مصنوعي اين حشره اقدام نمودند به اين ترتيب كه مگس‎ها را در قفسي كه در آن آب گذارده بودند نگاه داشتند و در 10 روز قبل از تخم‎گذاري، آنها را با عصارة گوشت ذا دادند. ماده‎ها به آساني در گوشت گاو تخم‎گذاري مي‎كنند. مخلوطي از گوشت تازة گاو بدون چربي و كمي خون در ظروف مخصوص تهيه گرديد تا حشرات ماده تخم‎هاي خود را بر روي آن بگذارند. چناچه اين مخلوط گرم نگاه داشته شود، تخم‎ها باز مي‎شوند و لارو حشره از تخم‎ها خارج مي‎گردد و تا حد تكامل خود در مخلوط گوشت و خون، زندگي و رشد مي‎كند. به اين ترتيب حشرات به راحتي و به تعداد زياد در آزمايشگاه پرورش داده مي‎شوند.
مرحلة بعدي، آزمايش نرهاي عقيم بود كه به اين منظور حشره در مرحلة شفيره‎گي در معرض تابش پرتو با دز 5-3 كيلوراد (به مدت 5 روز و دماي 80 درجه فارنهايت) قرار داده شد كه به تدريج حشرات عقيم از هر دو جنس نر و ماده خارج شدند. اين حشرات را به نسبت 100 حشرة نر براي هر مايل مربع در هر هفته و به مدت 3 اه در جزيرة كوچكي به نام ساني‎بل در غرب فلوريدا رها كردند و ضمناً بزهايي را كه داراي زخم و خراش و جراحاتي بودند در جزيره وارد نمودند تا بتوانند معلوم كنند كه آيا توده‎هاي تخمهاي حشره، باز مي‎شوند يا خير. پس از گذشت سه ماه مشاهده شد كه در حدود از تودة تخم‎ها باز شدند و حشراتي توليد كرده‎اند. مشاهدة اين وضعيت ابتد نااميدكننده بود ولي به زودي دانشمندان دريافتند كه ممكن است نرهاي سالم و عقيم نشده از فلوريدا كه فاصلة زيادي با محل آزمايش نداشت به اين جزيره پرواز كرده باشند و يا باد آنها را به اين جزيره آورده باشد. بنابراين لازم بود كه اين آزمايش مجدداً تكرار شود لذا جستجو براي پيدا كردن جزيره‎اي كه كاملاً ايزوله باشد ادامه يافت تا مجدداً جزيرة كوراسائو در نزديكي سواحل ونزوئلا براي اين آزمايش مناسب تشخيص داده شد كه در آن زمان (سال 1954) مگس دام در آن منطقه بسيار فراوان بود. مگس‎ها قبلاً در آزمايشگاه پرورش داده شدند و در تابستان به تدريج در هر هفته 400 حشره نر عقيم شده در هر مايل مربع در اين جزيره با هواپيما رها شدند و براي مطالعة نتايج آن، بزهاي زخمي را در يازده محل در نقاط مختلف جزيره نگاه داشتند تا براي تخم‎گذاري ماده‎ها، مكان مناسب آماده باشد. هر روز تخم‎هايي كه بر روي آنها گذاشته مي‎شد براي امتحان جمع‎آوري و به آزمايشگاه منتقل مي‎گرديد تا پس از باز شدن، نسبت لاروهاي خارج شده از آنها تعيين گردد. در اواخل آزمايش ديگر هيچ تخم بارور مشاهده نشد و دامداران جزيرة كوراسائو نيز گزارش جديدي دربارة بروز اين عارضه در دام‎ها ندادند و به اين ترتيب با اين آزمايشات مشخص گرديد كه هيچ حيوان بيماري در اين جزيره وجود ندارد و اجتماع مگس دام كاملاً در اين محل از بين رفته است.
موضوع ريشه‎كن شدن مگس دام از جزيرة كوراسائو به وسيلة رها كردن نرهاي عقيم شدة آن حشره با اشعة گاما در مجامع و كنفرانس‎هاي جهاني مورد گفتگو و بحث‎هاي زيادي قرار گرفته است تا از اين روش براي مبارزه با ساير آفات نيز استفاده شود. بوشلاند و همكاران به كار بردن اين تكنيك را براي از بين بردن ساير حشرات مورد مطالعه قرار دادند و اظهار داشتند كه جهت رسيدن به موفقيت كامل براي مبارزه عليه حشرات و ريشه‎كن كردن آنها با روش رها ساختن نرهاي عقيم شده، لازم است كه شرايط مشروحة زير از هر جهت فراهم باشد:
1- انبوهي جمعيت حشره بايد كم باشد و اگر زياد است بايستي ابتدا آن را با ساير روش‎ها از جمله مبارزة شيميايي و استفاده از حشره‎كش‎ها تقليل داد.
2- پرورش توده‎هاي زياد حشره در آزمايشگاه به سهولت امكان‎پذير باشد.
3- عقيم ساختن حشرات نر به وسيلة پرتوها نبايستي در قدرت عمل جفت‎گيري آنها تأثير نامطلوب داشته باشد و به علاوه حشرات ماده نيز از جفت شدن با حشرة عقيم امتناعي نورزند.
4- بهتر است كه ماده‎ها در طول زندگي خود فقط يك بار جفت‎گيري كنند و لي اگر جفت‎گيري ماده‎ها چندين بار باشد، به هر حال هر قدر كه تعداد نرهاي عقيم رها شده به نسبت زيادتر از نرهاي طبيعي شوند، توليد تخم‎هاي غيربارور نيز بيشتر خواهد بود.
5- اندازه‎گيري مقدار جمعيت حشره در واحد سطح بايد با وسايلي ميسر باشد كه به كمك آن بتوان به دقت تعداد رهاسازي حشرات عقيم شده را تخمين زد.
6- منطقه‎اي كه براي ريشه‎كني يك حشره خاص در نظر گرفه شده است بايد از طريق قرنطينه يا ساير روش‎ها بتوان از ساير مناطق مجزا نمود به طوري كه احتمال مجدد هجوم حشره به آن منطقه، از اطراف و نقاط ديگر وجود نداشته باشد.
بنابراين براي اطلاع از اينكه آيا تكنيك رها كردن نرهاي عقيم براي مبارزه و از بين بردن حشرات، عملي و قابل اجرا مي‎باشد يا خير، بايستي مسائل مختلفي را مدنظر قرار داده و قبلاً به آنها توجه نمود از قبيل تأثيرات تابش بر روي گونه‎هاي مختلف، عادات حشره و تمايلات اجتماعي گونه‎ها، ترتيب و وسعتن ميدان مهاجرت آنها و بعضي خصوصيات ديگر.

