به‌نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد
خداوند کیوان و گردان‌سپهر فروزنده ماه و ناهید و مهر (فردوسی)
ای اردویسور آناهیتا، از پی این ستایش، از پی این نیایش،
از فراز ستارگان، به‌سوی سرزمین اهورا آفریده، به یاری خواستاری بشتاب،
که تو را فراخواند، که تو رهایی‌اش بخشی. (آبان‌یشت،132)
آناهیتا، فرشته موكل بر آب، باران، فراوانی، بركت، باروری، زناشویی، دوستی، عشق، مادری، زایش، پیروزی و ستاره ناهید (سیاره زهره یا ونوس) است. این فرشته كه نمادی است از پاكی، پارسایی و كمال زن ایرانی، از روزگاران كهن در ایران باستان ستایش می‌شده است. او را شهربانوی ایران‌زمین نیز می‌دانند.
نام این فرشته در اوستا اردوی سورا آناهیتا آمده است. اردوی به‌معنی بالنده و فزاینده بوده و سور هم‌ریشه است با نام خاص سورنا در زبان فارسی پهلوی و به‌معنی نیرومند است. 1
آناهیتا از نظر واژه‌شناسی از پیشوند منفی‌ساز آن (یعنی نا) به‌همراه واژه آهیتا (یعنی آلوده) ساخته شده‌است و معنی نیالوده، بی آلایش و پاك را می‌دهد؛ و این در‌مجموع صفت آبها و رودهاست كه پاك و فزاینده و زورمند هستند. 2
درختان همیشه سبز مانند: سرو و کاج، گل‌های سوسن و زنبق و نیلوفر، رنگ سپید، نشان دایره و مثلث از دیگر نماد‌های آناهیتا می‌باشند. 3
واژه‌‌های دیگر او آناهید ، آناهیت و ناهید می‌باشد. گذشتگان میترا (ایزد یا فرشته مهر) را فرزند ایزد آناهیتا می‌دانستند. 4
در روزگار باستان آناهیتا را با لقب بغدخت (به‌معنی دختر خدا) می‌آوردند. این پیشوند با گذشت زمان تبدیل به بیدخت شده است که گاهی به‌تنهایی به‌جای سیاره ناهید یا زهره بکار می‌رفته است. 5
هنوزه هم نام چند شهرک و روستا در ایران‌زمین بیدخت است.
در سوره آبان یشت اوستا توصیف این فرشته بسیار دقیق و شاعرانه آمده است:
در آنجا آمده است كه در كنار هر یك از رودها و دریاها، كاخ باشكوهی كه بر روی هزار پایه قرار گرفته است و هزار ستون زیبا و یكصد پنجره درخشان دارد، بر روی صفحه‌ای، بستری زیبا و خوشبوی، آراسته به پالش‌ها گسترده شده است. این كاخ بلند و با شكوه از آن دختری زیبا، جوان، برومند و خوش اندام است؛ كه كمری زرین بر میان بسته است. 6
در آیه‌های دیگر آبان‌یشت ناهید را بصورت دختری برنا، سپیدروی، سپیدبازو، راست‌كردار، بلندبالا و خوش‌صورت و آزاده نژادی می‌بینیم كه كمربند بر میان بسته و كفشهای درخشان پوشیده و با بندهای زرین آنها را بسته است و زینتهای فراوان دارد. 7
در جای دیگر همان زن سروقامت و زیباپیکر را می‌بینیم كه پوششی زرین و پرچین دربركرده و نیك ایستاده است. 8
گوشواره‌های چهارگوش زرین به گوش و گردن‌بندی بر گردن آویخته است و تاج زرین هشت‌پری كه زینتی جقه‌مانند در جلو دارد، آراسته به گوهرهایی كه همچون ستاره می‌درخشد برسر دارد.
در جای دیگر او را به كردار دختری دلاور و گردونه‌ران می‌بینیم كه بر گردونه‌ای سوار است و لگام چهار اسب بزرگ و سفید و یك‌رنگ و یك نژاد را كه نمودار باد و باران و ابر و تگرگ هستند در دست دارد و به سوی دشمن می تازد. 9
در برخی پیكره ها نیز پوششی همانند چادر امروزین بر سر دارد، که خود نشانه ملی بودن چادر به عنوان پوشش و حجاب ایرانی می‌باشد.
