دانستنیهایی درباره ی استان گیلان



موزه رشت

ساختمان موزه رشت بنایی است با قدمتی 70 ساله كه در زیرزمینی به وسعت 700 متر مربع و با زیربنای 560 متر مربع در خیابان طالقانی ( بیستون ) این شهر واقع شده است.این بنا در گذشته به « میرزا حسین خان كسمایی » یكی از یاران میرزا كوچك خان جنگلی تعلق داشت و در سال 1349 هجری شمسی ، وزارت فرهنگ و هنر وقت آن را خریداری نمود. پس از تعمیرات لازم ، برای نخستین بار توسط كارشناسان مركز مردم شناسی ایران به موزه تبدیل شد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تا سال 1367 با نام موزه ی شهر زیر نظر اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان اداره می شد.
با تشكیل سازمان میراث فرهنگی كشور، این ساختمان در اختیار مدیریت برنامه ریزی موزه ها و نمایشگاه ها قرار گرفت و پس از مرمت اساسی در تاریخ دهم مهرماه 1367 بازگشایی شد. این موزه از دو بخش مردم شناسی و باستان شناسی تشكیل شده است.

بخش مردم شناسی

غرفه های مربوط به این بخش در طبقه ی اول موزه قرار دارد. پس از ورود به موزه ، در سمت راست غرفه ای وجود دارد كه در آن مجسمه های مومی یك مرد چوپانِ تالش ، ایستاده با پیراهن و جلیقه و شلوار و گیوه ، با چماقی در دست دیده می شود. پیرمردی چانچو به دست ( چانچو چوبی است كه بر روی دوش نهاده می شود) كه برای فروش مرغ و تخم مرغ به شهر آمده نیز در كنار او دیده می شود. در غرفه دوم سالن شرقی ، سه زن روستایی با لباس های محلی گیلانی قرار دارند. یكی از زنان در حال بافتن حصیر در پشت دستگاه حصیربافی است.زنی دیگر در حال بافتن چادر شب دیده می شود. زن سوم بر خلاف این دو زن حالت ایستاده دارد و در اطراف او بافته های دستی مانند گلیم و شال به چشم می خورد.
بعد از دو غرفه ی یاد شده كه به موادی از زندگی روزمره مردمان محلی و مشاغل آنها می پردازد، در غرفه ای دیگر به انواع وسایل تدخین ( دخانیات ) برمی خوریم كه در آن وسایلی نظیر انواع قلیان های برنجی سفالی ، مسی، ورشویی و شیشه ای و انواع كیسه توتون و تنباكو ، چوب سیگار ، وافور، چپق ، جعبه توتون و جاسیگاری در معرض تماشای بینندگان گذاشته شده است.
در كنار ویترین قبلی ، ویترینی دیواری مربوط به وسایل پیرایش و پزشكی تعبیه شده است. در این ویترین وسایلی مانند سرمه ، سرخاب ، آینه ، شانه های مختلف چوبی ، سرمه دان، سوزن دان، تیغه فلزی ، سنگ و ماشین اصلاح سلمانی و همچنین بادكش مخصوص حجامت از شاخ گاو، انبر دندان كشی ، نی و چاقو ختنه كردن ، پیمانه قاشقی و قمقمه برنجی دردار وجود دارد.
در غرفه دیگر این سالن با نوع و چگونگی ابریشم كشی و چله كشی آن آشنا می شویم. روبه روی این غرفه ویترین هایی وجود دارد كه در آن وسایل مورد نیاز حمام مانند لگنچه ، تاس ، سنگ پا، پارچ و لیوان مسی ، قاب آیینه ، جای سرخاب و سفیداب در معرض نمایش قرار دارند. ویترینی دیگر به نمایش انواع قاشق های چوبی محلی و قاشق های فلزی اختصاص یافته است.
یكی دیگر از غرفه ها مربوط به كارگاه سراجی (زین سازی ) است كه یكی از مشاغل پررونق مردم تالش و سیاهكل در گذشته بوده است. در این غرفه ابزار مختص این شغل و ساخته هایی مانند تزیینات مربوط به اسب و قاطر چون مگس پران ، دهن بند و ران بند كه از چرم ساخته می شد، به نمایش گذارده اند.