[فلفل نمك]

بهداشت و محافظت از فرآورده‎های غذايی در سال 1983 كميته تخصصي سازمان‎هاي خواربار و كشاورزي همچنين بهداشت جهاني در مورد ايمني مواد غذايي به اين نتيجه رسيدند كه بيماري‎هاي حاصل از فساد مواد غذايي با اينكه در منابع آماري اعلام نشده‎اند، يكي از شايع‎ترين تهديدها براي سلامتي بشر و يكي از دلايل مهم كاهش بهره اقتصادي مي‎باشند.
در طي ده‎ها و هزاران سال، انسان روش‎هاي مختلفي مانند نمك سود كردن، پختن، دود دادن، كنسرو كردن، منجمد كردن و نگهداري به وسيلة مواد شيميايي را براي حفظ مواد غذايي مورد استفاده قرار داده است. جديدترين روش نگهداري كه به اين ليست اضافه شده است، روش پرتودهي مي‎باشد كه عبارت از قرار دادن مواد غذايي در مقابل مقدار دقيق و معيني از پرتوهاي يون‎ساز مي‎باشد. استفاده از روش پرتودهي مي‎تواند فساد مواد غذايي را به تأخير اندازد و باعث كاهش آلودگي‎هاي حاصل از ساير حشرات و موجودات زنده‎اي كه عامل ايجاد فساد مواد غذايي هستند، گردد. اما روش‎ها و وسايلي كه جهت پرتودهي مواد غذايي بايد به كار برده شود، سلامتي و ايمني كه بايد در نظر گرفته شود و مسائلي كه در مورد اين روش از نگهداري وجود دارد، پرتودهي مواد غذايي را در طبقة خاص خود قرار مي‎دهد.