ایرانیان در دوران مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان دارای حجاب کاملی شبیه چادر بر روی پوشاک و پیراهن‌های پوشیده خود بوده‌اند. این چادرها مستطیل شکل و دارای رنگ‌های شاد، ارغوانی و سفید بوده و در همه روزگاران پیش از اسلام در ایران‌زمین (برخلاف دیگر تمدن‌ها) تکرار شده است. 10
اعراب پیش از اسلام بدون پوشش بودند و پیامبر گرامی اسلام (ص) حجاب را برایشان واجب کرد؛ که البته آنهم به صورت مقنعه و عبا بوده‌است نه چادر.
گاهی نیز این فرشته پاکیها به چهره زنی نازنین و جذاب، لمیده بر بستری آسمانی توصیف شده است.
این فرشته بزرگ افزون دهنده گله و رمه، توان‌بخش گیاهان و رستنی‌ها، فزاینده گیتی و دارایی و فزاینده كشور است.
مردان و زنان را برای زایش پاك می‌سازد. دختران برای یافتن همسری نیك از او یاری می‌جویند. 11
اوست که دارای فروغ کامیابی بوده، خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی را برگردانده و تیرگی را از ستارگان و اختران برطرف می‌سازد. 12
همچنین در روایتهای ایرانی آمده است که به هنگام زایش زرتشت پاک، آناهید مادر او (دغدو) را نوازش می‌كند و زرتشت پس از تولد در روی او و در روی پدر و مادر می‌خندد.
به طور کلی چهره، اندام، زیبایی، اخلاق، کردار و رفتار او نمایانگر یک دختر ناب آریایی و زن اصیل ایرانی می باشد. توصیف او با چهره یک بانوی گرامی و ارجمند نشانگر اهمیت و احترامی است که ایرانیان باستان برای زنان قائل بوده اند. 13
روز وبژه این فرشته که آبان‌بخش نام داشت در آبان روز (روز دهم) از ماه آبان بود. در این روز مردم در کنار دریا، رودخانه، چشمه سارها و یا در پرستشگاه های آناهید به ستایش او می‌پرداختند. از این‌رو ناهید را آبان‌دخت نیز نامیده‌اند. 14
در نوشته‌های بازمانده از پارسی باستان نام او در نوشته‌های اردشیر دوم پادشاه هخامنشی بسیار است. پیکره های او در سراسر ایران زمین (زیباترین آنها در نقش رستم) در دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان و سکه های آن دوران دیده می‌شود. بنابر سنتی بازمانده، پادشاهان ایران از زمان اردشیر هخامنشی تا پایان ساسانیان بایستی در پرستشگاه ناهید تاج‌گذاری می‌کردند. افزون بر پادشاهان، مردم نیز به نام او سوگند یاد می‌کردند. 15
اعراب از روی آناهیتا الگوبرداری کرده و برخلاف فرهنگ یکتاپرستی ایرانیان، بتی به‌نام بی‌هید ساخته و آن‌را به‌عنوان الهه آب در کعبه گذاشته بودند؛ که تا چند سال پیش تکه سنگ‌های خردشده آن در کناره حوض زمزم قرار داشت. 16
یونانیان کهن بخشی از وجود آناهید را به نام آرتیمیس (الهه پاکی)، و ارمنیان (ساتراپی از ایران باستان) نیز پیش از مسیحی شدن بخشی از او را به‌نام افرودیت (الهه عشق) بازسازی کرده و می‌‌پرستیدند. ۱۷
پرستشگاه‌های فراوانی به نام آناهیت در ایران‌زمین ساخته شده بود که هنوز یادمان‌های برخی از آنها مانند معبد کنگاور، کازرون و اردبیل (گوزل آخوندی) وجود دارد. بسیاری از آنها نیز پس از اسلام تبدیل به زیارتگاه اسلامی گشته‌اند.
آناهیتا فرشته پاکیها
پاسخ با نقل قول