پنج ویترین بعدی به نمایش ابزار و وسایل روشنایی و ظروف گوناگون مانند پی سوزها ، چراغ های لامپا ، روغن دان فلزی ، چراغ موشی فتیله دار ، جای شمع ، چراغ بادی ، چای دان ورشو، قوری برنجی اختصاص یافته است.
در انتهای این سالن كه به قسمت دیگری منتهی می گردد ، غرفه سفال گری و كارگاه مربوط به آن وجود دارد.
در راهروی باریك جنب سالن شرقی انواع گلیم های محلی به صورت خورجین و كیف و چند گلیم دیگر با انواع نقوش هندسی ، در ابعاد مختلف به چشم می خورد. در همین راهرو غرفه ای دیگر معروف به غرفه زندگی ایوان وجود دارد. این غرفه یك خانه روستایی با سقف گالی پوش را نشان می دهد كه در آن یك زن در حال خواباندن بچه ای در گهواره و دیگری در حال نخ ریسی با چرخ ریسندگی ( چَر ) است. وسایل تكمیل كننده این غرفه ها وسایل مورد نیاز یك زندگی ساده و روستایی مانند گمج ، قندشكن، استكان، خاك انداز ، ظرف شیرخوری ، آویزی از اسپند و ... است.
در قسمت دیگری از این طبقه به فرش هایی تاریخی بر می خوریم كه با طرح های زیبا و تاریخی ، گل و بوته و اسلیمی با حاشیه و لَچَك و ترنج نقش گشته اند. پنج تخته فرش اهدایی شهرداری رشت ، مربوط به سال های 1306 و 1305 ش كه در چهارچوب های بزرگ جای گرفته اند، از این جمله اند.
قراردادها و وقف نامه های مربوط به دوره قاجاریه نیز در این سالن به دیوارها نصب شده و یا درون ویترین های دیواری جاسازی شده اند. ماكت ماسوله در مقیاس 300/ 1 در قسمتی از این فضا به نمایش گذارده شده است. این ماكت وضعیت طبیعی ، نوع معماری و دیگر خصوصیات ماسوله را به صورت جالب نشان داده است.
از دیگر آثار ویژه این موزه مجسمه ای چوبی است كه در مراسمی در سال 1368 از طرف « ساموراماشل» رئیس جمهور وقت كشور موزامبیك به رسم یادبود به حضرت آیت الله خامنه ای ریاست جمهور وقت ایران كه به آن كشور عزیمت نموده بودند، اهدا شده بود. این مجسمه از جنس فوفل ( نوعی چوب كمیاب و مطبوع ) و نشانگر اندام گره خورده مردان و زنان است كه برای رسیدن به آزادی به یكدیگر پیوند خورده اند. این مجسمه از كـُنده یك پارچه ساخته شده و دارای رنگ قهوه ای است. ارتفاع مجسمه 143 سانتیمتر و نقوش كنده شده بر روی آن برجسته است.

بخش باستان شناسی

بخش باستان شناسی موزه رشت در زیرزمین یا سرداب ساختمان قرارداد و مُعّرف عظمت و شكوه باستانی این خطّه و فرهنگ مردمان آن است. بخش باستان شناسی دارای 28 ویترین شیشه ای دو طبقه ، و 11 ویترین دیواری است. قدیمی ترین اشیای این بخش ها پیكان های سنگی متعلق به منطقه پیركوه است كه از حفاری های غیر مجاز كشف شده و تاریخ آن 3 هزار سال پیش از میلاد مسیح تخمین زده می شود.برخی از آثار پیش از اسلام موزه ی رشت حاصل اكتشافات باستان شناسی استان و برخی دیگر به سایر نقاط كشور تعلق دارد و به منظور شناخت و تبادل فرهنگی در این بخش قرار گرفته اند. اشیای سفالی این بخش بیشتر به صورت ظروف و گاه به صورت حیواناتی نظیر گاو و قوچ ( ریتون) و پرنده است. اشیای زینتی مانند سنجاق ها، دستبندها ، انگشتر، گوشواره و گردن بند و اشیای رزمی مفرغی مانند خنجر ، كارد، شمشیر، پیكان است. ظروف مفرغی چون پیاله ، ملاقه و جام نیز در این بخش به نمایش گذاشته شده است.
سنگ قبرهای مربوط به دوران اسلامی به دست آمده از « بیورزن» عمارلو ، باغچه سرای آستارا ، بقعه باباولی دیلمان با خطوط نسخ و از جنس مرمر سفید از اشیای دیگر این بخش است. سكه های دوران تاریخی و اسلامی ، خمره های نگه داری مایعات و اغذیه ، كلاهخود جنگی و .... دیگر ویترین های این بخش را زینت داده اند.
علاوه بر این آثار، مخزن این گنجینه ، محل نگهداری برخی آثار نفیس نظیر سكه و زیورآلات است كه گاه به معرض نمایش عموم گذارده می شود.
در طبقه بالا و در قسمت زیر شیروانی ، انباری قرار دارد كه محل نگهداری اشیای مطالعاتی است و آثاری كه از كاوش های علمی به دست می آید و یا از حفاران و قاچاقچیان به صورت غیر مجاز كشف شده ، ابتدا جهت مطالعه و مرمت در این بخش حفظ می گردد. كارگاه مرمت اشیای موزه نیز در اتاقی دیگر در این طبقه فعال است.