[فلفل نمك]

اثرات پرتودهی مواد غذايی
طبق بررسي‎هاي انجام شده منافع استفاده از پرتودهي بيش از معايب آن مي‎باشد و مطمئناً اگر ترديدي در مورد ايمني ماده غذايي پرتو ديده وجود داشته باشد، حتي بيشترين منابع هم نمي‎تواند تصويب اين مسئله را توجيه نمايد.

تغذيه دام‎ها با مواد غذايي پرتودهي شده
مطالعات مربوط به بررسي‎هاي تغذية دام‎ها پرهزينه است بنابراين در سال 1970، iaea و ‎fao به پيشنهاد ‎who جهت انجام پروژه‎هاي بين‎المللي، در زمينة پرتودهي مواد غذايي هاهنگ شدند. اين پروژه به طور يكنواخت در اكثر كشورهاي جهان به صورتي تنظيم شد كه مواد غذايي پرتو ديده با دزهايي حداكثر تا 10 كيلوگري كه به دام‎ها خورانده شده بود، مورد بررسي قرار گيرد. در اين برنامه 24 كشور شركت كردند و مطالعات بسيار جامعي را بر روي تغذية مواد غذايي مختلف با پرتودهي محصولاتي مانند گندم، آرد، سيب‎زميني، برنج و غيره انجام دادند. اين محصولات در كشورهاي در حال توسعه داراي اهميت بوده و براي پرتودهي تا دز 10 كيلوگري مناسب مي‎باشند.
در هيچ‎كدام از مطالعات انجام شده در رابطه با سرطان‎زايي و يا توليد مواد سمي توسط مواد غذايي پرتو داده شده، گزارشي ارائه نشد بنابراين اعلام گرديد كه ماده غذايي پرتوديده با دز 10 كيلوگري يا پايين‎تر از آن هيچ‎گونه آثار سويي براي مصرف‎كننده ندارد.
مطالعات اخير آمريكايي‎ها بر روي پرتودهي گوشت مرغ بسيار قابل توجه بود زيرا اين تحقيق در حدود دزهاي بسيار بالا (حدود 85 كيلوگري) صورت گرفته است. سگ‎ها، موش‎ها و مگس‎هاي ميوه با گوشت مرغ منجمد كه با روش پرتودهي با الكترون، پرتوهي با گاما و ضدعفوني با حرارت تيمار شده بودند، مورد تغذيه قرار گرفتند و هيچ‎گونه تغييري مربوط به اثرات پرتو حتي زماني كه گوشت موردنظر با دزي در حدود 6 برابر بيش از دز مجاز پيشنهاد شده براي مصرف انسان مصرف گرديده بود، مشاهده نشد.

[فلفل نمك]

تغييرات خصوصيات كيفی مواد غذايی پرتودهی شده تغييرات شيميايي كه در اثر پرتودهي در ماده غذايي به وجود مي‎آيد ممكن است باعث اثرات قابل ملاحظه‎اي در طعم و مزه شود. ميزان اين تغيير عملاً به نوع ماده غذايي پرتودهي شده، به ميزان دز و عوامل مختلف ديگر مانند درجه حرارت در حين عمل پرتودهي بستگي دارد. بعضي از مواد غذايي حتي در دزهاي بسيار پايين هم تغيير مزه مي‎دهند. شير و ديگر فرآورده‎هاي لبني از مواد غذايي بسيار حساس در مقابل پرتو مي‎باشند. دزهاي بالا كه جهت استريل كردن گوشت مورد نياز است سبب تغييرات ناخواسته‎اي در طعم گوشت مي‎شوند و چنين به نظر مي‎رسد كه تغييرات اتفاق افتاده در گوشت لخم بيشتر از گوشت با چربي است. معمولاً تغيير طعم كه پس از پرتودهي به وجود مي‎آيد، در خلال نگهداري و يا پختن كم شده يا از بين مي‎رود. تحقيقات انجام شده نشان مي‎د‎هند گوشت زماني كه در درجه حرارت پايين مورد پرتودهي قرار مي‎گيرد از نظر طعم، تغيير اندكي دارد اما اصولاً مواد مغذي اصلي مثل پروتئين، كربوهيدرات‎ها و چربي‎ها نسبت به دزهاي پرتودهي تا 10 كيلوگرم مقاوم مي‎باشند.
در دزهاي كم تا 1 كيلوگري، كاهش ويتامين‎ها و ارزش ماده غذايي پرتو ديده بسيار ناچيز است و اهميتي ندارد. در دزهاي متوسط بين 1 تا 10 كيلوگري كاهش بعضي ويتامين‎ها ممكن است در مواد غذايي كه در طي پرتودهي يا انبارداري در معرض هوا قرار مي‎گيرند، به وجود آيد. در دزهاي بالا بين 50-10 كيلوگري مي‎توان از صدمه به ويتامين‎ها به وسيلة اندازه‎گيري‎هاي ايمني مواد غذايي، پرتودهي در درجه حرارت‎هاي پايين و ممانعت از ورود هوا در خلال عمل نگهداري و انبارداري جلوگيري نمود. با استفاده از اين روش مي‎توان كاهش ويتامين‎ها در دزهاي بالا را به سطحي رساند كه در دزهاي متوسط صورت مي‎گيرد.
بعضي از ويتامين‎ها مثل ريبوفلاوين، نياسين و ويتامين ‎d در مقابل پرتو نسبتاً مقاوم هستند ولي ويتامين‎هاي ‎c و ‎k و ‎e و ‎b و ‎a به راحتي متلاشي شده و از بين مي‎روند.
همچنين پرتودهي مواد غذايي ممكن است تغييرات شيميايي بسيار جزئي در مواد غذايي به وجود آورد ولي هيچ‎كدام از تغييرات شناخته شده مضر يا خطرناك نمي‎باشند. بعضي از تغييرات شيميايي باعث به وجود آمدن فرآورده‎هايي مي‎شوند كه اصطلاحاً فرآورده‎هاي راديوليتيك ناميده مي‎شوند. آزمايشات انجام شده نشان داده‎اند كه اين مواد از انواع مشخصي مثل گلوكز، اسيد فرميك، اتيل آلدئيد و دي اكسيدكربن مي‎باشند كه به طور طبيعي در مواد غذايي موجود بوده يا به وسيلة حرارت ايجاد مي‎گردند. ايمني اين فرآورده‎ها به طور قطعي آزمايش شده و هيچ‎گونه مدركي حاكي از زيان آنها ارائه نشده است. ادارة كل غذا و دارو در ايالت متحده آمريكا اظهار داشته است كل مقدار فراورده‎هاي راديوليتيك كه ممكن است بعد از پرتودهي مواد غذايي با دز 1 كيلوگري تشكيل گردد بايد كمتر از 3 ميلي‎گرمي در هر كيلوگرم ماده غذايي يا كمتر از 3 قسمت در هر ميليون باشد.
علاوه بر موارد مذكور، در خلال پرتودهي مواد غذايي ممكن است يك سري راديكال‎هاي آزاد نيز به وجود آيند. راديكال‎هاي آزاد اتم‎ها و مولكول‎هايي با الكترون‎هاي فرد هستند كه مي‎توانند در طي عمل پرتودهي، همچنين به وسيلة روش‎هاي ديگر مثل برشته كردن نان، سرخ كردن و يا خشك كردن و در جريان مراحل اكسيداسيون طبيعي در مواد غذايي تشكيل گردند. اين راديكال‎ها بسيار فعال و و اكنش‎دار هستند و ساختمان بي‎ثباتي دارند كه دائماً براي تشكيل محصولات با ثبات نسبت به مواد (اجسام) عكس‎العمل نشان مي‎دهند.

[فلفل نمك]

كنترل جوانه‎زنی و قوه ناميه دزهاي پايين پرتودهي، از جوانه‎زني غده‎هاي سيب‎زمين و غده‎هاي پياز، سير، زنجبيل و شاه‎بلوط جلوگيري به عمل مي‎آورد. دز مورد نياز جهت جلوگيري از جوانه‎زني غده‎هاي سيب‎زميني و يام بين 14/0-08/0 كيلوگري، براي زنجبيل بين 15/0-04/0 كيلوگري، براي پياز و سير و موسير 12/0-03/0 كيلوگري و براي شاه بلوط دزي تقريباً معادل 20/0 كيلوگري مي‎باشد. در بعضي ارقام سيب‎زميني تيره شدن حاصل از پخت سيب‎زميني‎هاي پرتو ديده بيشتر از پرتو نديده مي‎باشد و سيب‎زميني‎هاي پرتوديده مقاومت كمتري نسبت به پوسيدگي دارند. پرتودهي تجاري سيب‎زميني و پياز در ژاپن از سال 1973 كه استفاده از مواد شيميايي جهت جلوگيري از جوانه‎زني تحريم شد انجام گرفت. تحقيقات انجام شده در پاكستان نشان داده است كه پرتودهي غده‎هاي سيب‎زميني توسط اشعة گاما با دز 1/0 كيلوگري و نگهداري در انبار با درجه حرارت 2 20 درجه سانتي‎گراد مي‎تواند به راحتي غده‎هاي سيب‎زميني را براي يك دورة شش ماهه در شرايط مطلوبي نگه دارد. استفاده از اين روش در پاكستان به مراتب ارزان‎تر از نگهداري غده‎هاي سيب‎زميني در انبارهاي خنك مي‎باشد.
پرتودهي براي جلوگيري از جوانه‎زني به مدت طولاني و محافظت از كيفيت مطلوب در پياز و سير در زمان انبارداري مفيدي مي‎باشد. پرتودهي صنعتي اين محصولات در كشورهاي آلمان و لهستان در حال حاضر انجام مي‎شود.
كنترل جوانه‎زني جو در خلال توليد مخمر، از اهميت اقتصادي زيادي برخوردار است. كاربرد دزهاي بي 50/0-25/0 كيلوگري اگرچه بر روي جو (خشك شده در هوا) از رويش نوك ساقه و ريشه‎هاي پيچيده در خلال توليد مخمر جلوگيري نمي‎كنند ولي به طور محسوس رشد ريشه را كند مي‎كنند. در اين حالت كيفيت بالاي مخمر زماني مي‎تواند به دست آيد كه فساد حاصل از رشد كاهش يابد. دزهاي خيلي پايين بين 10/0-01/0 كيلوگري قدرت جوانه‎زني جو را تحريك مي‎كنند و نتيجتاً مي‎توان از اين پديده در كوتاه كردن مراحل تخمير و افزايش ظرفيت توليد گياهان سازندة مخمر استفاده نمود.

[فلفل نمك]

كنترل آفات پرتودهي با دزهاي نسبتاً پائين (تا 50/0 كيلوگري) سبب كشته شدن يا عقيم نمودن تمام مراحل مختلف تكاملي آفات معمولي غلات، حتي تخم‎هاي واقع در داخل دانه مي‎گردد. ميوه‎هاي خشك، سبزيجات و خشكبار هميشه در معرض حملة حشرات مي‎باشند و بعضي از اين محصولات مخصوصاً ميوه‎ها نمي‎توانند به غير از پرتودهي به وسيلة روش‎هاي شيميايي يا عوامل فيزيكي، ضدعفوني گردند. استفاده از دزهاي بين 7/0-2/0 كيلوگري بر روي محصولاتي مانند ميوه‎هاي خشك، سبزيجات و خشكبار كه به طور مناسبي بسته‎بندي شده‎اند اثرات مثبتي در جلوگيري از آلودگي آنها به حشرات دارد. اين روش مي‎تواند در كاهش فساد ماهي خشك شده كه يك منبع پروتئيني مهم در بسياري از كشورهاي در حال توسعه مي‎باشد، مورد بهره‎برداري قرار گيرد. همچنين پرتودهي مي‎تواند به منظور ضدعفوني مواد غذايي آلوده به حشرات به طور قابل توجهي در بهبود تجارت بعضي ميوه‎جات مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري نظير مركبات، مانگو و پاپايا اثر بگذارد. از آنجايي كه روش پرتودهي باعث جلوگيري از ورود حشرات مضر از طريق واردات مواد غذايي مي‎گردد، در اين صورت اين روش مي‎تواند جايگزيني مناسب جهت استفاده از مواد شيميايي گازي براي ضدعفوني كردن مواد غذايي از نقطه نظر قوانين قرنطينه گردد. براي ثال مگس ميوه و حتي شپشة مانگو كه در عمق دانه قرار مي‎گيرند مي‎توانند توسط پرتودهي تحت كنترل درآورده شوند. در پاكستان پرتودهي محصولات نظير خرما، انجير، زردآلو، بادام زميني و گردو و با دز 25/0 كيلوگري و نگهداري در دماي 10 درجه سانتي‎گراد نتايج بسيار خوبي را از نظر كاهش جمعيت آفات انباري به دنبال داشته است.